نبرد رباط‌کریم
| نبرد رباط کریم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از اشغال ایران در جنگ جهانی اول و حیدر لطیفیان | |||||||
 نگاره نیروهای روس | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
 روسیه |
 ایران | ||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
|
لطیفیان | |||||||
| واحدهای درگیر | |||||||
|
نیروهای مقاومت مردمی نیروهای ژاندارمری | ||||||
| قوا | |||||||
| ۸۰۰۰ | ۱۲۰۰ | ||||||
| ایران در جنگ جهانی اول رسماً اعلام بیطرفی نموده‌بود.[۱] | |||||||
نبرد رباط کریم، (۲۵ آذر ۱۲۹۵ خورشیدی) نبردی از جانب مردم بود که در اطراف رباط کریم (در نزدیکی تهران) در جریان جنگ جهانی اول به فرماندهی حیدر لطیفیان علیه اشغال ایران توسط نیروهای روس، ایجاد شد.
 | |
| شاهان قاجار | |
|---|---|
نام | دورهٔ پادشاهی |
۱۱۷۵–۱۱۶۱ | |
رخدادها[ویرایش]
| ||
|---|---|---|
|
عضو مشروطه خواهان (۱۲۸۴ − ۱۲۸۸) حامی حزب دموکرات عامیون (۱۲۸۸ - ۱۲۹۴) عضو اولیه کمیته ملیون (۱۲۹۴ − ۲۵ آذر ۱۲۹۴) از فرماندهان جبهه خاورمیانه (پاییز۱۲۹۴) رهبری نیروهای مردمی در جبهه ایران (پاییز ۱۲۹۴) فرمانده نبرد تاریخی رباط‌کریم (۲۰ آذرماه ۱۲۹۴ − ۲۵ آذرماه ۱۲۹۴) یادمان |
||
|
 | ||
اوضاع مرکز ایران در زمان اشغال[ویرایش]
روسیه در آن زمان همسایه شمالی ایران بود و در دوره قاجار جنگ های زیادی با ایران داشت. نیروهای انگلیسی در جنوب و جنوب شرق ایران با تصرف بخشهایی از خاک ایران به بهانه حفظ منافع ایرانیان باعث نارضایتی ایرانیان شده بودند.[۲][۳][۴] در طول جنگ جهانی اول، علیرغم اعلام رسمی بی طرفی ایران، دو کشور انگلیس و روسیه به دلیل عدم اعتماد باعث نقض حاکمیت ارضی شدند.[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
وقتی قشون روس پس از امضاء قرارداد سری ۱۹۱۵ با انگلیس با بهانه هائی نظیر حفظ امنیت سفارتخانه در ایام محرم، به سمت تهران در حال پیش روی بود، مستوفی الممالک تحت تاثیر پاره ای از ملیون و به تبعیت از وکلای دموکرات و رجال شاخص نظیر مرحوم مدرس، معتقد بود که براى ریشه کن کردن نفوذ روس و انگلیس و خلاصی از چنبره آنان باید در این بحبوحه جنگ به عثمانی و آلمان متوسل شد زیرا آنها سابقه استعمارى کمتری در ایران دارند. ضمن آنکه آنها را فاتح نهائی جنگ می دانستند.[۱۱]
در این راستا تبلیغات سفیر آلمان، شاهزاده هانری فن رویس و مستشار نظامی آلمان (کنت کانیتس) بر مردم ایران بی تاثیر نبود . پخش بیانیه های ضد روسی و ضد انگلیسی در زمینه پایمالی حقوق ایرانیان، ویرانی "مملکت دارا و شاپور" و ذکر این جمله ها: "...این همان پیمان قیصر است که امروز طرفدار و ضامن استقلال کشور شیر و خورشید می شود..." و "... خون ایرانی هر قدر هم کدر باشد باز هم آرین است..." در خیابان های تهران[۱۲] یا پخش شایعه مسلمان شدن قیصر آلمان و تغییر نامش به قیصر محمد ویلهلم، شعر گفتن شاعران آن زمان در مدح او مانند ادیب پیشاوری و وحید دستگردی[۱۳][۱۴]، نشان از جو مردم مرکز ایران دارد.
روسیه به ایران اولتیماتوم داد تا ویلیام مورگان شوستر را اخراج کند.[۱۵] با این حال، پس از خروج وی، روسیه همچنان به نفوذ خود در ایران ادامه داد. روسیه که پیش از این مجلس شورای ملی را تهدید کرده بود با نزدیک شدن به تهران (پایتخت ایران) باعث بحرانی شدن اوضاع تهران و انحلال مجلس شد.[۱۶]
محمدتقی بهار، در کتاب خود با نام تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران چنین شرایط واقعه را روایت کرده است:
...مجلس دوم در نتیجه اتمام حجت روس ها در مورد مستر شوستر، مستشار مالیه آمریکایی و اخراج او، تشنجی سخت به خود گرفت و نبرد عفیفی بین دموکرات و اعتدال در کار شد. عاقبت دموکرات ها مغلوب گردیدند و مستر شوستر از ایران رخت بر بست و مجلس هم در اواخر 1329 به سر آمد و ناصرالملک دیگر انتخابات را تجدید نکرد. بعد از بسته شدن مجلس از طرف دولت و نایب السلطنه تمام روسای حزب دموکرات و جمعی از افراد اعتدالی به قم تبعید شدند. جراید بسته شد، در ایالات هم پس از قصابی روس های تزاری، جراید دموکرات را بستند و مدیران آن ها را به تهران و جاهای دیگر تبعید کردند...[۱۷]
روز هفتم محرم (1334 قمری) قرار بر این شد که شاه، هیئت دولت و نمایندگان مجلس از تهران به اصفهان حرکت کنند. به خواست رئیس الوزرا، سفیر آلمان و مستشار نظامی آلمان همراه آن ها می آمد.[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] در طی این ماجرا، ژاندارم از اندرون کاخ سلطنتی تا دروازه حضرت عبدالعظیم صف کشیده بودند، چرا که احمد شاه می خواست در طی حمله روس ها، در تهران نباشد. در پی این اتفاق، مردم وحشت زده شدند. فردای آن روز، به پیشنهاد سپهسالار، کامران میرزا و صمصام السلطنه و مذاکرات با سفرای روس و انگلیس در پی حفظ سلطنت، شاه را منصرف کردند. ضمن این که شاه تمام مسئولیت های اداره حکومت را به هیئت دولت واگذار نمود، از تصرف تهران و انحطاط کامل نظام مشروطه ایران جلوگیری کرد.[۱۷] این کار سبب شد که روس ها تهران را اشغال نکنند. اما به طرف قم حرکت کردند. [۱۷][۲۱]
مردم تهران نیز پس از این رخدادها با توجه به کمبود گندم و بارش برف در اواخر پاییز، چنین شعری را می خوانند:
| برف سپید لحاف گندم شده | نیروی روس حاکم مردم شده |
مبارزه علیه اشغال مرکز ایران[ویرایش]
فرمان‌های عالی جنگ جهانی اول (از جمله نقض حاکمیت ملی ایران) توسط روسیه پس از مرداد ۱۲۹۴ (آگوست ۱۹۱۵) توسط آخرین امپراتور و فرمانروای مطلق سراسر روسیه، تزار نیکولای دوم صادر می‌شد.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶] همچنین فرمانده سابق ارتش روسیه، گراند دوک نیکلا نیکلایویچ (پسرعموی تزار) به معاونت فرماندهی کل و فرماندهی ارتش جنوب و قفقاز منصوب شد.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]
حدود هشت‌هزار تا نه هزار سرباز روسی به‌منظور حفظ جان و مال اتباع روسیه در چهار مرحله وارد ایران شدند.[۳۲][۳۳] در اواسط آبان ۱۲۹۴ (نوامبر ۱۹۱۵)، ژنرال یودنیچ که فرماندهی کمپین قفقاز را بر عهده داشت، دو ستون را به آذربایجان ایران اعزام کرد. یکی از آنها به فرماندهی ژنرال نیکولای باراتوف دستور داشت که به سمت جنوب غربی به سمت همدان و کرمانشاه پیش برود و راه را برای بغداد باز کند. ستون دوم از راه قم و کاشان به سمت اصفهان پیش رفت. در ۲۲ آبان (۱۴ نوامبر)، وزرای اتریش-مجارستان و آلمان، تهران را ترک کردند. نیروهای ایرانی متشکل از۶۰۰۰ ژاندارمری ایرانی (براساس خاطرات ایرج اسکندری، تعداد این ژاندارم ها در ایران ۱۲۰۰ نفر بوده است. [۳۴])، حدود ۳۰۰۰ تن از نیروهای نامنظم ترک و تعدادی از عشایر ناراضی فارس متعهد شدند که نقاط استراتژیک را حفظ کنند.[۳۵] با این وجود، در اوایل آذرماه، تهران توسط ارتش قفقاز روسیه و داوطلبان ارمنی متحد آن تصرف شد.[۳۵][۳۶][۳۷]
در این زمان، حیدر لطیفیان به ساماندهی نیروهای مقاومت مردمی پرداخت. از این نیروهای مردمی به خاطر انفکاک با نیروهای ژاندارم، با عناوینی مانند چریک های مردمی یا چریک ها یاد شده است.[۱۷][۱۱]
مراجع تقلید آن زمان مانند محمدحسین نائینی، مهدی خالصی، آقانورالدین عراقی و آخوند خراسانی با صدور فتوای جهاد،[۳۸] [۳۹]حمایت خود را از حیدر و مبارزان علیه نیروهای انگلیسی و روسیه اعلام کردند.[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵]
آخرین مبارزه[ویرایش]
قوای روسیه که وارد ایران شدند، تا رباط کریم آمدند[۲۱][۴۶] چرا که می‌خواستند نفوذ کمیته دفاع ملی را بشکنند.[۴۷][۴۸] حیدر و همرزمانش، فوج اول مبارزه بودند و فوج دوم در ساوه تشکیل می شود. بر اساس گفته محمدتقی بهار، شیوه جنگیدن آن ها به طور پارتیزانی بوده است.[۱۷]
نیروهای روسی مقابل حیدر که از طریق دریای خزر خود را رسانده بودند[۴۹] از اعضای زیر بودند:
- چهاردهمین هنگ نارنجک انداز گرجستانی[۴۹]
- شانزدهمین هنگ نارنجک انداز مینگرلیان از لشکر نارنجک انداز قفقازی[۴۹]
- هنگ های لشکرهای 21، 39 و 52 پیاده نظام با توپخانه و مسلسل.[۴۹]
حسن اعظام قدسی (اعظام الوزارة) درکتاب خاطرات خود به نام «خاطرات من» در مورد نخستین برخورد نظامی روس‌ها با نیروهای ملی می‌نویسد:
... قشون روس از یک طرف به روستای کُلمه (شهرک فجر، نسیم‌شهر) که بین راه رباط کریم به تهران واقع است می‌رسد، و مبارزین محلی از سه طرف محاصره می‌شوند روس‌ها تقریباً از یک فرسنگی شروع به بمباران منطقه می‌کنند، تا نزدیک غروب سنگرهای مبارزین محلی باتوپ بمباران می‌شود. ولی همهٔ افراد جان سالم به در می‌برند. اما هنگام غروب سواران پیاده‌نظام قشون روس نزدیکتر می شوندو جنگ با شمشیر آغاز و بعد از زد و خوردی خونین دست کم ۷۰ نفر کشته می‌شوند...
حیدر لطیفیان نیز همانند بقیه همرزمان خود کشته می شود. براساس روایات مردمان محلی روس‌ها با بریدن سرهای کشتگان، تشخیص اجساد را دشوار کردند.[۵۰] احمد متین دفتری (بعدها نخست وزیر رضاشاه) در خاطرات خود از سرنوشت غم انگیز و کشته شدن این نیروهای مقاومت یاد می کند.[۱۸]
تنها جسد قابل شناسایی حیدر لطیفیان بود که جسد او را در اطراف امامزاده در شمال روستای وهن آباد به خاک سپردند.[۵۱][۴۷]
پس از شکست مقاومت مردمی رباط‌کریم و کشته شدن او، عبدالحسین فرمانفرما، از طریق تلگرافی که به اصفهان مخابره شد، اعلام تاسف نمود و به کمیته دفاع ملی[۵۲] بیان داشت که: «... به حکم اجبار و الجا ناچار به سکوت می‌شوم تا آقایان اضافه بر امتحانات هفت هشت ساله و امتحانات ساوه و رباط‌کریم، یک امتحان دیگر هم در اصفهان بنمایند و به قوه اجبار، قشون اجنبی را وسط خاک ایران- که اصفهان باشد- دعوت نمایند …»[۲۱]
پانویس[ویرایش]
- ↑ آذرنگ.
- ↑ Majd, Mohammad Gholi (2003). Persia in World War I and Its Conquest by Great Britain. University Press of America. ISBN 0-7618-2678-5.
- ↑ عباسی، زهرا. «ایران در جنگ جهانی اول». موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۳.
- ↑ www.niknami.ir, Tohid Niknami (+98) 9125061396. "استراتژى سرزمینهاى سوخته عین الدوله، انگلیسیها و عمران خوزستان-مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی". psri.ir (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-06.
- ↑ مشایخی، عبدالکریم (بهار ۱۳۹۰). «نقض بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول و اشغال بوشهر توسط قوای انگلیس (۸ اوت ۱۹۱۵ م / ۲۶ رمضان ۱۳۳۳ ه.ق)» (PDF). فصلنامه مطالعات تاریخی. موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. سال ۸ (۳۲): ۲۵–۱۱. شاپا ۲۴۱X-۱۷۳۵مقدار
|issn=را بررسی کنید (کمک). کاراکتر zero width joiner character در|عنوان=در موقعیت 98 (کمک) - ↑ مدنی، سیدجلال‌الدین. «بی‌اعتنایی انگلیس و روسیه به بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول». پایگاه جامع تاریخ ایران معاصر. موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۳.
- ↑ farhikhtegandaily. «سال 1917؛ قحطی ایران، انقلاب روسیه». فرهیختگان آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ Turkaman, Mohammad (1992). Documents about the British and Russian invasion of Iran. Tehran: Office of Political and International Studies.
- ↑ «ایران در جنگ جهانی اول». ماهنامه الکترونیکی دوران. موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (۲۱). آبان ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۳.
- ↑ آذرنگ، عبدالحسین (۱۳۸۶). «جنگ جهانی اول». [[دانشنامه جهان اسلام]]. نسخه برخط. ج. ۱۱. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. شابک ۹۶۴-۴۴۷-۰۱۲-۵. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۳. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ «ایران و گذار از روسهای سفید به تزارهای سرخ». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۶.
- ↑ صفایی (۱۳۷۳). «چهل خاطره از چهل سال». انتشارات علمی. بیش از یک پارامتر
|نویسنده=و|نام خانوادگی=داده‌شده است (کمک) - ↑ حکیمی، محمود (۱۳۷۱). «داستان هایی از عصر رضاشاه». انتشارات قلم.
- ↑ «نگاهی به میزگرد «ایران و جنگ جهانی اول»». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۷.
- ↑ سید صدرالدین طاهری، خاطرات، ص24ـ 25.
- ↑ کمالی، حبیب‌الله (زمستان ۱۳۹۰). «نقض بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول و پیامدهای آن» (PDF). فصلنامه مطالعات سیاسی. علمی-پژوهشی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر. سال ۴ (۱۴): ۱۵۰–۱۲۷. شاپا 2008-3122.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ ۱۷٫۵ بهار، محمد تقی (۱۳۷۱). «تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران». انتشارات امیرکبیر.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ عاقلی (تابستان ۱۳۷۰). «خاطرات یک نخست وزیر - دکتر احمد متین دفتری». انتشارات علمی. بیش از یک پارامتر
|نویسنده=و|نام خانوادگی=داده‌شده است (کمک) - ↑ «مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی». psri.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۶.
- ↑ www.niknami.ir, Tohid Niknami (+98) 9125061396. "رییس‌الوزرایی عین الدوله و نقش آلمانیها در ایران-مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی". psri.ir (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-06.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام:0وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ Hurdle, Fernando. "Research Guides: Czar Nicholas II: Topics in Chronicling America: Introduction". guides.loc.gov (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-04.
- ↑ "Nicholas II | Biography, Wife, Abdication, Death, & Facts | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-04.
- ↑ «Biography of Tsar Nicholas II of Russia». www.saint-petersburg.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «British Library». www.bl.uk. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «BBC - History - Historic Figures: Nicholas II (1868-1918)». www.bbc.co.uk (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «IRIB - History Calendar Show Text». iribresearch.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «امپراتوری عثمانی از آغازتا سقوط(قسمت هفدهم)». جنگاوران. ۲۰۱۸-۱۲-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «Magiran | روزنامه دنیای اقتصاد (1389/06/03): ایران موضوع مذاکره نیکلای دوم با ویلهلم دوم». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «ايران و روسيه در آغاز انقلاب بلشويکى». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ «نیکلای دوم ؛ این آخرین تزار روس». دیپلماسی ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ Volkov, Denis V. (2022). "Bringing democracy into Iran: a Russian project for the separation of Azerbaijan". Middle Eastern Studies: 4. doi:10.1080/00263206.2022.2029423.
The Russian military force, occupying not only Azerbaijan but the entire north and north-east of Iran, eventually amounted to almost twenty thousand by the outbreak of the First World War. After the opening of the so-called Persidskii front [the Persian front], which became the south flank of the First World War theatre, this number gradually grew to eighty or ninety thousand.
- ↑ «ایران موضوع مذاکره نیکلای دوم با ویلهلم دوم». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۴.
- ↑ اسکندری، ایرج (۱۳۶۸). به کوشش علی دهباشی. «خاطرات سیاسی». انتشارات علمی: ۲۲.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ Atabaki, Touraj (ed.) (2006). Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. New York: I.B.Tauris. شابک ۱−۸۶۰۶۴−۹۶۴−۵, شابک ۹۷۸−۱−۸۶۰۶۴−۹۶۴−۶.
- ↑ Moberly, F. J. (1987) [1929]. Operations in Persia 1914–1919. History of the Great War based on Official Documents by Direction of the Committee of Imperial Defence (Imperial War Museum facsimile of the confidential 1929 printing ed.). London: HMSO. ISBN 0-11-290453-X.
- ↑ Pasdermadjian, Garegin; Aram Torossian (1918). Why Armenia Should be Free: Armenia's Role in the Present War. Hairenik Pub. Co. p. 45.
- ↑ اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۵۵.
- ↑ ««ایران و جنگ جهانی اول»». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۷.
- ↑ عبدالهادی حائری (۱۳۶۰)، تشیع و مشروطیت، به کوشش تحقیق سید حسن امین.، تهران: انتشارات امیرکبیر، ص. ص ۱۷۵–۱۷۸(ارجاع دست دوم به نقل از مقدمه تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله)
- ↑ لمحات الاجتماعیه، جزء ۶، القسم الاول، ص ۲۰–۲۱
- ↑ تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۷۳.
- ↑ لمحات الاجتماعیه، جزء ۶، القسم الاول، ص ۴۳ و ۴۴
- ↑ خزائلی، علی‌رضا. «مشروطه خواه عراق عجم». زمانه (۵۲): ۷۸ تا ۸۱.
- ↑ خزائلی, علی‌رضا (1385-10-01). "مشروطه خواه عراق عجم". زمانه. 52 (5): 78–81.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ محمد ترکمان، آراء، اندیشه‌ها …، ص ۲۱.
- ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ توسط (۲۰۲۱-۰۸-۲۹). «وهن آباد». ادرس. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
- ↑ خاطرات حسین مکی به قلم خودش، ج 1، ص 130، نشر علمی ۱۳۶۹.
- ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ ۴۹٫۲ ۴۹٫۳ Netesov, A. (2009), "Peacekeeping mission beyond the Aras. How Russian troops normalized the situation in Persia at the beginning of the 20th century", Nezavisimaya Gazeta, Moscow, Russia (published 3 July 2009)
- ↑ حسن اعظام قدسی، خاطرات من، بخش تسخیر تهران، فصل جنگ جهانی اول.
- ↑ روایت مردمان محلی روستای وهن آباد
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام:1وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ نبرد رباط‌کریم موجود است. |
| جبههها |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| گاهشمار |
| ||||||||||||||||||
| نمودها |
| ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
اشغال ایران | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| رویدادها | |
|---|---|
| نبردها | |
| دیگر | |
منازعه‌های خاورمیانه در قرن‌های ۲۰ و ۲۱ میلادی | |
|---|---|
| دههٔ ۱۹۱۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۲۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۳۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۴۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۵۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۶۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۷۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۸۰ م. | |
| دههٔ ۱۹۹۰ م. | |
| دههٔ ۲۰۰۰ م. | |
| دههٔ ۲۰۱۰ م. | |
عبارت‌های ایتالیک نشان‌دهندهٔ ادامه داشتن منازعات مذکور تا حال حاضر هستند. عبارت‌های بولد نیز نشان‌دهندهٔ منازعاتی با بیش از صد هزار کشته می‌باشند. | |
.svg){kind=small}
.png){kind=small}
| منصب ها و مکان های دیپلماتیک | |
|---|---|
| دیپلماسی |
|
| درگیری ها و نبرد ها | |
| شخصیتها | |
| مرتبط | |
| پایتخت | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||
| رویدادها | |||||||||||||