سید محمدرضا مساوات شیرازی

محمدرضا مساوات، نفر اول نشسته از راست

سید محمدرضا مساوات (شیرازی) (۱۲۴۴–۱۳۰۴) روزنامه‌نگار و سیاست‌مدار عصر مشروطه بود. او سردبیر روزنامه مساوات، عضو کمیته انقلاب ملی و نماینده دوره‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم مجلس شورای ملی، و از سران حزب دموکرات عامیون و سپس حزب سوسیالیست بود.

زندگی

نوشتار اصلی: تحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴)

ردیف اول از سمت چپ: حسن تقی‌زاده، محمدرضا مساوات، حسین قلی خان، وحیدالملک شیبانی. ردیف دوم از چپ: محمدعلی جمال‌زاده، سید ابوالحسن علوی، محمدعلی مافی نظام السلطنه، ناشناس، عزت‌الله خان هدایت، قاسم صوراسرافیل، ناشناس. برلین ۱۹۱۸

سید محمدرضا از اهالی برازجان بود. در اوائل عمر در شیراز مشغول تحصیلات بود، بعد به تهران آمد و نزد میرزا ابوالحسن جلوه تحصیل می‌نمود. در جریان تحصن علمای تهران در ۱۳۲۳ ه‍.ق برای ضدیت با عین‌الدوله و مطالبه اصلاحات اساسی در حرم عبدالعظیم او هم جزو سایر علما در آنجا بود. در دورهٔ اول مشروطیت روزنامه مساوات را منتشر می‌کرد، بدین جهت به مساوات معروف شد. همچنین یکی از ۹ عضو کمیتهٔ انقلاب ملی بود که مسئولیت هماهنگی و راهبری فعالیت‌های آزادی‌خواهان را بر عهده داشت.

نام سید محمدرضا مساوات به همراه سید جمال الدین واعظ، ملک‌المتکلمین و جهانگیرخان صور اسرافیل در فهرست چهار نفری بود که محمدعلی شاه پیش از به توپ بستن مجلس، درخواست تبعید آنها را از ایران کرده بود، که با ایستادگی مجلس روبرو شد. مساوات پس از به توپ بستن مجلس در ۱۳۲۶ ه‍.ق از تهران گریخت و با زحمات زیاد از راه مازندران و گیلان خود را به تبریز رساند و به سایر مشروطه‌خواهان پیوست و انتشار روزنامهٔ مساوات را پی گرفت.

پس از فتح تهران به پایتخت برگشت و به اتفاق سید عبدالرحیم خلخالی روزنامه مساوات را انتشار داد. در دورهٔ دوم مجلس از تبریز و در دوره‌های سوم و چهارم از تهران و در دورهٔ پنجم از ساوجبلاغ به نمایندگی انتخاب گردید و در سال ۱۳۳۴ ه‍.ق با آغاز جنگ جهانی اول و حمله نیروهای روسی به ایران با مهاجرین از تهران حرکت کرد و به کرمانشاه و سپس به استانبول رفت.

روزنامه مساوات از روزنامه‌های تند و انقلابی در زمان خود محسوب می‌شد. مساوات رکیک‌ترین جملات را بر علیه شاه و درباریان در این روزنامه و نیز شب‌نامه‌هایش می‌نوشت. احمد کسروی بعضی نوشته‌های مساوات را به لحاظ اخلاقی مورد انتقاد قرار داده و تندروی مساوات در بدگویی از محمدعلی شاه را یکی از دلایل نزدیک شدن محمدعلی شاه به روس‌ها و دشمنی‌اش با مشروطه‌خواهان می‌داند. از جمله این‌که یک‌بار طوماری به بازار تهران برده بود تا مردم گواهی کنند که ام الخاقان مادر محمدعلی شاه بدکاره‌است.

جستارهای وابسته

• روزنامه مساوات

منابع

• لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ محمدرضا
• شمیم، علی‌اصغر. ایران در دوره سلطنت قاجار. ته‍ران: علمی، ۱۳۷۱، ص ۴۹۱