ابوطیب متنبی
| احمد بن حسین مُتَنَبّی | |
|---|---|
 تصویری تخیلی از متنبی | |
| زادهٔ | ۳۰۳ق/۹۱۵م محلهٔ کندی‌ها در کوفه |
| درگذشت | ۲۸ رمضان ۳۵۴ق/۲۳ دسامبر ۹۶۵م صافیه، نزدیکی نعمانیه، دیر العاقول (کشته‌شده) |
| نژاد | عرب کوفی، قبیلهٔ جُعفی از عشیرهٔ مذحجی‌های یمن |
| دین | اسلام، شیعه |
ابوطیّب مُـتَـنَـبّی(۹۱۵-۹۶۵م) (نسب: ابوالطَیّب احمد بن حسین بن حسن بن عبدالصمد جُعفی کِندی کوفی)، ادیب و شاعر برجستهٔ عرب در سدهٔ چهارم قمری بود.[۱]
تولد[ویرایش]
کنیهٔ متنبی ابوطیب و نامش احمد است. وی در سال ۳۰۳ ق در حوالی کوفه متولد شد.
معنای کلمه متنبی[ویرایش]
متنبی یعنی کسی که ادعای پیغمبر بودن نموده‌است ولی ابوطیب متنبی معتقد به دیانت اسلام و مذهب تشیع بود و پیغمبری محمد را قبول داشت و ادعای نبوت نداشت.
تأثیر پذیرفتگان از وی[ویرایش]
در زبان فارسی، سعدی به اشعار وی نظر دارد. الوساطه بین المتنبی و خصومه یکی از کتاب‌های مشهوری است که درباره‌اش نوشته شده. ابوالعلا معری بسیار به متنبی عقیده داشت و او را بزرگترین شاعر جهان می‌دانست و کتاب: «معجز احمد» معری دربارهٔ متنبی است.
مذهب[ویرایش]
متنبی شیعه بود و با سیف الدوله حمدانی و خاندان حمدانی‌های شیعه در حلب مرتبط بود؛ و اشعار بسیاری در مدح آن‌ها سروده‌است.
مقام ادبی[ویرایش]
وی از بزرگترین شاعران تمام طول تاریخ عرب است و هیچ شاعری در بین اعراب دیوانش مانند دیوان متنبی و شعر او مورد نقد و استقبال واقع نشده‌است و از این جهت با انوری و حافظ در ادبیات ایران قابل مقایسه است.
خصوصیت شعری[ویرایش]
از برجسته‌ترین ویژگی‌های ستایش‌چامه‌های متنبی مبالغه و اغراق می‌باشد؛ او در مدایح خود به ستودن ویژگی‌های معنوی چون دلاوری، گشاده‌دستی، نیرومندی، دانشمندی و تدبیر و… بیشتر توجه داشته تا ویژگی‌های مادی و ظاهری مانند زیبایی ظاهری، بسیاری دارای، بستگان و فرزندان.
نمونه شعری[ویرایش]
- نمونه‌ای از سروده‌ها:
این بیت را او در وصف دلاوری و گشاده‌دستی محمد بن زریق طوسی با مبالغه و اغراق گفته‌است:[۲]
- و لحظت انمله فسلن مواهبا و لمست منصله فسال نفوسا
- (معنی): از سرانگشتان او بخشش می‌ریزد و از دم تیغش خون دشمنان.
متنبی در ستایش علی، پیشوای شیعیان نیز سروده‌های بسیاری دارد که در اغلب چاپ‌های دیوان وی حذف شده‌است. مانند: و اذا استطال الشیء قام بنفسسه/ فصفات ضوء الشمس تذهب باطلا
- نمونه‌ای دیگر از شعر که در وصف یک دره زیبا نزدیک شیزراز سروده‌است:
لها ثمر تشیر إلیک منه/ بأَشربةٍ وقفن بلا أوان
وأمواهٌ یصِلُّ بها حصاها / صلیل الحَلی فی أیدی الغوانی
إذا غنی الحمام الوُرْقُ فیها / أجابته أغانیُّ القیان
- نمونه دیگر از شعر وی که در وصف فضایل خود می‌گوید و از معروف‌ترین اشعار اوست:
أنا الذی نظر الأعمی إلی أدبی / و أسمعت کلماتی من به صمم
أنام ملء جفونی عن شواردها / ویسهر الخلق جراها ویختصم
و جاهل مده فی جهله ضحکی/ حتی أتته ید فراسة وفم
إذا رأیت نیوب اللیث بارزة/ فلا تظنن أن اللیث یبتسم
و مهجة مهجتی من هم صاحبها/ أدرکته بجواد ظهره حرم
رجلاه فی الرکض رجل والیدان ید/ وفعله ماترید الکف والقدم
ومرهف سرت بین الجحفلین به / حتی ضربت وموج الموت یلتطم
الخیل واللیل والبیداء تعرفنی/ والسیف والرمح والقرطاس والقلم
بیت اول این شعر را ابواعلاء معری در وصف خود می‌دانست! و بیت آخر این بیت از عوامل قتل متنبی است.
عنایت به فلسفه[ویرایش]
متنبی علاوه بر شاعری یک فیلسوف بود و در عهد فارابی می‌زیست. اشعار حکیمانه وی که ضرب‌المثل شده‌اند قابل مقایسه با قطعات حکیمانه سعدی است.
نمونه اشعار حکیمانه (ضرب‌المثل)[ویرایش]
- و اذا اتتک مذمتی من ناقص/ فهی الشهادة لن بانّی کاملُ
- الخیل واللیل والبیداء تعرفنی / والسیف والرمح والقرطاس والقلم
- خذ ما تراه ودع شیئا سمعت به/ فی طلعة البدر ما یغنیک عن زحل
والهجر أقتل لی مما اراقبه / أنا الغریق فما خوفی من البلل
- عَـلَی قَـدرِ أَهلِ العَـزمِ تَأتِی العَزائِمُ /وتَـأتِی عَـلَی قَـدرِ الکِـرامِ المَکارِم
وتَعظُـم فی عَینِ الصّغِـیرِ صِغارُها/ وتَصغُـر فی عَینِ العَظِیمِ العَظائِمُ
تعداد زیادی از اشعر وی توسط شاعران فارسی به صورت تحت‌اللفظی یا اخذ محتوا و مضمون به شعر فارسی درآمده است.
درگذشت[ویرایش]
متنبی در میانهٔ سده چهارم در سال ۳۵۴ ق در یک درگیری به همراه فرزند و غلامش در نزدیکی دیر عاقول بغداد کشته شد. مرگ وی شبیه کشته شدن فارابی بود.
جستارهای وابسته[ویرایش]
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ابوطیب متنبی در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
منابع[ویرایش]
- جمالی بهنام، علی‌محمد: مبالغه و اغراق در مدایح متنبی. در نشریه: «دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران» تابستان و پاییز ۱۳۸۰ - شماره ۱۵۸ و ۱۵۹ (علمی-پژوهشی). (از صفحه ۳۳۳ تا ۳۵۴)
- اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی،
- مقدمه دیوان متنبی، چاپ بیروت.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Al-Mutanabbi». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ می۲۰۱۱.
پیوند به بیرون[ویرایش]
- Al-Mutanabbi The Greatest Arabic Poet
- Mutanabbi's poetry recited by Samar Traboulsi
- Poetry Magic, UK
- أبو الطيب المتنبي - ويكيبيديا
- Almotanabbi.com - the complete collection of Mutanabbi's poems along with explanation
- دیوان متنبی:
.jpg)
