تفسیر آلاء الرحمن

تفسیر آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن اثر محمدجواد بلاغی از علمای شیعه و متوفی سنه ۱۳۵۲ هجری قمری است. این تفسیر ناتمام است. در سه جلد به زبان عربی نوشته شده‌است. پیشگفتار این کتاب، مطالب زیادی را در اثبات مذهب شیعه و عدم تحریف قرآن نوشته‌است. این تفسیر تا آیه۵۸ سوره نساء نگارش شد ولی عمر مؤلف اجازه تکمیل آن را نداد.

مؤلف

محمدجواد بلاغی فرزند محمدحسین در سال ۱۲۸۲ هجری قمری در نجف متولد شده‌است. پس از گذراندان دروس مقدماتی و عالی به سامرا رفت و در آنجا ده سال شاگرد محمدتقی شیرازی بود. از بلاغی ۴۸ اثر بجا ماندهاست که مهمترین آنها تفسیر آلاء الرحمان فی تفسیر القرآن می‌باشد. وی در ۲۲ شعبان ۱۳۵۲ وفات کرد.

انگیزه نگارش

بلاغی در نامه ای به شاگردش میرزا علی اردوبادی غروی علت و انگیزه خود از نگارش این تفسیر را اینگونه بیان کرده‌است:

«به توفیق خدا… از ذیحجهٔ ۱۳۴۹ق (= آوریل ۱۹۳۱م) به تألیف تفسیری دربارهٔ قرآن کریم، موافق اصول علم و مذهب شیعه شروع کردم، زیرا که من دیدم اَهّمِ تفاسیر نزد ما، مثل تبیان و مجمع‌البیان، در لغت و صرفِ کلمه و قرائات، و تفاسیر امثال عطا و مجاهد… و اشباههم بسیار بیانات کرده‌اند و… بحرانی… احادیث را بدون تحقیقی در آنها نقل می‌کند و در مزایای قرآن شریف بیاناتی نمی‌نماید».

نگارش

بلاغی در مقدمه کتاب ابتدا به حقیقت اعجاز، فلسفه فرستادن قران به عنوان معجزه برای اعراب جاهلی، چگونگی جمع‌آوری قرآن و عدم تحریف لفظی قران، اختلاف قرائات، نقد تفسیرهایی مثل الدر المنثور و کشاف، بحث عام و خاص و ادراک عقلی و قلبی، بقاء نفس پس از مرگ، شفاعت، جبر و اختیار، تعدد زوجات، محکمات و متشبهات، بررسی انجیلها، امر به معروف و نهی از منکر، تیمم و وضو و ده‌ها مورد دیگر می‌باشد. مؤلف از بحث‌های خسته کننده لغوی، منطقی، فلسفی و کلامی پرهیز کرده اما در بعضی موراد با استفاده از روش‌های مزجی فلسفه و لغت و روایات برای تبیین مفاهیم استفاده کرده‌است.

روش‌شناسی

مؤلف در مقدمه کتاب خود عنوان کرده‌است که سعی کرده‌است این تفسیر را در نهایت اختصار اما پرمحتوا و پویا تألیف کند.

چاپ

این تفسیر نخستین بار در سال ۱۳۵۱ قمری در صیدا لبنان به چاپ رسید. این تفسیر در یک جلد چاپ شده‌است.