سیاست خارجی ایران
سیاست خارجی ایران در دوران معاصر دارای فراز ونشیب‌های زیادی در طول حیات این کشور بوده‌است. به‌طور کلی می‌توان سیاست خارجی ایران را به سه بازهٔ زمانی دودمان قاجار، دودمان پهلوی و حکومت جمهوری اسلامی تقسیم کرد.
سیاست خارجی ایران پس از انقلاب عمدتاً بر اساس ارزش‌گذاری‌های ایدیولوئیک حکومتداران شیعه شکل گرفت و تغییر ماهیت داد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، حکومت جمهوری اسلامی دشمنی با اسرائیل و آمریکا را برگزید و لحن تهران در اولین سال‌های پس از انقلاب و زمان وقوع جنگ ایران و عراق تندتر شد.[۱][۲]
محتویات
دوران پهلوی[ویرایش]
تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، ایران رویکرد امنیتی خود در منطقه را در ائتلاف با غرب و به‌ویژه ایالات متحده آمریکا تعریف کرده بود و به همراه عربستان سعودی، در چهارچوب استراتژی امنیتی دوستونی مورد حمایت غرب نقش‌آفرینی می‌کرد.[۳]
ایران در طول عمر ۷۲ ساله شورای امنیت سازمان ملل متحد، فقط یک‌بار برای مدت دو سال (۱۹۵۵-۱۹۵۶) به عضویت شورای امنیت انتخاب شد و پس از آن هیچ‌وقت برای چنین جایگاهی برگزیده نشد.[۴]
جمهوری اسلامی[ویرایش]
ایران پس از انقلاب و استقرار حکومت جمهوری اسلامی ایران در جهت اتخاذ سیاست امنیتی مستقل حرکت کرد و سعی کرد تا خود را خارج از استراتژی‌ها و رویکردهای بلوک شرق و بلوک غرب تعریف کند. در این راستا همکاری و مشارکت با حکومت‌های منطقه خاورمیانه در جهت شکل‌دهی به‌ترتیبات امنیتی منطقه‌ای در اولویت قرار گرفت.[۳]
اتفاقاتی چون اشغال سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸، جنگ ایران و عراق، سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران توسط آمریکا در سال ١٣٦٧، ماجرای سلمان رشدی، حملات تروریستی میکونوس و بمب‌گذاری آمیا و برنامه هسته‌ای ایران از تأثیر گذارترین رخدادهای در روابط خارجی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود. اگرچه روابط ایران با کشورهای ایالات متحده آمریکا و اسرائیل به عنوان چالش برانگیزترین بخش روابط خارجی ایران مطرح بوده‌است، ولی روابط ایران با کشورهای اسلامی، منطقه خاورمیانه و همسایگانش دچار فراز و نشیب‌هایی بوده‌است. قطع موقت روابط با عربستان پس از واقعه حج ۱۳۶۶، اختلاف با امارات متحده عربی در مالکیت سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، تیرگی روابط با بحرین در پی اتهام بحرین مبنی بر حمایت ایران از شیعان ناراضی این کشور، قطع روابط با مصر در پی حمایت ایران از اقدام خالد اسلامبولی، تیرگی روابط با کویت به موجب جنگ ایران وعراق، تیرگی روابط با اردن، اعتراض به رفتار سرکوب‌گرانه دولت یمن با شیعیان یمن که در نهایت به نزاع یمن منجر شد.
ایران از روسیه، چین، سوریه و ونزوئلا به عنوان مهم‌ترین کشورهای متحد خود یاد می‌کند. همچنین ایران روابط خوبی نیز با گروه‌هایی همچون حزب‌الله لبنان، حماس و مبارزان حوثی دارد.[۵]
بعد از نابودی طالبان و حزب بعث عراق که دو دشمن خطرناک برای حکومت جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آمدند، ایران توانست با توجه به خلاء وجود دشمن در کشورهای همسایه خود، نفوذ خود را در این دو کشور گسترش دهد؛ و در دراز مدت برنده نهایی لشگرگشی آمریکا به کشورهای افغانستان و عراق باشد؛ به این دلیل که نیروهای نظامی خارجی مجبور بودند بعد از گذشت برهه زمانی مشخصی این کشورها را ترک کنند؛ ولی این ایران بود که همواره در مجاورت این کشورها قرار دارد و می‌تواند در این کشورها صاحب نفوذ شود.[۶]
با روی کار آمدن دولت نهم جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی محمود احمدی‌نژاد تغییرات اساسی در مناسبات سیاست خارجی ایران رخ داد. تغییر دبیر شورای عالی امنیت ملی از حسن روحانی به علی لاریجانی و سپس به سعید جلیلی و تغییر بسیاری از سفرای ایران در کشورهای خارجی، مصادیقی از این تغییرات بودند. همچنین دولت با تغییر رویکرد، به سمت برقراری رابطه با کشورهای آمریکای لاتین و آسیای شرقی به جای کشورهای اروپایی نمود.[۷]
بعد از وقوع قیام‌های مسلسل اعراب در اوایل سال ۲۰۱۱ و تضعیف ساختار یا سرنگونی حکومت‌های غالباً دیکتاتوری حامی آمریکا در این کشورها، ایران سعی کرد از این فرصت نهایت استفاده را کند و اقدام به تقویت حامیان و طرفداران خود در آسیای غربی و شمال آفریقا نمود. در این زمان ایران موفق شد تا حدی دیدگاه مورد نظر را در قیام‌های مردمی جای دهد.[۸][نیازمند منبع]
اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران[ویرایش]
بر اساس مبانی نظری در قانون جمهوری اسلامی می‌توان اصول سیاست خارجی ایران را بر پایه این اصول دانست:[۹]
- تأکید و اجرای استقلال سیاسی در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری
- ترجیح دادن ملت‌ها و نهضت‌ها به دولت‌ها در روابط بین‌الملل
- استقلال روابط خارجی سیاسی از روابط خارجی اقتصادی ایران
- مبارزه با اسرائیل و دفاع از نهضت مردمی فلسطین
- اهمیت دادن به عدالت سیاسی در روابط بین دولت‌ها
- فاصله گرفتن استراتژیک از منافع قدرت‌های بزرگ سیاسی
- مبارزه با قانون تبعیض‌آمیز وتو در سازمان ملل متحد
- ماهیت قدرت سیاسی در ایران عقیدتی است و در نتیجه سیاست خارجی ایران عقیدتی است
نمایندگی‌های دیپلماتیک در ایران[ویرایش]
| آفریقا |  | |
|---|---|---|
| آمریکا | ||
| آسیا |  جمهوری آذربایجان • (کنسولگری تبریز) •  ارمنستان ارمنستان •  افغانستان • (کنسولگری مشهد) • (کنسولگری زاهدان) •  چین •  روسیه • (کنسولگری رشت) • (کنسولگری اصفهان) • (کنسولگری تبریز) • (کنسولگری کرمانشاه) •  پاکستان • (کنسولگری مشهد) •(کنسولگری زاهدان) •  ترکیه • (کنسولگری تبریز) • (کنسولگری ارومیه) •  عراق • (کنسولگری کرمانشاه) • (کنسولگری تبریز) •  عربستان (کنسولگری مشهد) •  ژاپن •  هند | |
| اروپا |  آلمان • (کنسولگری تبریز) •  بریتانیا • دفتر شورای فرهنگی بریتانیا • (کنسولگری تبریز) • (کنسولگری کرمانشاه) •  دانمارک •  سوئیس •  فرانسه • (کنسولگری تبریز) •  ایتالیا • (جمهوری ونیز) • (جمهوری جنوا) •  اسپانیا | |
| اقیانوسیه | ||
| پیشین | ||
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ by Graham E. Fuller (۱۹۹۲)، The "Center of the Universe": The Geopolitics of Iran، Orbis
- ↑ Haidar, J.I. , 2015."Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran," Paris School of Economics, University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ محمد خواجوئی (۳۰ آذر ۱۳۸۹). «ایران و نظام امنیتی خلیج‌فارس». روزنامه همشهری. ص. ایران. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۰.
- ↑ ترامپ و روحانی در شورای امنیت سازمان ملل، رادیو فردا
- ↑ Mark Tran (28 ژانویه 2009). "Timeline: Iran's foreign relations". روزنامه گاردین. p. IRAN. Retrieved ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۹. Unknown parameter
|نشانی نویسنده=ignored (help) - ↑ پروفسور روح‌الله رمضانی (استاد بازنشسته دانشگاه ویرجینیا) (بهار ۱۳۸۸). «درک سیاست خارجی ایران ۱» (PDF). مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ص. ۱۵. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۱.
- ↑ ارسلان مرشدی (۱۶ آبان ۱۳۸۸). «نگاهی به عملکرد سیاسی خارجی دولت نهم». روزنامه همشهری. ص. ایران. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۱.
- ↑ قدرت‌نمایی ایران و دلخوری اسرائیل از آمریکا دیپلماسی ایرانی
- ↑ دکتر محمود سریع القلم (بهار ۱۳۸۸). «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: قابلیت و امکان تغییر» (PDF). فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی (شماره ۱). مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ص. ۲۸. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۱. از پارامتر ناشناخته
|نشانی نویسنده=صرف‌نظر شد (کمک)
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سیاست خارجی ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- چالش‌های سیاست خارجی ایران
- سیاست تعامل و مدارا در مقابل اعراب اشتباه بود
- کارنامه سیاست خارجی در سال ۸۹
| آفریقا و جهان عرب |  | |
|---|---|---|
| آمریکا | ||
| آسیا (جز جهان عرب) | ||
| اروپا | ||
| اقیانوسیه | ||
| سازمانها و نهادهای مرتبط | ||
| جستارهای وابسته | ||
 شهروندان ایرانی در خارج از کشور و زادگانشان | |
|---|---|
| خاورمیانه | |
| اروپا | |
| آسیا | |
| اقیانوسیه | |
| آمریکا | |
| همچنین ببینید | |
