مرزهای ایران

پایگاه ارتش ترکیه در مرز رازی خوی

جادهٔ نوار مرزی آستارا - قلعهٔ آستارا

جادهٔ پایانهٔ رازی خوی - ایران - ترکیه

مرزهای ایران در اواخر دورهٔ قاجار در نقشهٔ ایران و توران در دوران قاجاریان

مرزهای ایران، خطی است که برای مشخص کردن مرزهای جغرافیای ایران استفاده می‌شود و محدودهٔ ایران را با کشورهای همسایه معین می‌کند. ایران بیش از ۶٬۰۰۰ کیلومتر با کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان، عراق، افغانستان و ارمنستان مرز زمینی دارد. ایران همچنین دارای ۲٬۷۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد. ایران طولانی‌ترین مرز را با عراق و کوتاه‌ترین مرز را با ارمنستان دارد.در گذشت سال های طولانی بخش های زیادی از کشور پهناور ایران توسط حکومت های مختلف از دست رفت که بیشترین آن در زمان حکومت قاجاریان صورت می گرفت‌. همچنین آخرین بخش جدا شده از ایران بحرین میباشد که در اواخر دوره قاجار و با فشار امپراتوری بریتانیا از ایران جدا گشت.

استان‌های مرزی

ایران دارای ۱۶ استان مرزی می‌باشد که از میان آنها، ۹ استان تنها مرز زمینی (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان رضوی، خراسان شمالی، کرمانشاه، کردستان، ایلام و خراسان جنوبی) دارند. ۳ تای آنها مرز دریایی (مازندران، هرمزگان و بوشهر) دارند و ۴ تا از استان‌ها هم هر دو مرز زمینی و دریایی (گیلان، گلستان، سیستان و بلوچستان و خوزستان) را دارا می‌باشند.

با جمهوری آذربایجان

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–جمهوری آذربایجان

استان‌های گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی با خاک اصلی جمهوری آذربایجان و استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی با جمهوری خودمختار نخجوان مرز مشترک دارند.

با ارمنستان

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–ارمنستان

آذربایجان شرقی با ارمنستان مرز مشترک دارد.

با افغانستان

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–افغانستان

استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان با افغانستان هم‌مرز هستند.

با پاکستان

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–پاکستان

استان سیستان و بلوچستان تنها استان ایران است که با پاکستان هم‌مرز است.

با ترکمنستان

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–ترکمنستان

استان‌های گلستان، خراسان شمالی و خراسان رضوی با جمهوری ترکمنستان مرز اشتراکی دارند.

با ترکیه

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–ترکیه

آذربایجان غربی تنها استان جمهوری اسلامی ایران است که با ترکیه مرز اشتراکی دارد.

با عراق

مقالهٔ اصلی: مرز ایران–عراق

استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام (طولانی‌ترین مرز) و خوزستان با عراق مرز مشترک دارند.

از طریق دریای کاسپین

استان‌های گیلان، مازندران و گلستان از طریق دریای کاسپین (خزر) با کشورهای دیگر مرز مشترک دارند.

از طریق خلیج‌فارس

استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان از طریق خلیج فارس با کشورهای دیگر همسایه هستند.

از طریق دریای عمان

استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان از طریق دریای عمان با کشورهای دیگر همسایه هستند.

طول مرز ایران با کشورهای همسایه

• عراق: ۱۴۵۸ کیلومتر
• ترکمنستان: ۹۹۲ کیلومتر
• افغانستان:۹۳۶ کیلومتر
• پاکستان: ۹۰۹ کیلومتر
• جمهوری آذربایجان: ۷۵۹ کیلومتر
• ترکیه: ۴۹۹ کیلومتر
• ارمنستان: ۳۵ کیلومتر
• مرزهای آبی: ۲۴۴۰ کیلومتر

گذرگاه‌های مرزهای زمینی

گذرگاه‌های مرزی با کشور ترکیه

• گذرگاه مرزی بازرگان (مرز گوربولاغ)
• گذرگاه مرزی رازی (مرز کاپی کوی)
• گذرگاه مرزی سِرو (مرز اسن دره)

گذرگاه‌های مرزی با کشور ارمنستان

• مرز نوردوز در سمت ایران (نام شهر مرزی کشور ارمنستان)

گذرگاه‌های مرزی با کشور جمهوری آذربایجان

• گذرگاه مرزی آستارا
• گذرگاه مرزی بیله‌سوار
• گذرگاه مرزی جلفا
• گذرگاه مرزی پلدشت

گذرگاه‌های مرزی با کشور ترکمنستان

• گذرگاه مرزی اینچه‌برون استان گلستان
• گذرگاه مرزی باجگیران
• گذرگاه مرزی لطف‌آباد (آرتیق)
• گذرگاه مرزی سرخس

گذرگاه‌های مرزی با کشور افغانستان

• گذرگاه مرزی دوغارون
• مرز شمتیغ
• گذرگاه مرزی یزدان
• بازارچه مرزی گلورده (میل ۷۳)
• بازارچه مرزی دوکوهانه
• گذرگاه مرزی ماهی‌رود (میل ۷۸)
• گذرگاه مرزی میلک زابل/نیمروز

گذرگاه‌های مرزی با کشور عراق

• گذرگاه مرزی خسروی (منذریه، دولت مرکزی عراق)
• گذرگاه مرزی چذابه (الشیب)
• گذرگاه مرزی شلمچه
• گذرگاه مرزی مهران (زرباطیه)
• گذرگاه مرزی سومار (مندلی)
• گذرگاه مرزی تمرچین (اقلیم کردستان عراق) - (حاجی عمران)
• گذرگاه مرزی پرویزخان (خانقین، دولت مرکزی عراق)
• گذرگاه مرزی باشماق (اقلیم کردستان عراق)
• گذرگاه مرزی شیخ صالح (دولت مرکزی عراق)
• گذرگاه مرزی کیله سردشت
• گذرگاه مرزی سیران‌بند بانه
• مرز سیف سقز که در سه مورد اخیر و در مرزهای تمرچین پیرانشهر و باشماق مریوان، ایران و اقلیم کردستان عراق دارای شهرک‌های مشترک صنعتی نیز هستند.

گذرگاه‌های مرزی با کشور پاکستان

• گذرگاه مرزی میرجاوه (تفتان)
• گذرگاه مرزی جالق
• گذرگاه مرزی کوهک
• گذرگاه مرزی پیشین (مند)
• گذرگاه مرزی ریمدان (گبد)
• مرز آبی پسابندر

جستارهای وابسته

• استقلال بحرین
• اطلس ایران در انبار [۱]
• مرز ایران و افغانستان
• جغرافیای ایران

پیوند به بیرون

• «آشنایی با کشورهای همسایه». معاونت صدور اسناد و مدارک بین‌المللی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۱.
• «مرزهای جغرافیایی و سیاسی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۱.