جنگلهای هیرکانی
| جنگلهای هیرکانی | |
|---|---|
 | |
| بومگاه | |
| زیست‌بوم | جنگلهای معتدل پهن‌برگ و مختلط |
| مرزها | |
| گونهٔ پرندگان | ۲۹۶[۱] |
| گونهٔ پستانداران | ۹۸[۱] |
| جغرافیا | |
| مساحت | ۵۵٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۲۱٬۳۰۰ مایل مربع) |
| کشورها | ایران و جمهوری آذربایجان |
| نگهداری | |
| منقرض‌شده | ۵۱٫۰۰۷٪[۱] |
| محافظت‌شده | ۱۰٫۳۰٪[۱] |
| نام رسمی | جنگلهای هیرکانی |
| معیار | Natural: (ix) |
| تاریخ ثبت | ۲۰۱۹ (چهل و سومین نشست) |
| شماره ثبت | ۱۵۸۴ |
| State Party |  ایران |
| منطقه | غرب آسیا |
جنگلهای مختلط هیرکانی یا جنگلهای آمیختۀ هیرکانی (به انگلیسی: Caspian Hyrcanian mixed forests) یک زیست‌منطقه در زیست‌بوم جنگلهای مختلطِ پهن‌برگِ حاشیهٔ جنوبی دریای مازندران[۲] و کناره شمالی البرز به مساحت ۵۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۲۱٬۰۰۰ مایل مربع) (۷٪ مساحت ایران) است که در کنارهٔ جنوبی و جنوب باختری دریاچه کاسپین در بخش‌هایی از پنج استان شمالی ایران قرار گرفته و در دو کشورِ ایران و جمهوری آذربایجان است. متأسفانه در حالی این پوشش گیاهی ۵۵۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد که ۵۱٪ آن تاکنون منقرض شده و تنها از ۱۰٫۳٪ آن حفاظت صورت می‌گیرد. در حال حاضر جنگلهای هیرکانی زیست‌بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستند. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می‌شوند. این جنگل از منطقه پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان آغاز و تا استان خراسان شمالی در ایران امتداد دارد و در ایران، مورد حفاظت مشترک سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور (یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری)، سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سازمان میراث فرهنگی است.[۳]
وجه تسمیه[ویرایش]
واژه هیرکان تلفظی از نام گرگان است.
تاریخچه[ویرایش]
این جنگل با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال (دوره پالئوژن) یکی از ارزشمندترین جنگلهای جهان به‌شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگلها پوشانده بودند. در عصر یخبندان، کواترنری این جنگلها کوچکتر شدند اما با پایان عصر یخبندان دوباره گسترش یافتند.[۴]
تنوع گونه‌ها[ویرایش]
بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی، ۴۴ درصد آوندداران، ۵۸ گونه پرنده، ۵۸ گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی در این جنگلها زندگی می‌کنند.[۴]
برخی مناطق حفاظت‌شده[ویرایش]
در جمهوری آذربایجان[ویرایش]
در ایران[ویرایش]
- پارک ملی گلستان
- منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما
- منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی
- منطقه حفاظت‌شده لیسار
- منطقه حفاظت‌شده سیاه‌کشیم
- پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه
- منطقه حفاظت شده پرور
- پناهگاه حیات وحش سمسکنده
- شبه‌جزیره میانکاله
- پناهگاه حیات وحش دشت ناز
- پناهگاه حیات وحش سکیله قسمت ۱۰ متری (معروف به منطقه خوفناک)
- منطقه حفاظت شده خشکه داران
- قسمت‌های زیادی از منطقه هزار جریب نکا
- جنگل فندقلو در استان اردبیل
ثبت جهانی[ویرایش]
در ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواستی را برای ثبت جهانی جنگلهای کاسپی-هیرکانی به سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ارائه کرد. با بررسی کارشناسان این سازمان اعلام شد به دلیل اینکه سهم جمهوری آذربایجان تنها ۲۰ هزار هکتار در مقابل سهم ۲ میلیون هکتاری ایران از این جنگل است ثبت جهانی این اثر به تنهایی به نام آذربایجان ممکن نیست. پس از آن مقامات فرهنگی ایران پیشنهادی را برای ثبت مشترک این اثر طبیعی به آذربایجان ارائه دادند. این امر به دلیل اختلافات موجود به بن‌بست خورد. از جمله موارد، اختلافی این بود که با وجود قوانین یونسکو برای ثبت نام کشورهای دارای آثار تاریخی و طبیعی مشترک به ترتیب حروف الفبا در اسناد مکتوب خود، ایران مخالف ثبت نام آذربایجان پیش از نام ایران بود. استدلال ایران این بود که سهم اندک آذربایجان از این جنگل هم‌ارز سهم ایران نیست که بتوان صرفاً بر اساس حروف الفبا چیدمان متن سند را مشخص کرد.[۶]
بنا بر اعلام دبیرکل کنونی کمیسیون ملی یونسکو در ایران: در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، جنگلهای هیرکانی که از جنگل فندقلو در شهرستان نمین در استان اردبیل[۷] تا گلیداغ در خاور استان گلستان کشیده شده‌است، با نظر موافق اعضای کمیته در ۱۴ تیر ۱۳۹۸ در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. به گفته همین منبع، این بیست و چهارمین مورد از میراث تاریخی و طبیعی ایران است که در فهرست یونسکو جای می‌گیرد.[۸]
تخریب بافت هیرکانی[ویرایش]
در چند دهه گذشته، تصرف غیرقانونی بافت هیرکانی، ویلاسازی سبک رومی،[۹] ساخت‌وساز و توسعه سریع عمرانی، توسعه ناپایدار گردشگری، چرای بی‌رویه دام، قاچاق خاک و آتش‌سوزی باعث تخریب جنگلهای هیرکانی و از دست رفتن تنوع گیاهی و جانوری آن شده‌است. سازمان حفاظت محیط زیست ایران و برنامه عمران ملل متحد یک برنامه مشترک پنج ساله را برای حفظ تنوع زیستی این جنگلها آغاز کرده‌اند.[۸] بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط دکتر علی جهانی استاد محیط زیست پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار سازمان حفاظت محیط زیست ایران، طوفانها و بادهای بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت یکی از عوامل طبیعی تخریب جنگلهای هیرکانی در مناطقی است که تحت بهره‌برداری چوب قرار گرفته‌اند و این تخریب با کاهش میانگین ارتفاع و تراکم درختان توده جنگلی افزایش می‌یابد.[۱][۱۰]
پرونده تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگلهای هیرکانی[ویرایش]
در مرداد ۱۳۹۹ خبر تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگلهای هیرکانی منتشر شد. فردی با استناد به سندی که گفته می‌شود به دوره قاجار بازمی‌گردد مالک بخش وسیعی از جنگلهای بکر کشور در روستای آق مشهد ساری شده‌است و از سازمان جنگلها مجوز قطع درخت می‌خواهد. مدیرکل دفتر حقوقی سازمان جنگلها می‌گوید که ملکیت برای جنگل خلاف فقه، شرع و قانون است و ما از رئیس قوه قضاییه می‌خواهیم که به این پرونده ورود کنند. سازمان جنگلها با استناد به قانون ملی شدن جنگلها و مراتع کشور که در سال ۱۳۴۱ تصویب شده‌است، جنگلهای مورد مناقشه در آق‌مشهد ساری را برابر مقررات به عنوان اراضی ملی اعلام کرده بود.[۱۱][۱۲]
نگارخانه[ویرایش]
-
جنگل هیرکانی در استان مازندران
-
جنگل پهن‌برگ در استان گیلان ایران
-
-
-
-
-
_4.jpg)
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Hoekstra, J. M.; Molnar, J. L.; Jennings, M.; Revenga, C.; Spalding, M. D.; Boucher, T. M.; Robertson, J. C.; Heibel, T. J.; Ellison, K. (2010). Molnar, J. L. (ed.). The Atlas of Global Conservation: Changes, Challenges, and Opportunities to Make a Difference. انتشارات دانشگاه کالیفرنیا. ISBN 978-0-520-26256-0. Archived from the original on 5 December 2012. Retrieved 28 February 2014.
- ↑ DARYĀ-YE MĀZANDARĀN, (Cross-Reference), “DARYĀ-YE MĀZANDARĀN” Encyclopædia Iranica, online edition
- ↑ «ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی». جام جم آنلاین. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۹.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «جنگلهای منحصر به فرد هیرکانی ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۸.
- ↑ "Caucasus-Anatolian-Hyrcanian Temperate Forests". World Wildlife Fund.
- ↑ «یونسکو کار ایران را برای ثبت جهانی اثر دشوار کرد». ایسنا. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۳.
- ↑ «جنگلهای فندقلو میراثی از "هیرکانی"». پایگاه خبرگزاری ایسنا |. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۲۷.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ «جنگلهای منحصر به فرد هیرکانی ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۸.
- ↑ «رومی‌نشینان طبرستان». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۱.
- ↑ Jahani and Saffariha, (2021). "Modeling of trees failure under windstorm in harvested Hyrcanian forests using machine learning techniques". scientific reports 1124. https://www.nature.com/articles/s41598-020-80426-7
- ↑ «فیلم». hamshahrionline. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.
- ↑ «پرونده تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگلهای هیرکانی؛ جنگل‌خواری یا وقف؟ چه خواهد شد؟». aftabnews. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ جنگلهای هیرکانی موجود است. |
- استان اردبیل
- استان گلستان
- استان گیلان
- استان مازندران
- بومناحیههای آسیا
- بومناحیههای اروپا
- بومناحیههای ایران
- بومناحیههای جمهوری آذربایجان
- جغرافیای استان اردبیل
- جغرافیای استان گلستان
- جغرافیای استان گیلان
- جغرافیای استان مازندران
- جنگلهای ایران
- جنگلهای پهن‌برگ و مخلوط معتدله
- جنگلهای جمهوری آذربایجان
- رشتهکوه البرز
- رشتهکوههای ایران
- رشتهکوههای جمهوری آذربایجان
- زیواگان جمهوری آذربایجان
- شهرستان آستارا (جمهوری آذربایجان)
- شهرستان لریک
- شهرستان لنکران
- شهرستان ماساللی
- شهرستان یاردیملی
- گیاگان ایران
- گیاگان جمهوری آذربایجان
- میراث جهانی یونسکو در ایران
- میراث یونسکو در اردبیل