کاسیان

حکومت بابلیان پایین قلمرو کاسیان

کاسیان یا کاسی‌ها (به اکدی: کاشی) (به انگلیسی: Kassites) قومی باستانی بوده‌اند که محل سکونتشان ازمنهٔ قدیم تا فتح ایران بدست اسکندر مقدونی کوه‌های زاگرس بوده‌است. گواه منشأ قومی کاسیان قریب پنجاه کلمه و نام خاص است که با ترجمه اکدی در متون آشوری و بابلی محفوظ است و همچنین مقداری اسامی خاص که در اسناد تجاری و اقتصادی بابلی باقی‌مانده و کتیبه‌های شاهان کاسی مانند آگوم دوم مربوط به هزارهٔ دوّم پ.م. است.

محدوده کاسیان

کاسیان قبایلی بودند کوهستانی و پیشهٔ دامداری داشتند و به‌زبانی که با عیلامی قرابت داشت سخن می‌گفتند. زمانی این عقیده رایج بود که کاسیان هندواروپایی بوده، یا لااقل چنان روابط تماس نزدیک با عناصر قومی هندواروپایی داشتند که زبان و فرهنگ و تمدن ایشان به نحوی مشهود از آن متأثر گشته است. در کتاب لرستان و تاریخ قوم کاسی به نقل از راولینسون آمده «واژهٔ کاسی به شکل کوسایورلیی بوده و در زمان اسکندر یونانیان آن را به مردم زاگرس و درهٔ سیمره اطلاق می‌کرده‌اند.»

ولی مدارکی که به نفع مناسبات هندواروپایی کاسیان وجود دارد چنان سست است که باالضروه باید کاسیان را یا فاقد رابطه با هندواروپاییان شمرد یا -غیر مستقیم و بسیار دورادور - با عناصر اخیرالذکر مربوط دانست. اصالت لرها ممکن است به عیلامیان و کاسیت‌ها برسد.

پیشینهٔ کاسیان

گمان می‌رود که کاسیان از دوران دیرین که کس به یاد ندارد در ناحیهٔ مذکور زندگی می‌کردند، همچنانکه عیلامیان که همسایه و محتملا خویشاوند ایشان بودند در سرزمین خویش می‌زیستند. به هر تقدیر کاسیان از آغاز هزارهٔ سوم پ.م. در آن مکان زندگی می‌کردند و بعدها به دامداری و زندگی نیمه اسکان یافته در کوه‌ها اشتغال داشتند.

مع‌الوصف در بع دوّم هزارهٔ دوّم پ.م. بخشی از کاسیان در حرکت و انتقال قبایل شرکت جسته از کوه‌ها ده درّهٔ رود دیاله نفوذ کردند و از آنجا گاه‌وبیگاه به بابل دست‌برد می‌زدند. اکثر محققان این فعالیت کاسیان را به ظهور اسب و حمل و نقل مربوط می‌سازند.

سلطنت کاسیان

در حدود ۱۸۹۶ پیش از میلاد حمله‌ای نافرجام از جانب کاسی‌ها به بابل رخ داد. در سال ۱۷۵۰ پ.م. گانداش پیشوای کاسی از طریق دشت‌ذهاب و شمال عیلام به بابل حمله کرد و بابل را فتح نمود و در سال بعد ۱۷۴۹ پیش از میلاد بابل توسط کاسی‌ها کاملاً تسخیر شد و در همان سال جایگزین دولت بابل شد و به سلطنت حمورابیان خاتمه داد. و تا سال ۱۷۳۴ پیش از میلاد دوره پادشاهی گانداش از نسل کاسی در بابل آغاز گشت. سیادت نسل کاسی بر بابل ۵۰۰ سال ادامه داشت.

کاسیان بر عیلام نیز تسلط یافتند و شوش را مدت‌ها اداره نمودند. در شمال میانرودان با دولت تازه تأسیس آشور که در اواسط قرن پانزدهم پیش از میلاد بنیان نهاده شد نیز جنگیدند. طبق آثار بدست آمده کاسیان از هزارهٔ‌یکم پیش از میلاد به نواحی دور دست ماد دست یافتند. آن‌ها در نیمه دوّم هزارهٔ‌یکم پیش از میلاد تا حاشیه کویر مرکزی و نواحی اصفهان و کاشان و حتی نواحی استان تهران و مرکزی نفوذ کردند. پس از فتح پادشاهی ماد آینده آن را کاردونیاش نامیدند و در آن سُکنا گزیدند.

هنر کاسیان

کاسیان در هنر فلزکاری که آهن هم در ردیف آن‌ها بود، مهارت بسیار داشتند و نیز در سوارکاری از اقوام دیگر چالاک‌تر و ماهرتر بودند و همین قوم «کاسی» بود که نژاد اصیل اسب را به میانرودان آورد و این نژاد اسب از آنچه سومری‌ها داشتند، برتری یافت و نیز نوشته‌ها و دستورهایی دربارهٔ تعلیم و نگهداری اسب از آنان باقی مانده‌است که نشانهٔ عشق و علاقهٔ آنان به اسب و سوارکاری است.

مغرغ کاری کاسیان به صورت جدید و بدیع نمود یافت. محصولات مفرغی اوائل هزارهٔ دوم بالاخص مربوط به زین افزار سواری، یعنی دهانه و مهار و حلقه‌هایی که تسمهٔ افسار از آن‌ها می‌گذشت و به بدنهٔ ارابه‌ها وصل می‌شد بسیار عالی بود. همچنین آلات و ادواتی مانند تبر و گرز که سر آن‌ها نیز به شکل سر اسب ساخته می‌شد و همه مشخصات اسب مثل چشم و یال و گوش و … بر آن‌ها ترسیم می‌گردید.

• 

  کتیبه آگوم کاک‌ریمه

• 

  مفرغ‌های لرستان موزه لوور

• 

  تیغه تبر مفرغی

• 

  لگام مفرغی

• 

  لگام با نقش بز بالدار

• 

  صورتک مفرغی هزار پ.م.

• 

  مفرغ لرستان موزه بریتانیا

• 

  آدمک مفرغی

جستارهای وابسته

• آگوم دوم
• گاه‌شمار تاریخ ایران از غارنشینی تا ظهور هخامنشیان
• کاسپی‌ها

منابع

• دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ. تاریخ ماد. ترجمهٔ کریم کشاورز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۵. 
• گرانتوسگی: تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۴۵.
• پیگولووسکایا: تاریخ ایران از عهد باستان تا قرن ۱۸، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۳.
• کاسی‌ها PDFh
• علی‌نیا، امیر، (۱۳۹۶)، کاسیان در ایران زمین، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.