متروی تهران

مترو تهران
نماد شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه
قطار مترو در ایستگاه بسیج
اطلاعات
مکان	تهران
نوعی ترابری	مترو
تعداد خطوط	۷ خط فعال
تعداد ایستگاه‌ها	۱۲۵
مسافران روزانه	۲٬۵۰۰٬۰۰۰ ۱۴٬۴۱۹٬۹۶۲ (هفته اول مهر ۱۳۹۷)
مسافران سالانه	۷۲۱٬۰۰۰٬۰۰۰ (۱۳۹۵)
وبگاه	http://metro.tehran.ir
اداره
آغاز بهره‌برداری	۱۶ اسفند ۱۳۷۷
تعداد قطارها	۱۵۷ (قطار) ۱٬۲۳۰ (واگن)
فنی
طول سیستم	۲۲۰ کیلومتر (۱۴۰ مایل) (طول کل شبکه) ۱۴۸٫۱ کیلومتر (۹۲٫۰ مایل) (درون‌شهری) ۷۱٫۹ کیلومتر (۴۴٫۷ مایل) (برون‌شهری)
اندازه ریل	4 ft 8 1⁄2 in (۱٬۴۳۵ mm) ریل استاندارد
میانگین سرعت	خطوط یک، دو، سه، چهار، شش و هفت ۳۵ کیلومتر خط پنج ۶۲ کیلومتر
حداکثر سرعت	خط یک، دو، سه، چهار، شش و هفت ۸۰ کیلومتر خط پنج ۱۴۰ کیلومتر
نقشه

ایستگاه شادمان

مترو تهران به مجموعه قطار شهری تهران و همچنین «شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه» گفته می‌شود. این مجموعه که ارزان‌ترین شبکه قطار شهری جهان و همچنین گسترده‌ترین شبکه قطار شهری خاورمیانه می‌باشد، در هفت خط اصلی در حال خدمات رسانی است که پنج خط آن (۲، ۳، ۴، ۶، ۷) کاملاً درون‌شهری، یک خط آن (۵) نسبتاً برون‌شهری (میان تهران و کرج) و یک خط آن (۱، انشعاب خط ۱) به صورت دو قسمتی است که قسمت نخست درون‌شهری و قسمت دوم برون‌شهری (میان تهران و فرودگاه امام خمینی (ره)) می‌باشد. طبق برنامه‌های توسعه نیز قرار است که خطوط مترو تهران به ۱۱ خط افزایش یابد. تا مهر ماه ۱۳۹۸، درازای خطوط مترو بهره‌برداری شده، برابر ۲۲۰ کیلومتر با ۱۲۵ ایستگاه است و شمار واگن‌های فعال در مترو تهران ۱۲۳۰ واگن، برابر ۱۵۷ قطار است که روزانه به‌طور میانگین بیش از ۲٫۵ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کنند. مترو تهران به رکورد جابه‌جایی ۲ میلیون و ۷۷۶ هزار سفر در روز نیز دست یافته‌است. آذر ۱۳۹۶، تعداد سفر با متروی تهران از مرز ۷ میلیارد و ۵۸۷ میلیون سفر گذشت و به این ترتیب توانست از رکورد جمعیت فعلی جهان عبور کند.

گرچه طرح‌های نخست مترو تهران در زمان محمد رضا شاه پهلوی ریخته شد، اما به‌طور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ میلادی) شروع به کار کرد. نخستین مسیر فعال، خط ۵ مترو بود که میان تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.

از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی برای بهره‌برداری از بدنه اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شد و با عنوان «شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» در حال ادامه دادن به کار خود است که دفتر مرکزی آن در چهارراه کالج (تقاطع خیابان‌های حافظ و انقلاب تهران) واقع است. در ۱۷ مهر ۹۶ فرنوش نوبخت که پیش‌تر معاون عملیات شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران بود، به سمت مدیر عامل شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه و در تاریخ ۱۰ آبان ۹۶ مهندس علی امام به سمت مدیر عامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه منصوب شدند.

بخش عمده ماشین‌های ریلی مورد استفاده در مترو تهران از تولیدات شرکت‌های واگن پارس و واگن سازی تهران تأمین شده‌است.

پیشینه

پیشینه بحث دربارهٔ ساخت قطار شهری در تهران به زمان ناصرالدین شاه قاجار بازمی‌گردد. تأسیس تراموای شهری از جمله نکات پیش‌بینی‌شده در امتیازنامه‌ای بود که بارون ژولیوس دو رویتر در عهد ناصرالدین شاه روی کاغذ آورد. نخستین طرح شبیه به متروی امروزی که برای تهران طراحی و اجرا شد، طرح واگن اسبی بود که از دروازه شهرری تا باغشاه (میدان حر امروزی) کشیده شده و تا سال ۱۳۱۰ نیز دایر بود.

اما نخستین برنامه‌ریزی‌ها برای بنیان‌گذاری مترو (قطار زیرزمینی) به سال ۱۳۵۰ بازمی‌گردد. در مهر سال ۱۳۵۳ مطالعات مربوط به حل مشکلات ترافیک، مترو تهران توسط شرکت‌های مشاور خارجی از جمله سوفرتو منتج به پیشنهاد سیستم اتوبان مترو (با ۷ خط) شد. بر اساس این پژوهش‌ها، ساخت مترو به عنوان اساسی‌ترین راه حل بهبود ترافیک تعیین شد. شرکت‌های فرانسوی از سال ۱۳۵۶ عملیات اجرایی احداث خط ۱ مترو را در اراضی شمال تهران (بزرگراه شهید حقانی کنونی) آغاز کردند. عملیات اجرایی مترو تا آذر سال ۵۹ اجرای ۲۳۰۰ متر تونل و بخشی از سازه ۳ ایستگاه حدفاصل بزرگراه شهید حقانی و خیابان شهید بهشتی ادامه یافت ولی در این زمان و در پی جریان‌های جنگ ایران و عراق، نمایندگان شرکت‌های خارجی ایران را ترک کردند و در اواخر سال ۶۰ هیئت وزیران توقف کامل طرح توسط مشاوران خارجی را اعلام کرد. در سال ۱۳۶۳ پس از ارائه گزارشی از طرف جمعی از کارشناسان ایرانی در خصوص لزوم ساخت مترو و طرح مسئله ضرورت ساخت مترو در نماز جمعه تهران توسط اکبر هاشمی رفسنجانی، ریاست وقت مجلس، در فروردین ۱۳۶۴خ هیئت وزیران اجرای طرح متروی تهران را تصویب و فعالیت‌های مترو مجدداً در تهران آغاز شد. برنامه اول مترو شامل ساخت خط ۱ (میرداماد - حرم مطهر)، خط ۲ (دردشت - صادقیه) و مسیر برون‌شهری خط ۵ (تهران - گلشهر) جمعاً به طول ۹۰ کیلومتر با ۵۲ ایستگاه بود. فعالیت‌های اجرایی این برنامه از سال ۱۳۶۶ با عقد مشارکت مدنی با سیستم بانکی آغاز شد. بنا به گفته اصغر ابراهیمی اصل، مدیرعامل وقت مترو:

«سال ۶۵ همه مخالف ساخت مترو بودند. حتی ساختمان شرکت مترو به وزارت کشور تحویل داده و تبدیل به استانداری شده بود. هیچ‌کس حتی یک اتاق نمی‌داد. کار از نمازخانه شروع شد. هیچ نقشه‌ای در کار نبود تا اینکه در نمازخانه تعدادی نقشه پیدا شد. وقتی پیگیری کردیم که باقی نقشه‌ها کجاست، مشخص شد که یک سبزی‌فروش نقشه‌ها را خریده‌است. سپس با وجود یک ماه تحقیق بر روی کاغذها، سبزی‌فروش پیدا شد و بدین ترتیب ۱۹۰ کیلو نقشه در انبارش پیدا شد.»

نمای داخلی یکی از واگن‌های متروی تهران

داخل قطار متروی تهران - ۱۳۹۵

در سال ۱۳۷۴ با توجه به اتمام بخش‌هایی از کارهای ساختمانی، قراردادی برای تأمین تجهیزات مترو به امضا رسید و در نهایت ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ خورشیدی نخستین خط متروی تهران که بخش حومه‌ای خطوط متروی فعلی است، افتتاح شد که تهران را به کرج متصل می‌کرد. این خط در حال حاضر خط ۵ نامیده شده و در طراحی‌های آتی مترو از آن به عنوان خط اکسپرس اول یاد می‌شود.

یک سال بعد، نیمه غربی خط دو (حد فاصل ایستگاه صادقیه در میدان صادقیه تا ایستگاه امام خمینی در میدان امام خمینی) نیز بهره‌برداری شد. بخشی از خط یک متروی تهران نیز که ایستگاه شهید حقانی را به ایستگاه علی‌آباد متصل می‌کرد، در سال ۱۳۸۰ به بهره‌برداری رسید. لازم است ذکر شود در این تاریخ ایستگاه شهید حقانی که نقطه آغازین خط ۱ از شمال بود، میرداماد نام داشت، ولی بعدها و با توسعه خط ۱ به سمت شمال، نام این ایستگاه به ایستگاه شهید حقانی تغییر یافته و ایستگاهی به نام ایستگاه میرداماد در محل خیابان میرداماد ساخته شد. این خط بعداً در سال ۱۳۸۱ تا ایستگاه حرم مطهر در بهشت زهرا ادامه یافت. همچنین بخش شرقی خط دو متروی تهران به تدریج در سال‌های ۱۳۸۲، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ به بهره‌برداری رسید. با بهره‌برداری از این ایستگاه‌ها، خط ۲ مترو از میدان صادقیه تا دانشگاه علم و صنعت امتداد یافت.

در سال ۱۳۸۷ بخشی از خط ۴ مترو تهران، حد فاصل ایستگاه دروازه شمیران تا ایستگاه میدان فردوسی افتتاح شد. شایان ذکر آن است که در این قسمت از خط ۳ ایستگاه دروازه شمیران، دروازه دولت و میدان فردوسی بهره‌برداری شد که ۲ ایستگاه نخست، ایستگاه‌های تقاطعی و دو طبقه با خطوط یک و دو هستند که به این ترتیب تعداد ایستگاه‌های تقاطعی دو طبقه در متروی تهران در این مقطع به ۳ دستگاه افزایش یافت. در بهمن ماه ۱۳۸۷ نیز ایستگاه‌های باقری و تهرانپارس در امتداد شرقی خط دو به بهره‌برداری رسید و در اسفند ماه همین سال ایستگاه میدان شهدا در امتداد شرقی خط چهار نیز بهره‌برداری شد.

در بهار ۱۳۸۸ نیز ضمن افتتاح فاز نخست توسعه شمالی خط ۱، حد فاصل ایستگاه حقانی تا ایستگاه قلهک، ایستگاه میدان انقلاب اسلامی در امتداد غربی خط چهار نیز به بهره‌برداری رسید. تا پایان این سال، فاز دوم توسعه شمالی خط یک از ایستگاه قلهک تا ایستگاه قیطریه به بهره‌برداری رسید.

در بهار سال ۱۳۸۹ ایستگاه مترو کلاهدوز واقع در انتهای شرقی خط ۴ مترو به بهره‌برداری رسید. همچنین تا پایان سال ۱۳۸۹ این موارد در متروی تهران بهره‌برداری شد:

• ایستگاه میان‌راهی صدر در گسترش شمالی خط یک
• امتداد توسعه شرقی خط دو از ایستگاه علم و صنعت تا ایستگاه فرهنگسرا
• ایستگاه میان‌راهی محمدشهر در خط ۵ (خط متروی تهران-کرج)
• ایستگاه‌های میان‌راهی ولیعصر و نبرد در خط ۴
• امتداد توسعه غربی خط ۴ از ایستگاه میدان انقلاب اسلامی تا ایستگاه میدان آزادی و گشایش ایستگاه‌های توحید و میدان آزادی

در بهار سال ۱۳۹۰ ایستگاه میان‌راهی دکتر حبیب‌الله در بخش غربی خط ۴ و در مرداد ماه همین سال امتداد خط ۱ از ایستگاه حرم مطهر تا کهریزک و همچنین ایستگاه کهریزک به بهره‌برداری رسید. در شهریور ۱۳۹۰ ایستگاه متروی ابن‌سینا از خط ۴ نیز افتتاح شد. گفتنی است در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۰ نیز ایستگاه پیروزی واقع در خط ۴ افتتاح شد و در اسفند ۱۳۹۰ نیز ایستگاه تجریش به عنوان عمیق‌ترین ایستگاه متروی تهران مورد بهره‌برداری قرار گرفت که با ساخت این ایستگاه خط یک متروی تهران کامل شد. با این افتتاح پرونده طرح‌های توسعه متروی تهران در سال ۱۳۹۰ بسته شد.

اما با آغاز سال ۱۳۹۱ طرح‌هایی به شرح ذیل مورد بهره‌برداری قرار گرفتند: در تاریخ بیست و هفتم اردیبهشت ۱۳۹۱ ایستگاه نیروهوایی در خط ۴ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در تاریخ اول مرداد ماه ۱۳۹۱ ایستگاه‌های شهرک اکباتان و بخش مربوط به خط ۴ ایستگاه ارم سبز به همراه ۴ کیلومتر تونل از ایستگاه میدان آزادی تا ایستگاه ارم سبز مورد بهره‌برداری قرار گرفتند که با افتتاح این قسمت تعداد ایستگاه‌های تقاطعی دو طبقه متروی تهران به چهار ایستگاه افزایش یافت.

در تاریخ بیست و هفتم آذرماه ۱۳۹۱ پنجمین خط متروی تهران که در واقع خط چهارم درون‌شهری است، متولد شد. در این تاریخ بخش میانی خط سه به طول هفت کیلومتر به همراه ایستگاه‌های شهید بهشتی و ولیعصر مورد بهره‌برداری قرار گرفتند؛ که با توجه به تقاطعی بودن هر دو ایستگاه (شهید بهشتی در تقاطع با خط یک و سه و ولیعصر در تقاطع با خط چهار و سه) تعداد ایستگاه‌های تقاطعی دو طبقه متروی تهران به شش ایستگاه افزایش یافت.

در سال ۱۳۹۲ به علت پاره‌ای از مشکلات از جمله عدم تخصیص به موقع و کافی بودجه به مترو تقریباً هیچگونه افتتاحی در آن صورت نپذیرفت و تنها بخش جنوبی خط ۳ به طول ۱۲ کیلومتر مورد تست سرد (بهره‌برداری آزمایشی) قرار گرفت و همچنین از بخش مربوط به خط ۴ ایستگاه آزادی تقاطع شادمان نیز در خرداد ماه همین سال مورد بهره‌برداری قرار گرفت و با توجه به بهره‌برداری از این ایستگاه تعداد ایستگاه‌های تقاطعی دو طبقه متروی تهران به ۷ ایستگاه افزایش یافت.

در دوم اردیبهشت ۱۳۹۳ نیمه جنوبی خط ۳ متروی تهران به عنوان طولانی‌ترین خط متروی خاورمیانه تا این تاریخ از کمربندی آزادگان (ایستگاه آزادگان) واقع در جنوب غرب شهر تهران تا چهارراه ولیعصر به طول ۱۲ کیلومتر مورد افتتاح رسمی قرار گرفته و به بخش میانی این خط که قبلاً در سال ۱۳۹۱ افتتاح شده بود متصل گردید و به این صورت طول این خط تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ به ۱۹ کیلومتر افزایش یافت همچنین با این افتتاح ۵ ایستگاه آزادگان، قلعه مرغی، جوادیه، میدان راه‌آهن و میدان منیریه به مجموعه ایستگاه‌های متروی تهران اضافه شدند.

همچنین دو ایستگاه متروی میدان ولیعصر در نیمه میانی خط ۳ و شهرک شریعتی در نیمه جنوبی خط ۳ در تاریخ ۱۱ اسفند ماه ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید و با این کار پرونده طرح‌های توسعه‌ای مترو در سال ۱۳۹۳ بسته شد.

و اما با آغاز سال ۱۳۹۴ این وعده داده شد که در این سال و به‌طور میانگین در هر ماه ۱ ایستگاه مترو به بهره‌برداری خواهد رسید. در همین راستا در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ ایستگاه میدان جهاد واقع در نیمه میانی خط ۳ مترو به بهره‌برداری رسید. کمتر از دو ماه بعد در روز ۸ تیرماه ۱۳۹۴ ایستگاه متروی عبدل آباد در این خط افتتاح شد. در همین راستا و با توجه به وعده‌های داده شده در ابتدای سال در روز سه شنبه ۳۱ شهریور ماه نیمه شمالی خط ۳ متروی تهران به طول ۱۸ کیلومتر از ایستگاه شهید بهشتی واقع در تقاطع خط ۱ و ۳ تا ایستگاه قائم و با ۳ ایستگاه شهید زین الدین، نوبنیاد و قائم افتتاح گردید. در ادامه کار موفق در متروی تهران در تاریخ ۱۸ آبان ایستگاه متروی نعمت‌آباد در قسمت جنوبی و در ۲۱ بهمن ماه ۱۳۹۴ ایستگاه متروی میرزای شیرازی در قسمت میانی خط ۳ مترو تهران به بهره‌برداری رسیدند. همچنین در ۲۵ اسفند ماه ۱۳۹۴ خط متروی ویژه فرودگاه مهر آباد و در واقع انشعاب فرودگاه مهرآباد از خط ۴ مترو با ۳ ایستگاه با نام‌های فرودگاه مهرآباد (در مجاورت ایستگاه بیمه)، ترمینال ۱ و ۲ و ترمینال ۴ و ۶ و ایستگاه چهارم یعنی ایستگاه بیمه از خط اصلی ۴ متروی تهران به بهره‌برداری رسید. این خط به عنوان متفاوت‌ترین خط متروی تهران شناخته می‌شود و طول سکوهای آن حدود ۸۰ متر می‌باشد که تقریباً معادل نیمی از طول سکوهای خطوط ۳ و ۴ است و طول کلی این خط ۳ کیلومتر است. با این اقدام پرونده افتتاح پروژه‌های متروی تهران در سال ۱۳۹۴ بسته شد.

با شروع سال ۱۳۹۵ و در ابتدای سال با توجه به آماده‌سازی مکان جدید نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در ابتدای آزاد راه تهران- قم راه اندازی بخشی از توسعه جنوبی خط ۱ متروی تهران (خط فرودگاه امام خمینی- شهر جدید پرند) در دستور کار قرار گرفت و بدین ترتیب در روز ۳۰ فروردین ۹۵ ایستگاه شهر آفتاب از توسعه جنوبی خط ۱ به همراه ۶ کیلومتر خط مترو افتتاح شد. تا پیش از افتتاح این ایستگاه، ایستگاه متروی تجریش بزرگترین ایستگاه متروی ایران و خاورمیانه بود که با افتتاح این ایستگاه که با الهام از معماری بنای چهلستون در اصفهان ساخته شده‌است عنوان بزرگترین ایستگاه متروی تهران تا این تاریخ به این ایستگاه تعلق گرفت. شایان ذکر است با توجه به اینکه این خط از مترو هنوز کامل نشده بود تا پیش از افتتاح ادامه خط تنها در زمان‌هایی که نمایشگاه در محل شهر آفتاب برگزار می‌شد سرویس دهی انجام می‌داد. در ادامه سال ۱۳۹۵ و با توجه به افتتاح نیمه شمالی خط ۳ در سال ۱۳۹۴ مقرر گردید که ایستگاه‌های این خط یک به یک بهره‌برداری گردند. در همین راستا در روز ۱۷ خرداد ۱۳۹۵ ایستگاه متروی خواجه عبدالله انصاری در روز ۱۸ امرداد ۱۳۹۵ ایستگاه متروی سهروردی در روز ۲۴ شهریور ایستگاه متروی شهید قدوسی (واقع در چهارراه قصر) در روز ۱۷ مهر ایستگاه متروی شهید صیاد شیرازی (واقع در تقاطع بزرگراه شهید صیاد شیرازی و مسیل باختر در ضلع شمال شرقی میدان گلبرگ) در روز ۲۲ آذر ایستگاه متروی حسین‌آباد و در روز ۱۶ بهمن ایستگاه متروی میدان هروی که همگی از ایستگاه‌های خط ۳ مترو می‌باشند نیز به بهره‌برداری رسیدند. همچنین در روز ۲۵ اسفند ماه ۱۳۹۵ خط ۷ به عنوان ششمین خط متروی تهران و پنجمین خط درون‌شهری حد فاصل ایستگاه نواب (ایستگاه تقاطعی خط ۷ با خط ۲) تا ایستگاه میدان محمدیه (ایستگاه تقاطعی خط ۷ با خط ۱) مورد تست گرم قرار گرفت و مقرر گشت که در ابتدای سال ۱۳۹۶ مورد افتتاح رسمی قرار گیرد که با این امر پرونده افتتاح پروژه‌های متروی تهران در سال ۱۳۹۵ بسته شد.

با آغاز سال ۱۳۹۶ و با توجه به تست گرم بخش مرکزی خط ۷ مترو تهران و متعاقب آن تست گرم بخش شمالی و جنوبی این خط در فروردین و اردیبهشت، در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۹۶، خط ۷ متروی تهران به عنوان ششمین خط متروی تهران و پنجمین خط متروی درون‌شهری با ۲۲ کیلومتر مسیر و ۷ ایستگاه به صورت هم‌زمان افتتاح شد. ایستگاه‌های افتتاح شده به ترتیب میدان صنعت – دانشگاه تربیت مدرس (گیشا) – شهید نواب صفوی – کمیل – بریانک – میدان محمدیه و بسیج می‌باشند. همچنین با توجه به افتتاح دو ایستگاه شهید نواب صفوی (تقاطع با خط ۲) و میدان محمدیه (تقاطع با خط ۱) تعداد ایستگاه‌های تقاطعی متروی تهران به ۹ ایستگاه افزایش یافت. اما افتتاح خط ۷ در سال ۱۳۹۶ چند ماه بیشتر دوام پیدا نکرد و به دنبال برگزاری انتخابات شورای شهر تهران و متعاقب آن تغییر طیف سیاسی شورا و تغییر شهردار، ناایمن بودن این خط و افتتاح بدون رعایت مسائل ایمنی و زیرساخت‌های لازم مورد توجه قرار گرفت.

در هر صورت و فارغ از مسائل سیاسی با انتخاب محمدعلی نجفی به سمت شهردار تهران، خط ۷ مترو در پاییز سال ۹۶ تعطیل شد و مقرر گردید که پس از رفع نواقص ایمنی از جمله نصب هواکش‌های میان تونلی، پله‌های اضطراری و نیز تأمین تجهیزات الکترونیکی نظیر سیستم سیگنالینگ و این بار با امنیت کافی مجدداً افتتاح شود. تغییرات پی‌درپی در شهرداری تهران و استعفای نجفی از این سمت و همچنین کمبودهای بودجه‌ای عامل تداوم توقف خط ۷ تا پایان سال ۱۳۹۶ شد.

فارغ از مسائل و مشکلات پیش آمده در این سال در ارتباط با خط ۷ مترو و در سایر خطوط، ایستگاه شهید محلاتی از خط ۳ مترو نیز به عنوان یکصد و پانزدهمین ایستگاه مترو تهران، در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ افتتاح شد. همچنین در ۱۶ مرداد ۱۳۹۶ ایستگاه شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) از مسیر انشعابی خط ۱ مترو به بهره‌برداری رسید و بنابراین با توجه به رویدادهای به‌وجود آمده در جریان افتتاح و تعطیلی خط ۷ پرونده مترو در سال ۱۳۹۶ صرفاً با افتتاح دو ایستگاه بسته شد.

سال ۱۳۹۷ آغاز شد و با شروع این سال و پیگیری‌های مکرر مردم و وعده‌های چندین باره برای بازگشایی مجدد خط تعطیل شده ۷ بالاخره در تیرماه این سال ۶ کیلومتر میانی از این خط به همراه ۵ ایستگاه آن مجدداً بازگشایی شد. ایستگاه‌های افتتاح شده عبارتند از: شهید نواب صفوی – رودکی – کمیل – بریانک- مهدیه که از این ۵ ایستگاه ۴ ایستگاه شهید نواب صفوی – رودکی – کمیل – بریانک در سال گذشته افتتاح و سپس تعطیل شده بودند و ایستگاه مهدیه برای اولین بار مورد افتتاح قرار گرفت. ذکر این نکته لازم است که ایستگاه مهدیه یک ایستگاه تقاطعی در این خط و در تقاطع با خط ۳ می‌باشد و بنابراین تعداد ایستگاه‌های تقاطعی متروی تهران همچنان ۹ ایستگاه باقی ماند. (بخش مربوط به خط ۷ میدان محمدیه تعطیل شده اما مهدیه در تقاطع خط ۷ با خط ۳ افتتاح شد) همچنین با تلاش انجام گرفته ایستگاه هلال احمر (ایستگاه میان راهی واقع در بخش افتتاح شده این خط در تابستان ۱۳۹۷) و بخشی از نیمه شمالی خط ۷ به طول ۷٫۵ کیلومتر با ایستگاه‌های میدان صنعت و دانشگاه تربیت مدرس (پل گیشا- پل نصر) که قبلاً در سال ۱۳۹۶ تعطیل شده بود مجدداً در تاریخ ۲۵ اسفند ماه ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید. نکته جالب این بهره‌برداری آن است که دقیقاً دو سال پیش در چنین روزی، این بخش از مترو مورد تست گرم قرار گرفته و پس از افتتاح در خردادماه ۱۳۹۶ و کمتر از ۶ ماه بعد از افتتاح تعطیل شده بود.

با شروع سال ۹۸ و در تاریخ ۱۸ فروردین ماه هفتمین خط متروی تهران افتتاح شد. در این تاریخ بخشی از نیمه جنوبی خط ۶ متروی تهران به طول ۹ کیلومتر و با ۳ ایستگاه دولت‌آباد، بعثت و میدان شهدا مورد بهره‌برداری قرار گرفت که ایستگاه میدان شهدا در تقاطع با خط ۴ بوده و به این ترتیب تعداد ایستگاه‌های تقاطعی و دو طبقه متروی تهران برای اولین بار دو رقمی شده و به ۱۰ ایستگاه افزایش یافت.

در ادامه بخش شرقی خط ۷ حدفاصل ایستگاه مهدیه تا بسیج به همراه ایستگاه میدان محمدیه در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۸ مجدداً بازگشایی و در تاریخ ۴ شهریور ۱۳۹۸ افتتاح رسمی شد و به این ترتیب تعداد ایستگاه‌های متروی تهران تا آن مقطع به ۱۲۴ ایستگاه و طول خطوط مترو نیز به ۲۲۹ کیلومتر افزایش یافت. ضمن اینکه با بهره‌برداری مجدد از ایستگاه میدان محمدیه، تعداد ایستگاه‌های تقاطعی و دو طبقه متروی تهران به ۱۱ ایستگاه افزایش یافت.

خطوط و ایستگاه‌ها

خطوط

رنگ	نشانه	خط	مسیر	ایستگاه‌ها	درازا (کیلومتر)	افتتاح
قرمز		خط ۱	تجریش به کهریزک	۲۹	۳۷٫۵	۱۳۸۰
		خط فرودگاه امام خمینی	شاهد-باقرشهر به فرودگاه امام خمینی	۳	۳۰٫۴	۱۳۹۵
آبی		خط ۲	فرهنگسرا به تهران (صادقیه)	۲۲	۲۴٫۶	۱۳۷۸
آبی		خط ۳	قائم به آزادگان	۲۴	۳۳٫۷	۱۳۹۱
زرد		خط ۴	شهید کلاهدوز به ارم سبز	۱۹	۲۱٫۰	۱۳۸۷
		خط فرودگاه مهرآباد	بیمه به پایانه ۴و۶ فرودگاه مهرآباد	۳	۲٫۰	۱۳۹۴
سبز		خط ۵	تهران (صادقیه) به گلشهر	۱۱	۴۱٫۵	۱۳۷۷
صورتی		خط ۶	امام حسین (ع) به دولت‌آباد	۴	۹٫۰	۱۳۹۸
بنفش		خط ۷	بسیج به میدان صنعت	۱۰	۲۰٫۳	۱۳۹۶
کل:				۱۲۵	۲۲۰

توضیحات:

• ^الف در انشعاب‌ها، ایستگاه مشترک هم در تعداد ایستگاه‌های خط اصلی و هم در تعداد ایستگاه‌های خط منشعب‌شده آمده‌است.
• ^ب تاریخ افتتاح نخستین ایستگاه‌ها

ایستگاه‌ها

نوشتار اصلی: فهرست ایستگاه‌های متروی تهران

خطوط در حال کار

مسافران یکی از واگن‌ها

مترو تهران با شش خط درون‌شهری و یک خط برون‌شهری به شرح ذیل در حال سرویس دهی می‌باشد:

۱- خط یک به طول ۳۱+۳۹ کیلومتر با ۳+۲۹ ایستگاه از ایستگاه تجریش واقع در ابتدای خیابان شریعتی تا ایستگاه کهریزک واقع در ضلع جنوب شرقی بهشت زهرا قرار دارد. این خط پس از شروع از میدان تجریش طول خیابان شریعتی (خیابان شمیران) را به سمت جنوب طی کرده و با رسیدن به تقاطع خیابان میرداماد به سمت غرب متمایل شده و در طول این خیابان امتداد مسیر می‌دهد سپس در اواسط خیابان میرداماد مجدداً به سمت جنوب متمایل گشته و با عبور از اراضی عباس‌آباد به ابتدای خیابان شهید مفتح می‌رسد و در طول این خیابان تا میدان هفت تیر امتداد مسیر می‌دهد سپس وارد خیابان شهید مفتح شده و در طول این خیابان و خیابان سعدی امتداد می‌یابد. در حوالی خیابان اکباتان به سمت غرب متمایل شده و به میدان امام خمینی می‌رسد. سپس در طول خیابان خیام حرکت کرده و با رسیدن به محدوده خیابان شوش از زیر زمین خارج می‌شود و به موازات خطوط راه‌آهن سراسری تهران-مشهد تا شهر ری حرکت می‌نماید. سپس بار دیگر به سمت غرب متمایل شده و به ایستگاه شاهد-باقرشهر در ضلع شمال شرقی بهشت زهرا (س) و مرقد امام می‌رسد. این خط در اینجا به دو شاخه تقسیم می‌شود. شاخه اول با طی کردن ضلع غربی بهشت زهرا و پس از عبور از ایستگاه حرم مطهر به سمت شرق متمایل شده و در انتها به ایستگاه کهریزک می‌رسد. شاخه دوم با طول فعلی سی و دو کیلومتر پس از عبور به سمت غرب در امتداد آزادراه خلیج فارس (اتوبان تهران -قم) به سمت جنوب متمایل شده و به ایستگاه شهر فرودگاهی امام خمینی می‌رسد. این خط در ایستگاه شهید بهشتی با خط سه، در ایستگاه شهدای هفت تیر با خط شش (درحال ساخت)، در ایستگاه دروازه دولت با خط چهار، در ایستگاه امام خمینی با خط دو و در ایستگاه میدان محمدیه با خط هفت تقاطع دارد.

۲- خط دو به طول ۲۶ کیلومتر با ۲۲ ایستگاه از ایستگاه فرهنگسرا واقع در خیابان جشنواره جنب فرهنگسرا اشراق تا ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه قرار دارد. این خط پس از آغاز در خیابان جشنواره وارد بزرگراه رسالت شده و پس از طی مسیر به سمت غرب در حوالی میدان رسالت به سمت جنوب غرب متمایل شده و در طول خیابان شهید مدنی امتداد مسیر می‌دهد. سپس به میدان ابن سینا رسیده و از آنجا تا میدان بهارستان به سمت جنوب حرکت می‌کند. سپس بار دیگر به سمت جنوب غرب متمایل شده و پس از طی مسیر در امتداد خیابان اکباتان به میدان امام خمینی (سپه - توپخانه) می‌رسد. از میدان امام خمینی به سمت غرب در طول خیابان امام خمینی (سپه) تا میدان حر حرکت کرده و در حوالی این میدان به سمت شمال غرب متمایل می‌شود و با عبور در امتداد خیابان‌های دانشگاه جنگ و آذربایجان به خیابان آزادی می‌رسد و از طریق بلوار تیموری و خیابان گلاب به میدان صادقیه می‌رسد. این خط در ایستگاه شهید باقری با توسعه شرقی خط چهار، در ایستگاه امام حسین با خط شش (در حال ساخت)، در ایستگاه دروازه شمیران با خط چهار، در ایستگاه امام خمینی با خط یک، در ایستگاه دانشگاه امام علی با خط سه (درحال ساخت)، در ایستگاه شهید نواب صفوی با خط هفت، در ایستگاه شادمان با خط چهار تقاطع داشته و در نهایت در انتهای خط و در ایستگاه صادقیه به صورت تبادلی به خط پنج متصل می‌شود.

۳- خط سه به طول ۳۷ کیلومتر با ۲۴ ایستگاه از ایستگاه قائم تا ایستگاه آزادگان: این خط از ایستگاه قائم واقع در شهرک قائم در شمال شرق تهران آغاز شده و در طول بزرگراه ارتش ادامه می‌یابد. سپس به سمت جنوب غربی متمایل شده و به میدان نوبنیاد می‌رسد. در ادامه و با عبور از زیر بزرگراه صیاد شیرازی به صورت شمال به جنوب به میدان گلبرگ رسیده و به سمت غرب در طول خیابان شهید بهشتی امتداد مسیر داده و سپس وارد خیابان ولیعصر شده و در طول خیابان ولیعصر و به سمت جنوب تا میدان راه‌آهن ادامه مسیر داده و سپس به سمت فرودگاه قلعه مرغی و بزرگراه آزادگان در جنوب غربی تهران متمایل شده و به ایستگاه آزادگان منتهی می‌گردد. خط سه مترو در ایستگاه شهید بهشتی با خط یک، در ایستگاه میدان ولیعصر با خط شش (در حال ساخت)، در ایستگاه تئاتر شهر با خط چهار، در ایستگاه مهدیه با خط هفت و در ایستگاه دانشگاه امام علی با خط دو (در حال ساخت) تقاطع خواهد داشت. ایستگاه‌های ساخته شده در خط سه مترو تهران عبارتند از: شهرک قائم، شهید محلاتی، نوبنیاد، حسین‌آباد، هروی، شهید زین‌الدین، خواجه عبدالله انصاری، شهید صیاد شیرازی، شهید قدوسی، سهروردی، شهید بهشتی، میرزای شیرازی، میدان جهاد، میدان ولیعصر، تئاتر شهر، منیریه، مهدیه، راه‌آهن، جوادیه، زمزم، شهرک شریعتی، عبدل آباد، نعمت‌آباد و آزادگان. هم‌اکنون ایستگاه اقدسیه، به عنوان ایستگاه باقی مانده خط ۳، در حال ساخت و ایستگاه تقاطعی دانشگاه امام علی در این خط در حال مطالعات اولیه برای ساخت می‌باشند.

۴- خط چهار به طول ۲۲ کیلومتر (شامل ۱۹ کیلومتر در شاخه اصلی و ۳ کیلومتر در انشعاب فرودگاه مهرآباد) با ۲۲ ایستگاه (شامل ۱۹ ایستگاه در شاخه اصلی و ۳ ایستگاه در انشعاب فرودگاه مهرآباد) از ایستگاه شهید کلاهدوز واقع در انتهای خیابان پیروزی بزرگراه اسبدوانی تا ایستگاه اکباتان (ارم سبز) واقع در بلوار فردوس انتهای خیابان شقایق جنوبی قرار دارد. این خط پس از شروع از بزرگراه اسبدوانی در طول خیابان پیروزی به سمت غرب امتداد مسیر داده و پس از رسیدن به میدان شهدا به سمت شمال غرب متمایل می‌شود و با عبور از زیر خیابان ایران و میدان ابن سینا به خیابان انقلاب اسلامی می‌رسد، بخش عمده‌ای از این خط از زیر خیابان انقلاب اسلامی و آزادی می‌گذرد و پس از رسیدن به میدان آزادی در امتداد جاده مخصوص کرج ادامه مسیر داده و با رسیدن به ایستگاه بیمه شاخه مربوط به فرودگاه مهرآباد با ۳ ایستگاه به سمت جنوب و پایانه‌های مختلف فرودگاه مهرآباد از آن جدا می‌شود. شاخه اصلی خط ۴ در ادامه به سمت غرب امتداد مسیر می‌دهد و پس از رسیدن به شهرک اکباتان به سمت شمال تغییر مسیر داده و با عبور در امتداد بزرگراه ستاری به بلوار شقایق منتهی می‌گردد. این خط در ایستگاه میدان شهدا با خط ۶، در ایستگاه دروازه شمیران با خط ۲، در ایستگاه دروازه دولت با خط یک، در ایستگاه تئاتر شهر با خط سه، در ایستگاه توحید با خط ۷ (ایستگاه بخش مربوط به خط ۷ هنوز احداث نشده‌است)، مجدداً در ایستگاه شادمان با خط ۲ و در ایستگاه ارم‌سبز با خط پنج تقاطع دارد.

ایستگاه متروی گلشهر کرج

۵- خط پنج (خط برون‌شهری) به طول ۴۳ کیلومتر با ۱۱ ایستگاه از ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه تا ایستگاه ایستگاه گلشهر واقع در گلشهر کرج قرار دارد. این خط موازی آزادراه تهران-کرج عبور می‌کند.

۶- خط شش بخش مهمی از این خط هنوز در حال ساخت می‌باشد. بخش در حال کار این خط به طول ۹ کیلومتر با ۳ ایستگاه است. ایستگاه‌های در حال کار این خط در حال حاضر شامل دولت‌آباد، بعثت و میدان شهدا می‌باشند که ایستگاه میدان شهدا در تقاطع با خط ۴ متروی تهران قرار داشته و به صورت دو طبقه است.

۷- خط هفت بخشی از این خط در حال ساخت می‌باشد. بخش در حال کار این خط به طول ۲۲ کیلومتر با ۱۰ ایستگاه است. این خط که عمیق‌ترین خط متروی تهران است در حال حاضر از ایستگاه میدان صنعت واقع در میدان صنعت شهرک قدس (غرب) آغاز شده و به ایستگاه بسیج در تقاطع بزرگراه شهید محلاتی و بسیج می‌رسد. به جز این دو ایستگاه در ابتدا و انتهای بخش در حال کار این خط سایر ایستگاه‌های بهره‌برداری شده به ترتیب عبارت‌اند از: دانشگاه تربیت مدرس (پل گیشا- پل نصر) – شهید نواب صفوی – رودکی – کمیل – بریانک – هلال احمر، مهدیه، میدان محمدیه

مدیران مترو

محسن هاشمی رفسنجانی رئیس هیت مدیره و مدیرعامل پیشین مترو تهران در یکی از واگنهای مترو تهران

از آغاز تأسیس شرکت مترو تهران و حومه، مدیران عامل مختلفی در زمان‌های گوناگون در آن مدیریت کرده‌اند. در جدول زیر نام و زمان تقریبی دوران مدیریت هر یک از آن‌ها آورده شده‌است:

ردیف	مدیر عامل مترو	زمان مدیریت
۱	مرعشی	از سال ۵۴ تا ۵۷
۲	روحانی	از سال؟ تا؟
۳	احمدیان	از سال؟ تا؟
۴	لطفی	از سال؟ تا ۶۵
۵	ابراهیمی اصل	از سال ۶۵ تا ۷۶
۶	محسن هاشمی رفسنجانی	از سال ۷۶ تا اسفند ۸۹
۷	هابیل درویش	از سال ۹۰ تا ۹۶
۸	علی امام	از سال ۹۶ تاکنون

برنامه‌های توسعه

افق توسعه شبکه مترو تهران تا سال ۱۴۲۰

ساخت ایستگاه متروی قیطریه تهران، ۶ مهر ۱۳۸۷

ایستگاه متروی شوش

طبق آخرین مطالعات ترافیکیِ انجام‌شده، خطوط مترو شهر تهران به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند:

الف) خطوط عادی مترو شهر تهران شامل ۱۰ خط با شماره‌های تا ۱۱ است. (خط ۵ یکی از خطوط برون‌شهری و به‌عنوان خط سریع‌السیر اول شناخته می‌شود). خطوط ۸ تا ۱۱ در حال حاضر در دست مطالعه بوده و شورای عالی ترافیک ساخت این خطوط را منوط به انجام «مطالعات جامع حمل و نقل ریلی تهران» نموده‌است.

• خط ۱: طرح توسعه خط از ایستگاه شاهد-باقرشهر تا شهر جدید پرند در حال ساخت است. طرح توسعه خط ۱ مترو شامل ۳ فاز می‌شود که فاز اول از ایستگاه شاهد-باقرشهر تا شهر آفتاب به طول ۴ کیلومتر در سال ۱۳۹۵ افتتاح شد. همچنین فاز دوم آن از ایستگاه شهر آفتاب تا شهر فرودگاهی امام خمینی به طول ۲۷ کیلومتر سال ۱۳۹۶ بهره‌برداری شد و فاز سوم آن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تا شهر جدید پرند به طول ۱۹ کیلومتر در حال ساخت است.
• خط ۲: مطالعه توسعه امتداد خط دو از ایستگاه متروی فرهنگسرا تا پایانه جدید شرق و نیز توسعهٔ آن تا شهر جدید پردیس در جریان است.
• خط ۳: عملیات ساخت خط سه متروی تهران از سال ۱۳۸۶ در جنوب غرب تهران آغاز شده‌است؛ توسعه این خط به سمت شمال شرقی و جنوب غربی در حال انجام است. در بخش توسعه شمال‌شرقی، این خط بعد از ایستگاه متروی میدان نوبنیاد به دو شاخه شرقی و غربی تقسیم می‌شود که بخش توسعه آن مربوط به شاخه غربی بوده که این شاخه در طول خیابان نیاوران ادامه یافته و پس از عبور از جنوب پارک نیاوران از طریق خیابان شهید باهنر به میدان قدس و ایستگاه متروی تجریش می‌رسد. در بخش توسعه جنوب و جنوب غربی این خط از ایستگاه آزادگان به سمت اسلامشهر امتداد مسیر می‌دهد. پس از مذاکرات اولیه در اظهار نظری اعلام شد که این خط نیز مانند خط مترو تهران کرج دارای ایستگاه تبادلی با ایستگاه خط ۳ مترو یعنی ایستگاه متروی آزادگان می‌شود. اما در نهایت و با طراحی انجام گرفته مقرر شد که این خط به صورت توسعه خط ۳ و به صورتی ساخته شود که مسافران بدون پیاده شدن از قطار بتوانند وارد شبکه متروی تهران شوند. در نهایت ادامه این خط نیز طبق طراحی‌ها به شهر جدید پرند می‌رسد. شایان ذکر است که طبق طراحی اولیه، خط سه در آغاز قرار بود در امتداد خیابان مجیدیه ساخته شود و با بازنگری در طراحی‌ها، مسیر این خط از خیابان مجیدیه به بزرگراه صیاد شیرازی تغییر یافت.
• خط ۴: بخشی اصلی خط چهار مترو تهران در حال بهره‌برداری و بخش توسعه آن نیز در حال مطالعه و ساخت می‌باشد. طبق طرح جامع از سمت غرب نیز از ایستگاه ارم سبز تا محدوده خیابان جنت‌آباد در شمال بزرگراه شهید همت به میانه خط ۱۰ متروی تهران وصل می‌شود. در این مسیر سه ایستگاه احداث می‌شود که شامل ایستگاه مترو شهید حکیم، متقاطع با ایستگاه متروی آیت‌الله کاشانی (در حال احداث) از خط ۶ مترو و ایستگاه مترو چهارباغ واقع در میدان چهار باغ جنت‌آباد جنوبی که با خط ۹ مترو ایستگاه تقاطعی و تبادلی خواهد شد. خط ۴ مترو از سمت شرق از ایستگاه متروی شهید کلاهدوز در بزرگراه شهید یاسینی به سمت شمال و بزرگراه شهید باقری و عبور از خط ۲ متروی تهران به‌صورت تقاطعی در ایستگاه مترو شهید باقری در محدوده تهرانپارس و قنات کوثر گسترش خواهد یافت و به ابتدای خط ۱۰ متروی تهران در تقاطع بزرگراه شهید زین الدین و بزرگراه شهید باقری یعنی ایستگاه متروی قنات کوثر وصل خواهد شد. ایستگاه‌های جدید این مسیر شامل ایستگاه متروی تهران نو در انتهای بزرگراه شهید باقری و بزرگراه شهید یاسینی، ایستگاه متروی میدان شقایق در شمال تقاطع پل خاقانی، ایستگاه مترو گلبرگ در تقاطع بزرگراه باقری و خیابان گلبرگ - ۱۴۲غربی، ایستگاه متروی تهرانپارس غربی در حوالی خیابان ۱۹۶ غربی و ایستگاه متروی قنات کوثر بالاتر از پل قنات کوثر در تقاطع بزرگراه شهید زین‌الدین که ایستگاه ابتدایی و مشترک خط ۴ و ۱۰ مترو می‌باشد.
• خط ۶: خط شش متروی تهران از محدوده حرم شاه عبدالعظیم آغاز شده و پس از طی یک مسیر جنوب به شمال در ایستگاه میدان شهدا با خط چهار، در ایستگاه امام حسین با خط دو، در ایستگاه شهدای هفت تیر با خط یک و در ایستگاه متروی میدان ولیعصر با خط سه، تقاطع خواهد داشت و سپس به سمت غرب امتداد مسیر داده و به محدوده شمال غربی تهران خواهد رسید. در حال حاضر توسعه این خط از مترو از سمت شمال و جنوب قسمت بهره‌برداری شده (ایستگاه دولت‌آباد تا ایستگاه میدان شهدا) در دست اجرا می‌باشد و توسعه این خط از سمت جنوب و از ایستگاه دولت‌آباد تا ایستگاه حرم حضرت عبدالعظیم و از سمت شمال از ایستگاه میدان شهدا تا ایستگاه سولقان در دست انجام است.
• خط ۷: خط هفت مترو عمیق‌ترین خط متروی تهران است که از ایستگاه ورزشگاه تختی واقع در ضلع جنوب شرقی تهران آغاز شده و پس از طی مسیر شرقی-غربی در تقاطع با بزرگراه شهید نواب صفوی به سمت شمال تغییر مسیر می‌دهد و پس از طی بزرگراه‌های نواب و بخشی از بزرگراه شهید چمران به سمت غرب متمایل شده و به میدان صنعت واقع در شهرک قدس (غرب) می‌رسد. در ادامه با توجه به اجرای خط ۱۰ متروی تهران انتهای این خط مترو در میدان کتاب (بوستان سابق) در سعادت آباد می‌باشد و امتداد غربی خط منتفی شده و خط ۱۰ مترو مسیر یاد شده را پوشش خواهد داد. بخش میانی و قسمتی از بخش شمالی این خط در سال ۱۳۹۷ از ایستگاه مهدیه تا ایستگاه میدان صنعت مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این خط از سمت شرق از ایستگاه مهدیه تا شهرک امیرالمؤمنین (قصر فیروزه) و در کنار ورزشگاه تختی تهران در جنوب‌شرقی تهران توسعه یافته و از میدان صنعت تا میدان دانشگاه واقع در ضلع جنوبی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در شمال بزرگراه شهید ستاری توسعه می‌یابد ضمن آنکه ایستگاه‌های میانی آن نیز به تدریج وارد مدار بهره‌برداری خواهد شد. این خط در ایستگاه میدان محمدیه با خط ۱، ایستگاه مهدیه با خط ۳، ایستگاه توحید با خط ۴، ایستگاه دانشگاه تربیت مدرس و شهدای هفده شهریور با خط ۶ در تقاطع قرار دارد.
• خط ۸: خط ۸ متروی تهران در دست طراحی است. این خط هسته مرکزی تهران را به شکل حلقه U مانند پوشش می‌دهد به شکلی که از جنوب محله افسریه آغاز و پس از عبور از میدان بسیج، بزرگراه بعثت، بزرگراه تندگویان، محدوده پادگان قلعه مرغی یا بوستان ولایت، محدوده شهرک شریعتی و عبدل آباد، سه راه آذری، بزرگراه آیت‌الله سعیدی، میدان فتح، بزرگراه یادگار امام، بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، بزرگراه جلال آل‌احمد، یوسف‌آباد، میدان آرژانتین، بزرگراه رسالت تا میدان رسالت؛ به‌صورت تقاطعی در ایستگاه مترو سرسبز از خط ۲ متروی تهران و خط ۹ متروی تهران خاتمه می‌یابد. این مسیر مترو در ابتدای مسیر یعنی میدان بسیج با خط ۹ متروی تهران دارای پایانه یا ایستگاه مشترک می‌باشد سپس با خط ۶ متروی تهران در ایستگاه متروی بعثت و ایستگاه متروی شهرک آزمایش (در حال ساخت) متقاطع و در خط ۱ مترو تهران با ایستگاه متروی پایانه جنوب و ایستگاه متروی مصلای امام خمینی دارای ایستگاه تبادلی است. در خط ۳ متروی تهران در ایستگاه متروی شهرک شریعتی و ایستگاه متروی خواجه عبدالله انصاری ایستگاه تبادلی دارد و بعدها با خط ۱۱ متروی تهران در محدوده عبدل آباد ایستگاه تقاطعی خواهد داشت و در خط ۴ متروی تهران با ایستگاه متروی دکتر حبیب‌الله و در خط ۲ متروی تهران با ایستگاه متروی دانشگاه شریف و ایستگاه متروی سرسبز متقاطع می‌شود و در خط ۷ متروی تهران در ایستگاه متروی بوستان گفتگو (در حال ساخت) تقاطع دارد.
• خط ۹: این خط از ایستگاه متروی چیتگر واقع در خط ۵ متروی تهران (صادقیه - کرج و گلشهر) آغاز و با عبور از بلوار کوهک واقع در منطقه ۲۲ وارد بزرگراه آیت‌الله مهدوی کنی شده و در ضلع جنوب غربی تقاطع بزرگراه شهید همت و بزرگراه مهدوی کنی با یکی از ایستگاه‌های خط ۱۰ متروی تهران متقاطع شده و در حرکت بسوی شرق وارد بزرگراه شهید همت می‌شود و در ایستگاه متروی شهران (در حال ساخت) از بخش شمالی خط ۶ متروی تهران متقاطع بوده و با عبور تقاطعی از توسعه غربی خط ۴ متروی تهران در ایستگاه متروی جنت‌آباد (در حال ساخت) در تقاطع ضلع جنوبی بزرگراه همت و شمال میدان چهارباغ جنت آباد از طریق خیابان پارک واقع در ضلع شرقی محله پونک و بلوار همیلا بسمت بوستان نهج‌البلاغه و از طریق بلوار ایوانک محله شهرک غرب با عبور از بخش غربی خط ۷ مترو تهران در تقاطع ایستگاه متروی میدان صنعت از بلوار ایران زمین و خیابان ملاصدرا و عبور از میدان ونک وارد بزرگراه شهید حقانی شده و با عبور تقاطعی از ایستگاه متروی شهید حقانی واقع در خط ۱ متروی تهران وارد خیابان کوشا در محله کتابی شده و با احداث سه ایستگاه در محل میدان جوانان، تقاطع خیابان پاسداران و شهید گل نبی، خیابان فرخی یزدی محله ضرابخانه به صورت متقاطع از خط ۳ متروی تهران در ایستگاه متروی شهید زین‌الدین رد شده و در ضلع جنوبی بزرگراه شهید زین الدین با احداث دو ایستگاه در میدان ملت محله مجیدیه شمالی و انتهای خیابان شهید کرد در ضلع غربی بزرگراه امام علی به سمت جنوب شرق متمایل خواهد شد و از اراضی مابین محله شمیران نو و کوهک عبور و با احداث یک ایستگاه در بلوار هنگام مقابل اداره مرکزی شرکت واحد اتوبوسرانی تهران وارد خیابان شهید آیت شده و با گذر از بزرگراه رسالت در تقاطع ایستگاه مترو سرسبز واقع در خط ۲ مترو تهران و به عنوان ایستگاه ابتدایی بخش شمالی خط ۸ مترو تهران به سمت محله نارمک و میدان نبوت از خیابان دماوند عبور و از میدان امامت و محله نیروی هوایی در تقاطع خیابان پیروزی به صورت متقاطع بخش شرقی خط ۴ مترو تهران، ایستگاه متروی نبرد را پشت سر گذاشته و وارد محله چهارصد دستگاه و خیابان نبرد شده و با احداث یک ایستگاه در تقاطع بلوار پاسدار گمنام بسوی ابتدای بزرگراه شهید محلاتی سیر می‌نماید و در بخش شرقی خط ۷ متروی تهران به صورت ایستگاه تقاطعی در ایستگاه متروی بسیج وارد بزرگراه بسیج شده و در ضلع جنوب شرقی میدان بسیج (سه راه افسریه) با ایستگاه دوم بخش جنوبی خط ۸ متروی تهران متقاطع شده و از مسیر جاده خاوران وارد محله مشیریه شده و با طی مسیر و احداث یک ایستگاه در بلوار صالحی این محله بسمت ضلع غربی بزرگراه امام علی سیر نموده و در تقاطع با ایستگاه متروی دولت‌آباد بخش جنوبی خط ۶ متروی تهران به پایان مسیر خود می‌رسد.
• خط ۱۰: خط ۱۰ متروی تهران بیش از ۴۱ کیلومتر امتداد خواهد داشت و با بیشتر خطوط متروی تهران (خط ۱ و ۳ تا ۷ و ۹) به غیر از خط ۲ متروی تهران، خط ۸ متروی تهران و خط ۱۱ متروی تهران تقاطع خواهد داشت و از ایستگاه متروی قنات کوثر در تقاطع بزرگراه شهید زین‌الدین و بزرگراه شهید باقری و انتهای شمالی توسعه شرقی خط ۴ متروی تهران شروع و پس از طی بزرگراه شهید باقری بسمت شمال و بزرگراه شهید بابایی به سمت غرب در ایستگاه متروی نوبنیاد با خط ۳ متروی تهران متقاطع، ادامه مسیر در بزرگراه صدر متقاطع با ایستگاه متروی شهید صدر از خط ۱ متروی تهران، عبور از بزرگراه مدرس، چهارراه پارک وی، بزرگراه شهید چمران، نمایشگاه بین‌المللی، میدان کاج، خیابان سرو، متقاطع با ایستگاه ابتدایی بخش غربی خط ۷ متروی تهران به نام ایستگاه متروی میدان کتاب (در حال ساخت)، بلوار کوهستان بسمت بزرگراه نیایش متمایل و در امتداد بزرگراه آبشناسان، شهران و بلوار کوهسار، متقاطع با خط ۶ متروی تهران در ایستگاه مترو کوهسار (در حال ساخت)، در حوالی ضلع جنوب غربی بزرگراه شهید همت و بزرگراه آیت‌الله مهدوی کنی با خط ۹ متروی تهران متقاطع شده و بسمت غرب در منطقه ۲۲ از خیابان یاس نهم، میدان اتریش، بنفشه نهم، سروستان نهم، بلوار علامه محمد قزوینی، بلوار شهید جوزانی و ضلع شمالی دریاچه شهدای خلیج فارس (چیتگر) و امتداد آن بسمت ایران مال و شهرک شهید خرازی در نهایت به ایستگاه متروی وردآورد از خط ۵ متروی تهران متصل خواهد شد.
• خط ۱۱ : خط ۱۱ متروی تهران از ایستگاه متروی چیتگر واقع در خط ۵ متروی تهران (صادقیه - کرج و گلشهر) آغاز و پس از عبور از زیر تقاطع بزرگراه آزادگان و آزاد راه تهران - کرج وارد بلوار اصلی و میدان تهرانسر شده و با عبور از مابین شهرک آسمان و شهرک هواپیمایی کشوری و گذر از بزرگراه فتح وارد اراضی و محله نوروزآباد (تهران) شده و از محله خلیج فارس بسمت شرق متمایل شده و از محلات سعیدآباد (تهران)، شمال شادآباد علیا عبور نموده و از میانه محله یافت آباد و شهرک ولیعصر واقع در منطقه ۱۸ از تقاطع بزرگراه سعیدی و خیابان زمزم عبور می‌نماید و در محله عبدل آباد با یکی از ایستگاه‌های خط ۸ متروی تهران ایستگاه تقاطعی خواهد شد و بلافاصله به صورت متقاطع از ایستگاه متروی عبدل‌آباد واقع در خط ۳ متروی تهران رد شده و پس از عبور از بلوار نور به سمت جنوب شرق متمایل خواهد شد و از اراضی غربی و جنوبی میدان مرکزی میوه و تره بار تهران از زیر بزرگراه آزادگان و عبور از اطراف محله‌های خانی آباد نو، صالح آباد غربی و شرقی، شهرک رسالت و شمال محله سیزده آبان شهرری تا تقاطع خیابان شهید رجایی سیر مسیر نموده و به صورت متقاطع خط ۱ مترو تهران در ایستگاه متروی جوانمرد قصاب را پشت سر گذاشته و وارد شهرری شده و از شمال حرم عبدالعظیم و با عبور از تقاطع خط ۶ متروی تهران در انتها پس از عبور بزرگراه شهید کریمی (کمربندی شهرری) در حوالی سه راه تقی‌آباد شهرری به پایان می‌رسد.

ب) خطوط مترو اکسپرس (سریع‌السیر): خطوط مترو اکسپرس که هنوز ساخت اکثر قسمت‌های آن آغاز نشده‌است مشتمل بر ۴ خط بوده و ویژگی‌های خاصی دارد که از آن جمله می‌توان به افزایش ارتفاع تونل‌ها تا قطر ۱۲ متر و بالطبع آن امکان تردد قطارهای دوطبقه، فاصله ۳ الی ۵ کیلومتری ایستگاه‌ها از یکدیگر و به همین دلیل افزایش متوسط سرعت سیر قطارها به بالای ۱۰۰ کیلومتر در ساعت اشاره نمود. هدف از ساخت این خطوط اتصال حومه و شهرک‌های اقماری در کوتاه‌ترین زمان به مراکز مهم و تجاری شهر می‌باشد. البته از خط پنج به عنوان خط اول اکسپرس هم یاد می‌شود ولی به علت عدم امتداد آن به داخل شهر و سپس جاده گرمسار، هیچ ارتباطی تونلی با مراکز تجاری مهم شهر ندارد.

• چهار خط اکسپرس عبارتند از:
• خط نخست اکسپرس: کرج-صادقیه-کوی نصر-کارگر-شوش-جاده خراسان
• خط دوم اکسپرس: خیابان دماوند-جنگل‌های لویزان-ایستگاه میرداماد-ایستگاه امام خمینی-میدان راه‌آهن-شهریار
• خط سوم اکسپرس: ورودی اتوبان تهران شمال-جنت‌آباد-میدان صنعت-میرداماد-دوشان تپه-شهرری
• خط چهارم اکسپرس: شمال ازگل-خیابان شهید لواسانی-تجریش-نمایشگاه بین‌المللی-پونک-صادقیه-میدان آزادی-فرودگاه مهرآباد-آزادراه ساوه-اسلامشهر-فرودگاه بین‌المللی امام خمینی
• با ساخت خطوط اکسپرس تعداد خطوط متروی تهران به ۱۱ خط می‌رسد که البته امکان افزایش خطوط و تغییرات در طراحی خطوط می‌باشد.

طراحی ایستگاه‌ها و خطوط و تجهیزات

طراحی خطوط مترو و جانمایی ایستگاه‌های آن بر مبنای طرح جامع شهرسازی تهران و مراکز جمعیتی و مسافر پذیر انجام شده‌است. بر این مبنا ایستگاه‌های مترو و طول سکوی آن‌ها نیز طراحی‌های متفاوتی دارند. در واقع در خطوط ۳ و ۴ مترو، طول سکوی ایستگاه‌ها از سایر خطوط بلندتر بوده و در خط انشعابی فرودگاه مهرآباد شاهد کوتاه‌ترین طول سکو می‌باشیم. (در سایر خطوط ۱۴۰ متر، در خطوط ۳ و ۴ مترو، ۱۵۸ متر و در خط انشعابی فرودگاه مهرآباد ۸۰ متر) و به همین علت در دو خط ۳ و ۴ امکان استفاده از قطارهای ۸ واگنه نیز وجود دارد. اما در حال حاضر از همان قطارهای ۷ واگنه خطوط ۱ و ۲ در خط ۴ استفاده می‌شود. همچنین در خط انشعابی فرودگاه مهر آباد با توجه به طول سکوها از قطارهای ۴ واگنی استفاده می‌شود.

در خطوط درون‌شهری مترو تهران (خطوط ۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۷) از سه نوع قطار استفاده می‌شود، هر سه نوع قطارها از منبع تغذیه تماسی با ریل سوم ۷۵۰ ولت DC بهره می‌برند، توان موتور نوع یک ۱۳۲ کیلو وات توان موتور نوع دو و سه ۱۸۰ کیلو وات است. نوع سوم قطارها کاملاً مشابه نوع دوم است با این تفاوت که بدنه واگن‌ها از فولادی به آلومینیومی تغییر یافته و بر این مبنا راندمان قطار افزوده شده و مصرف انرژی کاهش می‌یابد.

حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در هر سه نوع قطارها بین ۱۹۰–۱۸۰ نفر است، همچنین هر سه نوع قطارها مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع، گرمایش، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است. مهم‌ترین تفاوت ظاهری قطارهای مترو آن است که در قطارهای نوع اول، واگن‌ها کلاً از هم جدا بوده و توسط یک در و یک پل فلزی در خارج از فضای واگن بهم ارتباط دارند که این در معمولاً قفل است. اما در قطارهای نوع دوم و سوم، نمای داخلی واگن‌ها شبیه به یک سالن بهم پیوسته‌است و فاصله بین هر واگن با واگن دیگر توسط یک پل و یک فضای آکاردئونی شکل در داخل فضای آن پر شده‌است که از نظر توزیع مناسب مسافر در تمامی واگن‌ها این نوع چیدمان یک مزیت محسوب می‌شود.

در خط ۵ مترو از قطارهای دو طبقه بهره گرفته شده‌است، قطارهای خط ۵ به روش بالاسری (۲۵ کیلو ولت AC) تغذیه می‌شوند و حداکثر توان موتور ۸۰۰ کیلووات است، حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در قطارهای خط پنج ۲۱۲ نفر است، این قطارها نیز مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع، گرمایش، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است.

آمارها

مترو تهران با طول شبکه ۲۲۰ کیلومتر رتبه ۱۵ را در میان قطارهای شهری کشورهای جهان دارد. و طبق آمار منتشر شده توسط معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، تعداد سفرهای صورت گرفته توسط متروی تهران در سال ۱۳۹۱ به بیش از ۶۳۳ میلیون سفر و از ابتدای راه‌اندازی تا پایان سال ۹۲ به ۵ میلیارد سفر رسیده‌است. به ازای هر سفر با مترو ۰٫۶۵ لیتر صرفه جویی در مصرف بنزین انجام می‌شود که با احتساب تحقق ۵ میلیارد جابه‌جایی توسط مترو تهران تاکنون حدود ۱ میلیارد دلار صرفه جویی در مصرف بنزین صورت گرفته‌است.

ظرفیت فنی وجود دارد تا ۱۰ میلیون مسافر در روز با مترو جابه‌جا شوند (ولی به دلیل کمبود واگن این امر میسر نشده‌است. برای این کار باید شمار واگن‌ها دو برابر شود) که این امر سهم مترو در سفرهای درون‌شهری را به ۵۰ درصد می‌رساند. این در حالی است که در سال ۱۳۸۴ سهم مترو تنها ۴ درصد بود.

بلیت

برای استفاده از مترو تهران از سه نوع بلیت می‌توان بهره برد:

• بلیت‌های مبلغ‌دار: این بلیت‌ها که در مبالغ مختلف عرضه می‌شوند، مانند یک کارت اعتباری عمل می‌کنند. استفاده‌کنندگان از این نوع بلیت‌ها از تخفیف ۴۰ تا ۵۰ درصدی در هزینهٔ سفرها برخوردار می‌شوند؛
• بلیت‌های سفری: این بلیت‌ها در شکل تک سفره وجود دارند؛
• بلیت‌های قشرها خاص: این بلیت‌ها فقط برای افراد بالای ۶۵ سال، معلولان دائم، جانبازان بالای ۲۵ درصد، دانش‌جویان و دانش‌آموزان صادر می‌شوند و استفاده‌کنندگان آن‌ها از تخفیف ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی برخوردار می‌شوند.

طبق آمار اعلام‌شده در مرداد ۱۳۸۶، ۵۰ درصد از مسافران مترو از بلیت‌های مدت‌دار و مبلغ‌دار استفاده می‌کنند.

فاصله حرکت قطارها

به علت مسائل فنی و ایمنی در ابتدای راه‌اندازی هر خط، سرفاصله حرکت قطارها و نیز زمان فعالیت خط محدودیت‌های خاصی دارد به گونه‌ایی که معمولاً زمان بهره‌برداری در ساعات میانی روز و نزدیک به ظهر سرفاصله‌ها حداقل نیم‌ساعت تا یک ساعت در نظر گرفته می‌شد. اما پس از راه‌اندازی اولیه به مرور زمان بهره‌برداری افزایش یافته و سرفاصله‌ها نیز کاهش می‌یافته که کاهش سرفاصله‌ها منوط به تأمین تجهیزات ایمنی و تأمین واگن به تعداد کافی می‌باشد. در طراحی متروی تهران سرفاصله نهایی بین دو قطار به میزان ۲ دقیقه در نظر گرفته شده‌است. اما به دلیل مسائل گفته شده این عدد حاصل نشده‌است. سرفاصله حرکت قطارهای متروی خطوط یک و دو، از ابتدای راه‌اندازی تاکنون روند کاهشی داشته و از ۸ دقیقه در بهار سال ۱۳۸۴ به هر ۴٫۵ و ۴ دقیقه یک بار در سال ۱۳۹۱ رسیده‌است. سرفاصله حرکت قطارها در خط ۴ از ۱۱ دقیقه در سال ۸۹ به ۶ دقیقه در سال ۹۱ کاهش یافته‌است؛ و همچنین تا پایان سال ۱۳۹۱، سرفاصله حرکت قطارها در خط تهران-کرج به ۷ دقیقه رسیده‌است. در ماه‌های ابتدایی، فاصله حرکت قطارها نیم‌ساعت بود.

هنر در مترو

تاکنون بیش از ۹۰۰ اثر هنری در ایستگاه‌های مترو نصب شده و به‌طور متوسط هر ایستگاه ۱۰ اثر در خود جای داده‌است. هر کدام از این آثار ریشه در فرهنگ، طبیعت، ادبیات و مذهب ایرانی دارد و ماده اولیه‌ای که برای آفرینش بیشتر آثار به کار رفته، از جنس سرامیک، سنگ و آهن است. سبک هر کدام از آثار نیز از یک ایستگاه تا ایستگاه دیگر بر اساس نام، مکان و پیشینه هر ایستگاه متفاوت است.

مترو در استان تهران

شهرستان‌های ورامین، پیشوا و قرچک با وجود جمعیت فراوان فاقد مترو شهری هستند و تلاشی از سوی دولت در این زمینه انجام نگرفته‌است.

حوادث

آبگرفتگی خط ۴

در ۲۷ فرودین سال ۱۳۹۱ به علت شدت بارش باران در تهران، دیوار مسیل موجود در کنار اتوبان تهران-کرج در محل احداث ایستگاه خط ۴ مترو ارم‌سبز (اکباتان)، فرو ریخت و باعث ورود حجم زیادی از آب به داخل خط ۴ مترو شد. این حادثه تلفات جانی در برنداشت ولی باعث تعطیلی چند روزه خط ۴ تا بین ایستگاه‌های میدان انقلاب اسلامی تا میدان آزادی شد. براساس گزارش تحقیق و تفحص شورای شهر تهران خسارت وارده به مترو برابر ۲۲ میلیارد تومان بوده‌است. براساس این گزارش علت حادثه، شکسته شدن دیوار شمالی کانال بوده‌است که از سال ۱۳۴۸ تعمیر نشده بود.

خودکشی

فهرست خودکشی‌های انجام شده در متروی تهران

اسفند ۸۷	ایستگاه مترو نواب	دختری پانزده ساله	در اسفند ۱۳۸۷ دختری پانزده ساله که همراه دوست خود به ایستگاه مترو نواب آمده بود هنگام ورود قطار ناگهان خود را روی ریل انداخت و در دم جان باخت.
مرداد ۹۰	ایستگاه نواب	زنی حدوداً ۴۰ ساله	در دم جان باخت
آذر ۹۴	ایستگاه تهرانپارس	جوانی ۲۵ ساله	قبل از رسیدن عوامل اورژانس، مصدوم به دلیل شدت جراحات وارده جان خود را از دست داد.

مرگ زن نابینا

ساعت ۸:۳۰ دقیقه (به روایتی دیگر ۷:۴۵ دقیقه)شنبه، ۲۴ مهر ۱۳۸۹، زنی حدوداً ۳۳ ساله و نابینا در ایستگاه خزانه بعد از برخورد با قطار فوت کرد.

جستارهای وابسته

• مترو
• قطار شهری مشهد
• قطار شهری اصفهان
• متروی شیراز
• متروی تبریز
• متروی اهواز
• متروی کرج
• متروی قم
• قطار شهری کرمانشاه

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی
• اطلاعات راجع به متروی تهران از سایت urbanrail.net