متروی تهران

متروی تهران
منطقه	تهران-کرج-گلشهر
بهره‌بردار	شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه
آغاز به کار	۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م)
تعداد خطوط	5(فعال)
متوسط سرعت (Km/h)	خطوط یک و دو ۳۵ خط پنج ۶۲
تعداد ایستگاه	۷۹
مسافر روزانه	4 میلیون نفر
وب‌گاه	tehranmetrogroup.com
وب‌لاگ اخبار مترو و حمل و نقل ریلی کشور	tehranmetro.blogfa.com

ایستگاه آزادی

متروی تهران به مجموعهٔ قطارهای شهری تهران و همچنین «شرکت راه آهن شهری تهران و حومه» گفته می‌شود. تا مهرماه سال ۱۳۹۲ (سپتامبر ۲۰۱3 م.) این قطارها در پنج خط اصلی در حال تردد هستند که چهار خط آن (۱و۲و۳و۴) درون شهری یک خط دیگر (۵) نیز بین‌شهری (میان کرج و تهران) هستند. تا پایان مهرماه سال ۱۳۹۲ مسافت خطوط متروی بهره‌برداری‌شده برابر ۱۶۰ کیلومتر بوده‌است و تعداد واگن های فعال در مترو تهران بیش از ۱۰۰۰ واگن می باشد که روزانه بیش از ۳ میلیون مسافر را جابجا می کنند.

اگرچه طرح‌های اوّلیهٔ متروی تهران در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ریخته شد، اما به طور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م.) شروع به کار کرد. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.

از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی جهت بهره‌برداری از بدنهٔ اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شده و با عنوان «شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» به کار خود ادامه می‌دهد و دفتر مرکزی آن در چهارراه کالج (قاطع خیابان‌های حافظ و انقلاب تهران) واقع می‌باشد.در حال حاضر مدیر عامل شرکت مترو تهران مهندس هابیل درویش و مدیرعامل شرکت بهره برداری نیز مهندس علی محمد قلی‌ها می‌باشد.

پیشینه

اولین نقشه تهیه شده برای متروی تهران به سال ۱۳۵۰ هجری شمسی

پیشینه برنامه‌ریزی برای احداث قطار شهری در تهران به دوره ناصرالدین شاه قاجار (۱۳۱۳-۱۲۶۴) و قرارداد رویترز بازمی‌گردد، در همین سال‌ها یک خط آهن روزمینی بین دروازه شهرری و میدان باغ شاه، احداث شد.

اما نخستین برنامه‌ریزی‌ها برای بنیان‌گذاری مترو (قطار زیرزمینی) به سال ۱۳۵۰ بازمی‌گردد. که مطالعات اولیه آن در سال ۱۳۵۳ به پایان رسیده و با عقد قرارداد برای احداث در سال ۱۳۵۴ عملاً عملیات اجرایی به سال ۱۳۵۶ آغاز گردید. طبق برنامه تهیه شده درآنزمان نخستین خط متروی تهران، می‌بایست در سال ۱۳۷۰ آغاز به کار می‌کرد.

در سال ۱۳۵۶، عملیات اجرایی ساخت مترو در تهران آغاز شد؛ اما پس از انقلاب ۱۳۵۷ و به دلایل مختلف از جمله عدم توجیه اقتصادی برای حاکمین جدید و نیز آغاز جنگ ایران و عراق از سال ۱۳۵۹، طبق پیشنهادی در سال ۱۳۶۰ به طور کامل متوقف گردید و این توقف تا سال ۱۳۶۵ ادامه داشت. پس از این سال و با پیگیریهای انجام شده از سوی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی عملیات ساخت مترو بدون تخصیص ردیف بودجه و با استفاده از درآمد ناشی از صادرات مازاد نفت کوره پالایشگاه اصفهان و نیز صادرات سنگ‌های تزیینی آغاز گردید. پس از ان امر و در سال ۱۳۷۴ با توجه به اتمام بخشهایی از کارهای ساختمانی قرار دادی برای تأمین تجهیزات مترو به امضا رسید.

روز شانزدهم اسفند ماه سال ۱۳۷۷ روزی تاریخی در فعالیتهای مترو تهران و در واقع نخستین روز ثمردهی نهال متروی تهران است در روز شانزده اسفند ماه سال ۱۳۷۷ نخستین خط متروی تهران که بخش حومه‌ای خطوط متروی فعلی می‌باشدافتتاح شد که تهران را به کرج متصل می‌کرد. این خط در حال حاضر خط پنج نامیده شده و در طراحی‌های آتی مترو از آن به عنوان خط اکسپرس اول یاد می‌شود. یک سال بعد، نیمه غربی خط دو (حد فاصل ایستگاه صادقیه در میدان صادقیه تا ایستگاه امام خمینی در میدان امام خمینی نیز بهره‌برداری شد. بخشی از خط یک متروی تهران نیز که ایستگاه میرداماد را به ایستگاه علی‌آباد متصل می‌کرد در سال ۱۳۸۰ به بهره‌برداری رسید. این خط بعداً در سال ۱۳۸۱ تا ایستگاه حرم مطهر در بهشت زهرا ادامه یافت. همچنین بخش شرقی خط دو متروی تهران به‌تدریج در سال‌های ۱۳۸۲، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ به بهره‌برداری رسید. با بهره‌برداری از این ایستگاه‌ها، خط دوی مترو از میدان صادقیه تا دانشگاه علم و صنعت امتداد یافت. در سال ۱۳۸۷ بخشی از خط چهار متروی تهران حد فاصل ایستگاه دروازه شمیران تا ایستگاه میدان فردوسی افتتاح گردید. شایان ذکر آن است که در این قسمت از خط ۳ ایستگاه دروازه شمیران، دروازه دولت و میدان فردوسی بهره برداری شد که ۲ ایستگاه نخست ایستگاه‌های تقاطعی و دو طبقه با خطوط یک و دو می‌باشند که به این ترتیب تعداد ایستگاه‌های تقاطعی دو طبقه در متروی تهران در این مقطع به ۳ دستگاه افزایش یافت. در بهمن ماه ۱۳۸۷ نیز ایستگاههای باقری و تهرانپارس در امتداد شرقی خط دو به بهره برداری رسید و در اسفند ماه همین سال ایستگاه میدان شهدا در امتداد شرقی خط چهار نیز بهره برداری شد. در بهار سال ۱۳۸۸ نیز ضمن افتتاح فاز اول توسعه شمالی خط یک حد فاصل ایستگاه حقانی تا ایستگاه قلهک، ایستگاه میدان انقلاب در امتداد غربی خط چهار نیز به بهره برداری رسید. تا پایان این سال فاز دوم توسعه شمالی خط یک از ایستگاه قلهک تا ایستگاه قیطریه به بهره برداری رسید. در بهار سال ۱۳۸۹ ایستگاه مترو کلاهدوز واقع در انتهای شرقی خط ۴ مترو به بهره برداری رسید. همچنین تا پایان سال ۱۳۸۹ این موارد در متروی تهران بهره برداری گردید:

• ایستگاه میان راهی صدر در توسعه شمالی خط یک
• امتداد توسعه شرقی خط دو از ایستگاه تهرانپارس تا ایستگاه فرهنگسرا
• ایستگاه میان راهی محمد شهر در خط ۵ (خط متروی تهران-کرج)
• ایستگاه‌های میان راهی ولی عصر و نبرد در خط ۴
• امتداد توسعه غربی خط ۴ از ایستگاه میدان انقلاب تا ایستگاه میدان آزادی و گشایش ایستگاه‌های توحید و میدان آزادی

در بهار سال ۱۳۹۰ ایستگاه میان راهی دکتر حبیب اله در بخش غربی خط ۴ و در مرداد ماه همین سال امتداد خط ۱ از ایستگاه حرم مطهر تا کهریزک و همچنین ایستگاه کهریزک به بهره برداری رسید در شهریور ۹۰ ایستگاه شیخ الرئیس از خط ۴ نیز افتتاح گردید. گفتنی است در تاریخ ۱۸ دی ۹۰ نیز ایستگاه پیروزی واقع در خط چهار افتتاح شد. و در اسفند ۹۰ نیز ایستگاه تجریش مورد بهره برداری قرار گرفت که با ساخت آن خط یک متروی تهران کامل گردید. با این افتتاح پرونده طرح‌های توسعه متروی تهران در سال ۱۳۹۰ بسته شد.

اما با آغاز سال ۱۳۹۱ طرح‌هایی به شرح ذیل مورد بهره برداری قرار گرفتند: در تاریخ بیست و هفتم اردیبهشت ۱۳۹۱ ایستگاه نیروی هوایی در خط ۴ مورد بهره برداری قرار گرفت. در تاریخ اول مرداد ماه ۱۳۹۱ ایستگاه‌های شهرک اکباتان و بخش مربوط به خط ۴ ایستگاه ارم سبز به همراه ۴ کیلومتر تونل از ایستگاه میدان آزادی تا ایستگاه ارم سبز مورد بهره برداری قرار گرفتند که با افتتاح این قسمت تعداد ایستگاه های تقاطعی دو طبقه متروی تهران به چهار ایستگاه افزایش یافت

در تاریخ بیست و هفتم آذرماه ۱۳۹۱ پنجمین خط متروی تهران که در واقع خط چهارم درون شهر است متولد شد. در این تاریخ بخش میانی خط سه به طول هفت کیلومتر به همراه ایستگاه‌های شهید بهشتی و ولیعصر مورد بهره برداری قرار گرفتند. که با توجه به تقاطعی بودن هر دو ایستگاه (شهید بهشتی در تقاطع با خط یک و سه و ولیعصر در تقاطع با خط چهار و سه) تعداد ایستگاه های تقاطعی دو طبقه متروی تهران به شش ایستگاه افزایش یافت

خطوط بهره برداری شده در حال حاضر

تا پایان آذرماه ۱۳۹۱ متروی تهران با چهار خط درون شهری و یک خط برون شهری به شرح ذیل در حال سرویس دهی می‌باشد:

۱- خط یک به طول ۳۹ کیلومتر با۲۹ ایستگاه از ایستگاه تجریش واقع در ابتدای خیابان شریعتی تا ایستگاه کهریزک واقع در ضلع جنوب شرقی بهشت زهرا این خط در شهید بهشتی با خط سه، در ایستگاه هفت تیر با خط در حال احداث شش، در ایستگاه دروازه دولت با خط چهار، در ایستگاه امام خمینی با خط دو و در ایستگاه مولوی با خط در حال احداث هفت تقاطع دارد.

۲- خط دو به طول ۲۴ کیلومتر با ۲۲ ایستگاه از ایستگاه فرهنگسرا واقع در خیابان جشنواره جنب فرهنگسرای اشراق تا ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه این خط در ایستگاه شهید باقری با توسعه شرقی خط چهار، در ایستگاه امام حسین (ع) با خط در حال احداث شش، در ایستگاه دروازه شمیران با خط چهار، در ایستگاه امام خمینی با خط یک، در ایستگاه دانشگاه امام علی با بخش در حال احداث خط سه، در ایستگاه شهید نواب صفوی با خط در حال احداث هفت، در ایستگاه آزادی (در دست ساختمان) با خط چهار تقاطع داشته و در نهایت در انتهای خط و در ایستگاه تهران (صادقیه) به صورت تبادلی به خط پنج متصل می‌شود.

۳- بخش میانی خط سه به طول ۷ کیلومتر با ۲ ایستگاه از ایستگاه شهید بهشتی تا ایستگاه چهارراه ولیعصر. این خط در حال حاضر در ایستگاه شهید بهشتی با خط یک و در ایستگاه ولیعصر با خط چهار تقاطع دارد.

۴- خط چهار به طول ۲۱ کیلومتر با ۱۷ ایستگاه از ایستگاه شهید کلاهدوز واقع در انتهای خیابان پیروزی بزرگراه اسبدوانی تا ایستگاه اکباتان (ارم سبز) واقع در بلوار فردوس انتهای خیابان شقایق جنوبی این خط در میدان شهدا (میدان ژاله سابق) با خط در حال احداث شش، در ایستگاه دروازه شمیران با خط دو، در ایستگاه دروازه دولت با خط یک، در ایستگاه ولیعصر با خط سه، در ایستگاه توحید با خط در حال احداث هفت و مجدداً در ایستگاه آزادی (در دست ساختمان) با خط دو تقاطع دارد و بخش عمده‌ای از آن از زیر خیابان انقلاب می‌گذرد.

ایستگاه متروی گلشهر کرج

۵- خط پنج (خط برون شهری) به طول ۴۲ کیلومتر با ۱۱ ایستگاه از ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه تا ایستگاه ایستگاه گلشهر واقع در مهرشهر کرج

مدیران عامل مترو و شرکت بهره برداری از بدو تأسیس تا کنون

از ابتدا تأسیس شرکت متروی تهران و حومه، مدیران عامل مختلفی در زمانهای گوناگون در آن مدیریت کرده‌اند. در جدول زیر نام و زمان تقریبی دوران مدیریت هریک از آنان آورده شده‌است:

ردیف	مدیر عامل مترو	زمان مدیریت	ردیف	مدیر عامل بهره برداری	زمان مدیریت	ردیف	قائم مقام بهره داری	مدت فعالیت
۱	مهندس مرعشی	از سال ۵۴ تا ۵۷	-	-	-	-	-	-
۲	مهندس روحانی	از سال ؟ تا ؟	-	-	-	-	-	-
۳	مهندس احمدیان	از سال ؟ تا ؟	-	-	-	-	-	-
۴	مهندس لطفی	از سال ؟ تا ۶۵	-	-	-	-	-	-
۵	مهندس ابراهیمی اصل	از سال ۶۵ تا ۷۶	-	-	-	-	-	-
۶	مهندس محسن هاشمی	از سال ۷۶ تا ۸۹	۱	مهندس جعفر ربیعی	از سال ۸۵ تا ۹۰ -	-	-	-
۷	مهندس هابیل درویش	از سال ۹۰ تا کنون	۲	مهندس علی محمدقلی‌ها	از سال ۹۰ تادی ماه 92	۱	مهندس بهرام عبابافی	از سال ۹۰ تا دیماه سال 92
۷	مهندس هابیل درویش	از سال ۹۰ تا کنون	۲	محسن نایبی	از دی ماه سال 92 تا کنون	۱	مهندس بهرام عبابافی	از سال ۹۰ تا دیماه سال 92

برنامه‌های توسعه

ساخت ایستگاه قیطریه متروی تهران
۶ مهر ۱۳۸۷

ایستگاه شوش متروی تهران

طبق آخرین مطالعات ترافیکی انجام شده، خطوط متروی عادی شهر تهران شامل هشت خط با شماره‌های یک الی نه می‌باشد. (خط پنج یکی از خطوط برون شهری و به عنوان خط سریع‌السیر اول شناخته می‌شود)

مطالعه توسعه امتداد خط دو از ایستگاه فرهنگسرا تا پایانه جدید شرق و نیز توسعه آن تا شهر جدید پردیس در جریان است..

عملیات احداث خط سه متروی تهران از سال ۱۳۸۶ در جنوب غرب تهران آغاز شده‌است. که بخش اول آن در قسمت مرکزی و حد فاصل ایستگاه شهید بهشتی و ایستگاه ولیعصر در آذرماه ۱۳۹۱ به بهره برداری رسید. توسعه این خط به سمت شمال شرقی و جنوب غربی تهران در حال انجام است در بخش توسعه شمال شرقی، این خط از ایستگاه شهید بهشتی به سمت شرق خیابان شهید بهشتی امتداد مسیر داده و در محل میدان گلبرگ به سمت شمال متمال می‌شود و با عبور از زیر بزرگراه صیاد شیرازی به میدان نوبنیاد می‌رسد و پس از آن به دو شاخه تقسیم می‌شود. شاخه اول به سمت اقدسیه و شهر قائم ادامه یافته و در نهایت به میدان قائم می‌رسد و شاخه دوم در طول خیابان نیاوران ادامه یافته و پس از عبور از جنوب پارک نیاوران به ابتدای خیابان شهید باهنر می‌رسد. در بخش توسعه جنوب و جنوب غربی این خط در طول خیابان ولعیصر (پهلوی سابق)و از سمت جنوب ایستگاه ولیعصر تا میدان راه‌آهن ادامه مسیر داده و سپس به سمت فرودگاه قلعه مرغی و بزرگراه آزادگان در جنوب غربی تهران متمایل می‌شود و در نهایت به اسلامشهر و شهر جدید پرند می‌رسد. خط سه مترو در ایستگاه شهید بهشتی با خط یک، در ایستگاه میدان ولیعصر(دردست ساختمان) با خط در حال احداث شش، در ایستگاه ولیعصر با خط چهار و در ایستگاه دانشگاه امام علی با خط دو تقاطع خواهد داشت. لازم به ذکر است که طبق طراحی اولیه، خط سه در ابتدا قرار بود در امتداد خیابان مجیدیه احداث شود و با بازنگری در طراحی‌ها مسیر این خط از خیابان مجیدیه به بزرگراه نیاوران (صیاد شیرازی) تغییر یافت.

بخشی اصلی خط چهار متروی تهران در حال بهره برداری و بخش توسعه آن نیز در حال مطالعه و احداث می‌باشد. طبق طرح جامع از ایستگاه بیمه(دردست ساختمان)، انشعابی به طول ۲/۵ کیلومتر از خط چهار گرفته شده و به سمت فرودگاه مهر آباد می‌رود و از سمت غرب نیز از ایستگاه ارم سبز تا محدوده خیابان جنت آباد در شمال بزرگراه همت و از سمت شرق تا محدوده قنات کوثر تهرانپارس گسترش خواهد یافت.

خطوط شش و هفت متروی تهران نیز در برنامه توسعه مصوب آن قرار دارد..

خط شش متروی تهران از محدوده حرم حضرت عبدالعظیم آغاز شده و پس از طی یک مسیر جنوب به شمال در ایستگاه میدان شهدا با خط چهار، در ایستگاه امام حسین با خط دو، در ایستگاه هفت تیز با خط یک و در ایستگاه میدان ولیعصر با خط در حال احداث سه، تقاطع خواهد داشت و سپس به سمت غرب امتداد مسیر داده و به محدوده شمال غربی تهران خواهد رسید..

خط هفت متروی تهران نیز از شهرک امیرالمؤمنین (قصر فیروزه) و در کنار ورزشگاه تختی در جنوب شرقی تهران آغاز شده و پس از طی مسیر شرقی- غربی و تقاطع با خط یک در ایستگاه مولوی، به سمت شمال متمایل می‌شود و در ایستگاه نواب با خط دو و در ایستگاه توحید با خط چهار تقاطع خواهد داشت و سپس در امتداد بزرگراه چمران امتداد مسیر داده و پس از عبور از کنار برج میلاد، وارد میدان صنعت شهرک غرب گردیده و در انتها به میدان بوستان در سعادت آباد می‌رسد.

خط هشت متروی تهران از شمال بزرگراه اشرفی اصفهانی بالاتر از میدان پونک آغاز شده و پس از طی مسیر شمالی جنوبی به سمت شرق متمایل شده و نهایتاً به میدان بسیج می‌رسد.

خط نه متروی تهران از میدان پونک آغاز شده و پس از طی مسیر شرقی غربی به سمت جنوب متمایل شده و نهایتاً به میدان بسیج می‌رسد.

لازم به ذکر است که خطوط هشت و نه در حال حاضر در دست مطالعه بوده و شورای عالی ترافیک احداث این خطوط را منوط به انجام " مطالعات جامع حمل و نقل ریلی تهران " نموده‌است.

طراحی ایستگاه‌ها و خطوط و تجهیزات

طراحی خطوط مترو و جانمایی ایستگاه‌های آن بر مبنای طرح جامع شهرسازی تهران و مراکز جمعیتی و مسافر پذیر انجام شده‌است. بر این مبنا ایستگاه‌های مترو و طول سکوی آن‌ها نیز طراحی‌های متفاوتی دارند. در واقع در خطوط ۳ و ۴ مترو، طول سکوی ایستگاه‌ها از سایر خطوط بلند تر می‌باشند. (در سایر خطوط ۱۴۰ متر و در خطوط ۳ و ۴ مترو، ۱۵۸ متر) و به همین علت در این دو خط امکان استفاده از قطارهای ۸ واگنه نیز وجود دارد. اما در حال حاضر از همان قطارهای ۷ واگنه خطوط ۱ و ۲ در خط ۴ استفاده می‌شود.

انواع قطارهای درون شهری

در خطوط درون شهری متروی تهران (خطوط ۱ و۲ و ۴) از سه نوع قطار استفاده می‌شود، هر سه نوع قطارهااز منبع تغذیه تماسی با ریل سوم ۷۵۰ ولت DC بهره می‌برند، توان موتور نوع یک ۱۳۲ کیلو وات توان موتور نوع دو و سه ۱۸۰ کیلو وات است. نوع سوم قطارها کاملاً مشابه نوع دوم است با این تفاوت که بدنه واگن‌ها از فولادی به آلومینیومی تغییر یافته و براین مبنا راندمان قطار افزوده شده و مصرف انرژی کاهش می‌یابد.

حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در هر سه نوع قطارها بین ۱۹۰-۱۸۰ نفر است، همچنین هر سه نوع قطارها مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع، گرمایش، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است. مهمترین تفاوت ظاهری قطارهای مترو آن است که در قطارهای نوع اول، واگنها کلاً از هم جدا بوده و توسط یک در و یک پل فلزی در خارج از فضای واگن بهم ارتباط دارند که این در معمولاً قفل است. اما در قطارهای نوع دوم و سوم، نمای داخلی واگنها شبیه به یک سالن بهم پیوسته‌است و فاصله بین هر واگن با واگن دیگر توسط یک پل و یک فضای آکاردئونی شکل در داخل فضای آن پر شده‌است که از نظر توزیع مناسب مسافر در تمامی واگنها این نوع چیدمان یک مزیت محسوب می‌شود.

در خط ۵ مترو از قطارهای دو طبقه بهره گرفته شده‌است، قطارهای خط ۵ به روش بالاسری (۲۵ کیلو ولت AC) تغذیه می‌شوند و حداکثر توان موتور ۸۰۰ کیلووات است، حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در قطارهای خط پنج ۲۱۲ نفر است، این قطارها نیز مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع، گرمایش، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است..

مقایسه با متروی دیگر کشورها

محسن هاشمی رفسنجانی رئیس هیت مدیره و مدیرعامل پیشین متروی تهران در یکی از واگن‌های متروی تهران

متروی تهران با طول شبکهٔ ۱۲۰ کیلومتر رتبهٔ نوزدهم را در بین قطارهای شهری کشورهای جهان دارد و با وجود اینکه از نظر تعداد جابه‌جایی مسافر در روز در بین متروهای بالای یک میلیون جابه‌جایی در روز قرار دارد، وضعیت آن از نظر تعداد ایستگاه زیاد مطلوب نیست. از نظر فاصلهٔ زمانی بین قطارها هم در صورتی که طبق برنامه‌ریزی‌ها به زمان ۲ دقیقه دست یافته شود، متروی تهران جزو ده متروی اول جهان خواهد بود.

سفرهای درون‌شهری

طبق آمار منتشر شده توسط شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه، تعداد سفرهای صورت گرفته توسط متروی تهران در سال ۱۳۸۸ به بیش از ۴۹۰ میلیون سفر و از ابتدای راه‌اندازی تا پایان همین سال به ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون سفر رسیده‌است.

بر اساس اعلام نظر مدیرعامل شرکت قطار شهری تهران در سال ۱۳۸۸، به دلیل استفاده از متروی تهران، سالانه ۳۵۰ میلیون لیتر در مصرف سوخت‌های فسیلی صرفه جویی می‌شود. بر اساس این آمار، سالانه ۵۰۰ میلیون سفر درون شهری از طریق مترو انجام می‌شود که هر سفر مترو ۰٫۷ لیتر صرفه‌جویی در مصرف سوخت به همراه دارد. لازم به ذکر است در دی ماه سال ۱۳۸۹ سفر با متروی تهران از مرز ۳ میلیارد سفر گذشت.

مشخصات کلی

بلیت

برای استفاده از مترو تهران از چهار نوع بلیت می‌توان بهره برد:

• بلیت‌های مبلغ‌دار - این بلیت‌ها که در مبالغ مختلف عرضه می‌شوند، مانند یک کارت اعتباری عمل می‌کنند. استفاده کنندگان از این نوع بلیت‌ها از تخفیف ۴۰ تا ۵۰ درصدی در هزینهٔ سفرها برخوردار می‌شوند؛
• بلیت‌های سفری - این بلیت‌ها در سه شکل تک سفره، دو سفره و ده سفره وجود دارند؛
• بلیت‌های اقشار خاص - این بلیت‌ها فقط برای افراد بالای ۶۵ سال، معلولان دائم و جانبازان بالای ۲۵ درصد صادر می‌شوند و استفاده‌کنندگان آن‌ها از تخفیف ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی برخوردار می‌شوند.

طبق آمار اعلام‌شده در مرداد ۱۳۸۶، ۵۰ درصد از مسافران مترو از بلیت‌های مدت‌دار و مبلغ‌دار استفاده می‌کنند.

فاصله حرکت قطارها

فاصله حرکت قطارهای متروی خطوط یک و دو، از ابتدای راه‌اندای تا کنون روند کاهشی داشته و از ۷ دقیقه در بهار سال ۱۳۸۵ به هر ۳ دقیقه یک بار در سال ۱۳۸۶ رسیده‌است. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۳۸۷، سرفاصله حرکت قطارها در خط تهران-کرج به ۵ دقیقه برسد. در ماه‌های ابتدایی، فاصله حرکت قطارها نیم‌ساعت بود.

نقشه

نقشه مترو تهران. (سال ۱۳۹۲)

حوادث

آبگرفتگی خط ۴

در ۲۷ فرودین سال ۱۳۹۱ به علت شدت بارش باران در تهران، دیوار مسیل موجود در کنار اتوبان تهران-کرج در محل احداث ایستگاه خط ۴ مترو ارم (اکباتان)، فرو ریخت و باعث ورود حجم زیادی از آب به داخل خط ۴ مترو شد. این حادثه تلفات جانی در بر نداشت ولی باعث تعطیلی جند روزه خط ۴ تا بین ایستگاه‌های میدان انقلاب تا میدان آزادی شد. بر اساس گزارش تحقیق و تفحص شورای شهر تهران خسارت وارده به مترو برابر ۲۲ میلیارد تومان بوده‌است. بر اساس این گزارش علت حادثه، شکسته شدن دیوار شمالی کانال بوده‌است که از سال ۱۳۴۸ تعمیر نشده بود.

خودکشی

فهرست خودکشی‌های انجام شده در متروی تهران

اسفند ۸۷	ایستگاه مترو نواب	دختری پانزده ساله	در اسفند ۱۳۸۷ دختری پانزده ساله که همراه دوست خود به ایستگاه مترو نواب آمده بود هنگام ورود قطار ناگهان خود را روی ریل انداخت و در دم جان باخت.
مرداد ۹۰	ایستگاه نواب	زنی حدوداً ۴۰ ساله	در دم جان باخت

مرگ زن نابینا

ساعت ۸:۳۰ دقیقه (به روایتی دیگر ۷:۴۵ دقیقه)شنبه،۲۴ مهر ۱۳۸۹، زنی حدوداً ۳۳ ساله و نابینا در ایستگاه خزانه بعد از برخورد با قطار فوت کرد.

«هما بدر»، قربانی حادثه، پس از ورود به مترو و بعد از رسیدن به لبه سکو، پس از کمی مکث، به طرف جلو حرکت کرده که ناگهان به داخل چاله ایستگاه سقوط می‌نماید. وی بلافاصله از جا بلند می‌شود تا با عجله خود را نجات دهد. همان موقع دو تن از مسافران به طرفش می‌دوند تا کمکش کنند اما با رسیدن ناگهانی قطار به ایستگاه، با زن نابینا برخورد می‌کند.

مدیرکل بهزیستی استان تهران با اشاره به اینکه مناسب‌سازی معابر و اماکن در استان تهران شرایط خوبی ندارد، گفت: عدم مناسب‌سازی در مترو منجر به مرگ زن نابینا شد.
علی هاشم مطوریان در گفتگو با فارس در خصوص حادثه روز گذشته مرگ زن نابینا در اثر برخورد با قطار مترو اظهار داشت: متأسفانه این حادثه به عدم مناسب‌سازی در متروی تهران مربوط می‌شود چرا که در کشورهای دیگر، مکان و فضای خاصی برای معلولان و نابینایان در مترو در نظر گرفته شده‌است.

از طرفی، جعفر ربیعی مدیرعامل وقت شرکت بهره برداری مترو تهران، گفت:«اگر برخی از سازمانهای مردم نهاد عنوان می‌کنند متروی تهران برای نابینایان مناسب سازی نشده در ابتدا بیایند و موارد قانونی آن را اعلام کنند و دوم اینکه مترو برای همکاری با این سازمانها اعلام آمادگی می‌کند.»

جستارهای وابسته

• فهرست ایستگاه‌های متروی تهران
• مترو

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ متروی تهران موجود است.

• وب‌گاه شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه
• وب‌لاگ اخبار مترو و اتوبوسرانی و حمل و نقل ریلی کشور
• وب‌گاه گروه شرکت‌های راه‌آهن شهری تهران و حومه
• اطلاعات راجع به متروی تهران از سایت urbanrail.net
• نقشه متروی تهران
• دادگاه غلامرضا نیک‌پی و مسائل مطرح شده پیرامون قرارداد با فرانسه (روزنامه دنیای اقتصاد)
• سایت تحلیلی-خبری مشرق-مقصر سقوط زن نابینا در مترو
• نرم افزار نقشه هوشمند مترو
• فایل نقشه مترو تهران