علویان (سوریه)

برای دیگر کاربردها، علویان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

یک علوی با پرنده شکاری خود

خانواده اسد از سال ۱۹۷۰ تاکنون قدرت را در سوریه اختیار دارند.

علویه یا نصیریه یکی از فرقه‌های مذهب شیعه است که بزرگترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می‌دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب حاکم این کشور از پیروان آن هستند. اعتقاد آن‌ها به تجسم خداوند و الوهیت علی بن ابی‌طالب باعث شده تا بیشتر مسلمانان آن را مرتد بدانند.

سکونتگاه اصلی علوی‌ها در غرب سوریه است. پیروان این مذهب را علویان یا نصیریون‎ یا الانصاریة می‌نامند. ابهامات و اختلاف نظرهای زیادی در مورد ریشه تاریخی و اعتقادات اصلی آن‌ها وجود دارد. یکی از منابع مذهبی پذیرفته شده این فرقه کتاب المجموع اثری از سلیمان ادهانی است که سال ۱۸۵۹ در حلب منتشر شد. در این کتاب آمده که آن‌ها به تناسخ ارواح از جسمی به جسم دیگر اعتقاد دارند و همچنین واژه نصیریه برگرفته از نام «ابن نصیر العبدی البکری النمری» است شخصی که خود را باب حسن عسکری امام یازدهم شیعه دوازده امامی معرفی می‌کرد. البته مشخص نیست که مطالب این کتاب تا چه اندازه برای علویان معاصر مرجعیت داشته باشد، چراکه از زمان شروع سرپرستی فرانسه بر سوریه (۱۹۲۰ تا ۱۹۴۶) نام نصیریه برای این گروه به تدریج کنار گذاشته شده و علویه جایگزین آن شده و این گروه از نظر اعتقادی و شاید هم با انگیزه‌های سیاسی به سوی همخوانی بیشتر با اکثریت شیعیان حرکت کرده‌است. در سال ۱۹۳۶ یک شورای علمای علوی در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که «علویان تنها هواداران امام علی... برادرزاده، پسرخوانده، و وصی پیامبر هستند». در سال ۱۹۷۳ سه سال پس از اینکه یک علوی به نام حافظ اسد در سوریه به قدرت رسید شورای علمای این مذهب اعلامیه‌ای با مفاد مشابه صادر کرد.

علویه از نظر تاریخی همراه با دروزها از مذهب اسماعیلیه منشعب شده‌اند و اسماعیلیه نیز پیشتر از شیعه امامیه جدا شده‌است. و به نوشته برخی دیگر فرقه نصیریه در قرن پنجم هجری قمری از شیعه امامیه منشعب شد.

هم‌اکنون علویان بیشتر در سواحل سوریه و استان ختای در ترکیه (که مورد ادعای سوریه‌است) تمرکز دارند. به طور تقریبی سیزده درصد جمعیت سوریه علوی هستند. در سوریه آن‌ها قدرت سیاسی قابل توجهی را به دست آورده‌اند. آن‌ها از زمان سرپرستی فرانسه بر سوریه مقامات مهمی در ارتش به دست آورده و با به قدرت رسیدن حزب بعث در سال ۱۹۶۳ موقعیت بهتری به دست آوردند اما پس از رسیدن حافظ اسد به قدرت بود که جایگاه آن‌ها کاملاً مستحکم شد. از بین ۳۳ افسر نظامی ارشد منتخب حافظ اسد برای فرماندهی نیروهای مسلح، و سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۷ حداقل ۱۹ نفر علوی بوده‌اند. با این حال به نظر نمی‌رسد وضعیت سیاسی اجتماعی علویان در جامعه سوریه به طور کلی بهبود قابل توجهی کرده باشد.

در آثار نویسندگان و مورخان اسلامی چه سنی و شیعه مطالب ضد و نقیضی در مورد اعتقادات این گروه مطرح شده و اتهامات زیادی به آن‌ها وارد شده‌است. از جمله اعتقاد به خدایی علی بن ابیطالب و برخی افراد دیگر به آنان نسبت داده شده‌است. اما خود آن‌ها چنین مطالبی را رد می‌کنند.

همچنین این گروه را با علویان ترکیه نباید اشتباه گرفت.

موسی صدر رهبر شیعیان لبنان بنا به ملاحظات سیاسی و برای ایجاد اتحاد با حافظ اسد رهبر پیشین سوریه، علویان سوری را شیعه اعلام کرد. از زمان انقلاب ایران، جمهوری اسلامی نیز تشیّع خاندان حاکم در سوریه را توجیهی ایدئولوژیک برای ائتلاف استراتژیک دو کشور در منطقه گرفته‌است.

تعالیم نصیریه

تعالیم نصیریه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و معتقدات ایران پیش از اسلام. به عقیده ایشان، خدا ذات یگانه‌ای است مرکب از سه اصل جداناپذیر بنامهای: «معنی»، «اسم»، «باب». این سه گانگی (تثلیث) به نوبت در وجود انبیا مجسم و متجلی گشته‌است و آخرین تجسم با ظهور اسلام مصادف شده و آن ذات یگانه در تثلیث لایتجزایی در وجود علی بن ابی‌طالب، محمد و سلمان فارسی تجسم یافت. بدین سبب تثلیث مزبور را با حروف عمس (ع - م - س) معرفی می‌نمودند که اشاره به حروف اول سه اسم علی، محمد و سلمان است. «نصیریه» معتقد به تناسخ اند و مانند دروزها به دو دستهٔ روحانی تقسیم می‌شوند: یکی «عامه» و دیگری «خاصه».

طبقه خاصه از خود کتب مقدسی دارند و مضمون آنها را تاویل می‌کنند ولی برای عامه مکشوف نمی‌سازند.

مراسم مذهبی را روحانیان ایشان بر بلندیها، در بقاعی که (قبه) نامیده می‌شود برگزار می‌کنند. قبه‌ها معمولاً بر مقابر اولیای آن طایفه قرار دارد. «نصیریه» در بزرگداشت عیسی افراط می‌کنند و حواریون و عده‌ای از شهدای مسیحی را محترم می‌شمرند. آنها به غسل تعمید و اعیاد مسیحی نیز توجه مخصوص دارند.

آداب و رسوم دینی

اکثر علویان سوریه به جای نماز و روزه مرسوم مسلمانان، مراسم ذکر و نذر و قربانی و روزه داری خاص خود ایشان است ولی درآمیختن پیروان این فرقه‌ها با دیگر توده‌های مردم و همزیستی شان با مسلمانان، اعتقادات بسیاری از آنان را صیقل داد و حتی بر آداب و رسومشان هم اثر گذاشت.

هم‌اکنون شماری از علویان اصرار دارند که خود را مسلمان معرفی کنند، بر خلاف رویه نیاکانشان، نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند و برخی فرهیختگانشان در کتابها و مقالات خود می‌نویسند که کیش علوی، مذهب نیست بلکه طریقتی از طریقتهای صوفیانه است. در لبنان، نهاد رسمی علویان، شورای علوی اسلامی نام دارد و در سوریه، بشار اسد در نمازهای عید فطر و قربان، به شیوه اهل سنت نماز می‌خواند.

علویان از دید فقیهان شیعه و سنی

از دید فقهای شیعه و سنی دیدگاه و عقاید علویان متناقض با دین اسلام شناخته می‌شود. بسیاری از فقهای دین اسلام، آنها را جزو مسلمانان نمی‌دانند ولی تعدادی از فقهای اسلامی با تساهل و مدارا با ایشان برخورد می‌کنند و برای آنها حکم ارتداد یا کفر صادر نمی‌کنند ولی هیچ‌گاه اعتقادات آنها را مورد تائید قرار نمی‌دهند. در طول تاریخ پیروان این فرقه‌ها توسط حاکمان شیعه یا سنی سرکوب شده‌اند.

علویان سرشناس

• بشار اسد، رئیس جمهور سوریه به این فرقه تعلق دارد.

جستارهای وابسته

• محمد بن نصیر نمیری
• بنی فرات
• علی نقی

پیوند به بیرون

منابع علوی

• بیان عقیدة العلویین
• "موقع ذو الفقار"
• "موقع الدکتور أسعد علی"
• "موقع الاتحاد العلوی الترکی"
• آیا علویان شیعه‌اند؟

منابع پژوهشی

• Syria Alawis and Shiism نوشته مارتین کرامر
• Islamic Eduction in Syria by Joshua Landis
• علویان ترکیه و علویان سوریه: (شباهت‌ها و تفاوت‌ها)، نویسنده: مارینی، آرینگبرگ ولانناتزا. مترجم: برومند اعلم، عباس. نشریه تاریخ اسلام (دانشگاه باقرالعلوم) پاییز و زمستان ۱۳۸۷
• The Alawi Capture of Power in Syria نوشتهٔ دانیل پایپز
• Nosairi encyclopedia.jrank
• Dogma and Ritual In Kitàb Al-Ma'àrif by the Nusayrì Theologian Ab ù Sa'ìd Maymùn B. Al-Qà Sim Al-Tabarànì a.pdf
• Ibn Taymiyya's Fatwa against the Nosairi A.pdf file
• Nusayri mb-soft
• http://www.martinkramer.org/sandbox/reader/archives/syria-alawis-and-shiism/
• http://www.economist.com/node/21554513?frsc=dg%7Ca
• http://www.globalsecurity.org/military/intro/islam-alawi.htm
• http://www.1911encyclopedia.org/Nosairis
• http://english.al-akhbar.com/content/lebanon’s-alawi-minority-struggles-‘nation’-sects
• “The Book of Sulaimans First Ripe Fruit Disclosing the Mysteries of the Nursairian Religion” by Edward E Salisbury, 1864