زبان ترکی استانبولی

«ترکی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای روستایی با این نام، ترکی (کوهرنگ) را مشاهده کنید.

«زبان ترکی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای طیف گستردهٔ این زبان شامل ترکی آذربایجانی و غیره...، زبان‌های ترکی را مشاهده کنید.

ترکی استانبولی
Türkçe
بیان	[ˈtyɾct͡ʃɛ] ( )
زبان بومی در:	ترکیه، ایران، بلاروس، مقدونیه، قبرس شمالی, یونان، جمهوری آذربایجان، کوزوو, رومانی، عراق<چین>
تعداد گویشوران	۶۲ تا ۸۰ میلیون  (بدون تاریخ)
تبار:	تُرکی اُغوز اُغوز غربی ترکی استانبولی
شکل‌های اولیه	ترکی عثمانی ترکی استانبولی
شکل‌های استاندارد	ترکی عثمانی (منقرض)
گویش‌ها	ترکی کارامانلی ترکی قبرسی
سامانه نوشتاری	لاتین (الفبای ترکی استانبولی) ترکی استانبولی بریل
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	ترکیه جمهوری ترک قبرس شمالی (به رسمیت شناخته شده توسط ترکیه) قبرس کوزوو (لغو در سال ۱۹۹۹)
زبان اقلیت شناخته‌شده در	جمهوری مقدونیه (به رسمیت شناخته شده) رومانی (به رسمیت شناخته شده)
تنظیم‌شده توسط	فرهنگستان زبان ترکی استانبولی
کدهای زبان
ایزو ۶۳۹-۱	tr
ایزو ۶۳۹-۲	tur
ایزو ۶۳۹-۳	tur
زبان‌شناسی	part of ۴۴-AAB-a

ترکی استانبولی (به ترکی استانبولی: Türkçe یا Türkiye Türkçesi) یکی از زبان‌های شاخه جنوب غربی یا گروه اوغوز، زبان‌های ترکی است که ۸۳٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر در سراسر جهان به عنوان زبان نخست یا دوم با آن سخن می‌گویند این زبان رایج‌ترین زبان از شاخهٔ زبان‌های ترکی می‌باشد. جغرافیای آن شامل ترکیه و قبرس شمالی و قسمت‌های از ایران، عراق، یونان، بلغارستان، جمهوری مقدونیه، کوزوو، آلبانی و دیگر قسمت‌های شرقی اروپا را شامل می‌شود. سالانه جمعیت بسیاری نیز از ترکیه به غرب اروپا و به ویژه آلمان مهاجرت می‌کنند که موجب تکلم ترکی در آن مناطق می‌گردد.

ریشهٔ زبان ترکی را می‌توان در آسیای مرکزی جست. با گسترش قلمرو امپراتوری عثمانی این زبان که زبان رسمی آن‌ها بود اصلاحات بسیاری می‌یافت. آتاتورک (اولین رئیس جمهور ترکیه) در سال ۱۹۲۸، الفبای عثمانی را با الفبای آوایی لاتین جایگزین نمود و کلمات بیشمار عربی، فارسی و… را از این زبان حذف نمود.

الفبای ترکی استانبولی

آتاترک و تدریس نمادین ۲۹ حرف جدید ترکی در شهر سینوپ ۱۹۲۸ میلادی

الفبای ترکی استانبولی، از بیست و نه حرف از حروف لاتین تشکیل شده است؛ که با تغییرات جزئی بصورت الفبای ترکی درآمده‌است. تغییر خط و جایگزینی حروف لاتین به جای حروف عربی با قانون شماره ۱۳۵۳ که در سال ۱۹۲۸ میلادی به تصویب رسید و مقرر گردید که حروف الفبای عربی، از مجموعه سازمانی الفبا و زبان کشور ترکیه نسخ و به جای آن ۲۹ حرف از حروف لاتین جایگزین گردد. بدین طریق سیستم نوشتاری ترکیه از ترکی عثمانی به ترکی لاتین (Latince yazılan türkçe) تغییر یافت. این حروف عبارتند از:

A a, B b, C c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, Y y, Z z

گفتنی است که همخوان H در زبانهای ترکی وجود نداشته و بخش بزرگی از واژگانی که این همخوان در آن‌ها بکار رفته وامواژه اند و در بقیه نیز بر اثر تغییرات زبانی این همخوان به آن‌ها افزوده شده‌است.

ویژگی‌های ترکی استانبولی

در ترکی استانبولی زمان حال کامل(ماضی نقلی) وجود ندارد و برای این منظور واژگانی به همان گذشته ساده افزوده می‌شود تا معنی ماضی نقلی از آن برداشت بشود. نمونه:

Bu filmi daha önce/önceden izledin mi? (این فیلم را دیدید؟ ) "daha önce" به معنی "پیشتر/در گذشته" است. Bu filmi (daha önce) hiç izledin mi? (تاکنون این فیلم را دیدید؟ ) "hiç" همان "هیچ" فارسی که در این جمله معنی "تاکنون" می دهد.

برخی حتی احتمال میدهند که صرف ماضی نقلی مانند «گلمیشم» یا «گلیپسن» (آمده ام، آمده ای) که در ترکی ترکیه موجود نیست، نتیجهٔ تأثیر فعل ماضی نقلی در زبان فارسی است.

جستارهای وابسته

• فهرست وام‌واژه‌های جایگزین شده در ترکی استانبولی
• ویکی‌پدیای ترکی
• زبان‌های ترکی‌تبار