دین سکایی

گزیده‌ای از نگاره‌های سنگ یادبودهای سکایی، از ۶۰۰ پیش تا ۳۰۰ پس از میلاد. بسیاری از آنها جنگجویانی با جام شاخی در دست راست را نشان می‌دهد که گمان می‌رود نمایندهٔ به خاک سپرده شدگان در گورپشته باشند.

آیین سکایی به اسطوره‌ها، آداب و رسوم آیینی و باورهای سکاها اشاره دارد. سکاها گروهی از مردمان ایرانی در آسیای مرکزی، قفقاز، استپ پونت-کاسپین و اروپای شرقی بودند، که به زبان سکایی صحبت می کردند.

این دین شباهت زیادی به دین یونان باستان دارد و تحت تاثیر آن قرار گرفته و با دین آریایی‌ها پیش و پس از ورود آن‌ها به ایران تفاوت هایی دارد. گمان می‌رود که دین سکایی با دین آریایی، در پیوند بوده و بر آیین‌های پس از خود همچون آیین اسلاو‌ها، ترک‌ها، مجارها و نیز بر اساطیر آسی و دیگر مردم ایرانی هم‌روزگار خود تأثیر گذاشته باشد.

نوشته‌های هرودوت، تاریخ‌دان و مردم‌نگار یونانی سدهٔ ۵ پیش از میلاد، سرچشمهٔ اندک دانسته‌های ما از این دین باستانی است.

هرکول اولین سکا

به گفته هرودوت سکاها بر این باور بودند که همه آنها از نسل پهلوانی به نام هراکلس یا همان هرکول پسر زئوس می باشد. 

زمینه‌های باستان‌شناختی

مرحلهٔ اولیهٔ باستان‌شناسی، نشان از قربانی‌کردن اسب هنگام مراسم تدفین است؛ به‌ویژه تدفین با ارابه. گورهایی با اسب از دوران مس‌سنگی به‌خوبی باقی مانده‌است. هرودوت قربانی کردن اسب‌ها در دورهٔ پادشاهی سکاها را توصیف می‌کند. گورهای منطقهٔ کورگان در دوران آهن شامل صدها اسب بوده‌است.

انجمن خدایان

به گفته هرودوت، سکاها هفت خدا و ایزدبانو (هِپتاد) را پرستش می‌کردند،که او آن‌ها را با خدایان کلاسیک یونان تفسیر و برابر کرده‌است. او به هشت خدا به‌طور ویژه اشاره کرده‌است. هشت خدا توسط سکاهای سلطنتی پرستش میشد، و نام هفت تای آن‌ها به شرح زیراست:

• آگین - آرس
• تابیتی - هستیا
• پاپایوس - زئوس
• آپی - گایا (افسانه)
• اُیتُسیرُس - آپولون
• آرگیمپاسا - آفرودیت اورانیا
• ثاگیماسیداس - پوزئیدون

قربانی

حالت قربانی سکاها به نظر هرودوت، ساده است. قربانیان شامل انواع دام میشد که معتبرترین‌شان اسب بود. از سوی دیگر خوک‌ها هرگز قربانی نمی‌شدند، ظاهراً سکاها میلی به داشتن خوک در سرزمین خود نداشتند. توصیف شیوه قربانی کردن توسط سکاها به شرح هرودوت چنین است:

«قربانی می‌ایستد و پاهای پیشینش را می‌بندند، و کشیش برای قربانی‌کردن پشت قربانی می‌ایستد، و با کشیدن ریسمان جانور را می‌اندازند؛ او به خدا می‌گوید چه کسی قربانی کرد و سپس ریسمان را یک بار دور گردن قربانی می‌پیچد، و با قرار دادن یک چوب کوچک بین طناب و گردن قربانی و فشار آن قربانی را خفه می‌کند. بدون هیچ روشنایی آتش یا نوشیدن شراب. و هنگامی که آن را خفه کردند پوست قربانی را می‌کندند. او با آن جوش و خروش ادامه می‌دهد. هنگامی که گوشت آبپز شد اولین بخش از آن را به او (کشیش) می‌دهند.»

پرستش «آگین»

اگرچه ظاهراً تابیتی مهم‌ترین خدا در مذهب سکاها بود، پرستش آگین بنا به اشاره هرودوت جایگاه خاصی داشته‌ است.

جستارهای وابسته

• اسطوره‌شناسی اوستیایی
• اسطوره‌شناسی ایرانی
• آیین‌های مرتبط
  • آیین نیاهندواروپایی
  • آیین نیاآریایی‌ها
  • آیین آریایی‌ها
  • آیین ایرانی‌های باستان
  • استگ دین
• فهرست ایزدان آریایی (هندوایرانی)
• کورگان ایسیک

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Scythian religion». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ شهریور ۱۴۰۲.