حدیث رأیت
حدیث رأیت یا حدیث رأیت خیبر، روایتی است از محمد پیامبر اسلام در وصف علی بن ابی طالب که شیعیان آن را دلیلی بر برتری علی بن ابی‌طالب بر دیگر صحابه محمد می‌دانند. این حدیث علاوه بر منابع شیعی، در بسیاری از منابع اهل سنت از جمله صحیح بخاری، مسند احمد بن حنبل، صحیح مسلم و سنن نسائی و ابن ماجه نقل شده‌است.[۱]
مقدمه
[ویرایش]در جنگ خیبر و با محاصره قلعه یهودیان، جنگ بین جبهه اسلام و یهود بالا گرفت و کار به درازا کشید، در حملاتی که مسلمانان به قلعه خیبر داشتند، هیچ پیروزی و پیشرفتی برای مسلمانان حاصل نمی‌شد؛ بنابر آنچه طبری در تاریخ خود نقل می‌کند، مسلمانان یک مرتبه به فرماندهی عمربن خطاب، و مرتبه دیگر به فرماندهی ابوبکر، به قلعه حمله کردند اما فرمانده نظامی قلعه که مرحب نام داشت، لشکریان مسلمان را شکست داده و سبب فرار آنان شد. پس از آنکه لشکر اسلام برای دومین بار و با شکست بازگشتند، محمد در خطبه‌ای، حدیث رأیت را خوانده و روز بعد علی بن ابی‌طالب را به فرماندهی لشکریان مسلمان به جنگ با مرحب فرستاد؛ با کشته شدن مرحب یهودی به دست علی بن ابی‌طالب، پیروزی‌های دیگری برای مسلمانان رخ داد که سبب شد تا خیبر به دست مسلمانان فتح گردد.[۲]
متن روایت
[ویرایش]در متن این روایت، در بین نقل کنندگان آن اختلافاتی جزئی در الفاظ وجود دارد. آورده‌اند که در فتح خیبر، پس از آنکه پیامبر اسلام چندین مرتبه و هر بار یکی از صحابه خود را به فتح خیبر فرستاد و آنها مأیوس از فتح بازگشتند،[۲] چنین گفت:
«لأعطینَّ الرایة غداً رجُلا یحبّ الله ورسوله ویُحبّه الله ورسوله کرَّار غیر فرَّار یفتح الله علیه، جَبرئیل عن یمینه ومیکائیل عن یساره». فبات المسلمون کلّهم یَستشرفون لذلک، فلمّا أصبَحَ قال: «أین علی بن أبی طالب؟» قالوا: أَرمد العین. قال: «آتونی به»، فلمّا أتاه قال رسول‌الله: «ادنُ منّی». فدَنی منه فتفل فی عینیه ومسحهما بیده فقام علی بن أبی طالب من بین یدیه وکأنهُ لم یرمَد، وأعطاه الرایة، فقَتَل مرحب وأخذ مدینة خیبر.[۱]
ترجمه:
«فردا پرچم (رایة) را به کسی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست می‌دارند، حمله کننده‌ایست که فرار نخواهد کرد و خداوند برایش فتح را خواهد آورد، جبرئیل از سمت راست او و میکائیل از سمت چپ او وی را همراهی خواهند کرد». مسلمانان از این سخن به تعجب آمدند، وقتی صبح شد، پیامبر اسلام گفت: «کجای است علی بن ابی طالب» گفتند که چشمش به درد افتاده‌است. محمد گفت: «او را به پیش من بیاورید»، وقتی علی بن ابی طالب آمد، محمد گفت: «نزد من آی». علی بن ابی طالب نزد محمد رفت و محمد از آب دهان خود به چشم او زده و با دست چشمانش را مالید. با این کار، چشم درد علی تسکین پیدا کرد و محمد پرچم را به او سپرد و علی توانست با قتل مرحب، قلعه خیبر را فتح کند.
منابع روایت
[ویرایش]روایت رایت در منابع شیعه و سنی گزارش شده‌است:[۲]
منابع شیعی
[ویرایش]این روایت منابع شیعی چون کافی، الارشاد، امالی شیخ طوسی، احجتاج طبرسی، عوالی اللئالی، اعلام الوری و مناقب خوارزمی و فضائل فضل بن شاذان نقل شده‌است.[۳]
منابع سنی
[ویرایش]در برخی منابع اهل سنت، این روایت با کمی تفاوت نقل شده‌است، بنابر آنچه ابن حجر عسقلانی می‌گوید، این روایت در صحیح بخاری به صورت ناقص و تنها بخشی از آن نقل شده‌است؛[۴] بر اساس نقل بخاری، وقایع قبل از این روایت مشخص نیست. اما این وقایع که پیش زمینه این روایت بوده‌است، در منابع دیگری چون صحیح مسلم و و مسند احمد مورد اشاره می‌باشد. در این بین برخی منابع به تمام ماجرا اشاره داشته‌اند و از شکست‌های قبلی مسلمانان به تفصیل گزارش نقل کرده‌اند، از جمله این منابع می‌توان به تاریخ طبری و مستدرک حاکم نیشابوری اشاره کرد.[۲]
همچنین در نقل این روایت، برخی منابع عبارت «لیس بفرار» یا «کرار غیر فرار» را آورده‌اند، اما بخاری این بخش را در کتاب خود گزارش نکرده‌است، به عقیده سید علی میلانی، این بخش از عبارت، بعدها از کتاب وی حذف شده‌است.[۴]
فضیلت علی بن ابی طالب
[ویرایش]بر اساس عقیده غالب اهل سنت و تمام شیعیان، این روایت بر فضیلت علی بن ابی‌طالب اشاره دارد؛ حتی برخی از بزرگان اهل سنت چون احمد بن حنبل، مسلم بن حجاج و ابوعیسی ترمذی، این روایت را در فضیلت علی بن ابی‌طالب منحصر بفرد می‌دانند. در این میان متکلمان معتزلی، این روایت را در فضیلت علی بن ابی‌طالب می‌دانند ولی شراکت دیگران را در این فضیلت، بعید نمی‌دانند. ابن تیمیه نیز این روایت را بهترین حدیث در فضیلت علی بن ابی‌طالب می‌داند اما این فضیلت را در امامت علی بن ابی‌طالب نمی‌پذیرد.[۲]
راویان
[ویرایش]این روایت از طرق راویی مختلفی نقل شده‌است؛ از روایان آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ شهاب الدین مرعشی، موسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة، ج ۸، ص۵۰۶
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ سعید شفیعی، دانشنامه جهان اسلام، تحت عنوان حدیث رایت
- ↑ موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث. «حدیث رایت».
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ سید علی میلانی، دراسات فی منهاج السنة، ص۲۷۶
- ↑ الطبری، ذیل المذیل ص 27
- ↑ الزرکلی، الأعلام ج 5 ص 203
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری ج 8 ص 39
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ابن حجر، تهذیب التهذیب ج 1 ص 376
