تنگری‌باوری
تنگری‌باوری یا شمن‌باوری زرد، یک مذهب التقاطی در آسیای میانه است که ترکیبی از شمن‌باوری، روح‌باوری، توتم‌پرستی، چندخدایی، یکتاپرستی و مرده‌پرستی را در خود دارد. این دین ترکی-مغولی می باشد و ریشه آن را می توان در منطقه جغرافیایی استپ اوراسیا یافت. تنگری‌باوری مذهب غالب قدیم ترک‌ها، مغول‌ها، مجارها و هون‌ها بود. آثاری از آن در زبان و باور ترک‌تبارها باقی است. بنیاد اصلی این دین بر الهه آسمانی بنام تنگری می گردد. اصطلاح تنگری باوری همچنین به چندین آموزه و جنبش دینی معاصر در میان مردمان بومی ترک و مغول نیز اشاره دارد. تمامی دنبال کنندگان امروزین "تنگری باوری سیاسی" یکتاپرست هستند.
اصول و عقاید[ویرایش]
- یک خدای متعال به نام تنگری وجود دارد. او غیرقابل شناخت است و همه چیز را می‌داند. او اعمال خیر و شر انسان را داوری می‌کند. می‌تواند انسان را از فرش به عرش برساند و بالعکس. اقداماتش غیرقابل پیش‌بینی است و دانستن اسلوبش سخت است.
- تنگری، آگاهی و قدرت پنهان در پس طبیعت است. همه چیز به او متصل است.
- ارواح یا ایزدان بسیاری همراه تنگری هستند. این ایزدان متفاوت هستند، می‌توانند خوب، بد یا ترکیبی از هر دو باشند. می‌توانند ایزدان عالم‌های بالاتر، ارواح جهان زیرین، ارواح زمین، آب، ستارگان و گیاهان یا ارواح نیاکان باشند. با این ارواح می‌توان تماس گرفت، اما مردم عادی این توانایی را ندارند و این قدرت فقط در اختیار برگزیدگان یا شمن‌ها می‌باشد؛ بنابراین شمن‌ها رابط بین انسان‌ها و خدایان هستند.
ایزدهای ترک[ویرایش]
- تِنگری: پدر آسمانی، خدای بزرگ آسمان. تانی یا تانری در زبان ترکی امروزی به معنای خدا، ریشه در همین نام دارد.
- اولگان: خدای آفریننده.
- اِرلیک: ایزد مرگ در دنیای مردگان و ارواح شیطانی. به دلیل غرور توسط اولگان به جهان زیرین تبعید شد. او به انسان‌ها گناه کردن را آموخت.
- اومای: ایزدبانوی باروری و باکرگی می‌باشد و با زنان، مادران و کودکان مرتبط است.
- ئای ئاتا: خدای ماه یا ماه-پدر که در طبقهٔ ششم آسمان زندگی می‌کند.
- گون ئانا: ایزدبانوی خورشید یا خورشید-مادر، ایزدبانوی زندگی، باروری، گرما و سلامتی است و در آسمان هفتم زندگی می‌کند.
- کویاش: خدای خورشید که زمین را با نور خورشید خلق کرد. ترک‌ها در هنگام ستایش او، رو به خورشید می‌ایستادند.
- یِئر تانری (یِئر ئانا): ایزدبانوی زمین یا مام زمین. معادل زامیاد پارسی و گایای یونانی.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tengrism». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰۱۶.
