شازند

شازند
کشور	ایران
استان	مرکزی
شهرستان	شازند
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	ادریس آباد-سربند آزادشهر
نام(های) پیشین	ادریس‌آباد، آزادشهر، شاه زند
سال شهرشدن	۱۳۴۸
مردم
جمعیت	۴۹٫۷۳۸ نفر (۱۳۹۹)
رشد جمعیت	(سال ۱۳۹۹) +۱۳۴٫۸٪
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۳۰۸ هکتار
ارتفاع	۱۹۶۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۸- و ۳۰+
میانگین بارش سالانه	۵۸۰ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۹۰ روز
اطلاعات شهری
شهردار	بهمن ادریس پور
ره‌آورد	قند، انگور، شیره، فتیر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۶
وبگاه	شهرداری
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۵۷ ق
کد آماری	۱۱۱۳
شازند روی نقشه ایران ۳۳٫۹۳۵۶°شمالی ۴۹٫۴۰۸۳°شرقی / 33.9356; 49.4083

شازَند (یا شاه‌زنده و که اوایل انقلاب مدت کمی به نام آزادشهر هم نامیده شد) یکی از شهرهای استان مرکزی در کشور ایران است. در لغت‌نامهٔ دهخدا در شرح این شهر آمده‌است: «همان ادریس آباد سابق است. نام ایستگاه راه‌آهن میان سمنگان و نورآباد است که در ۳۵۴ هزارگزی ایستگاه راه‌آهن اراک واقع است. کارخانهٔ قند شاهی به سال ۱۳۱۵ ه‍.ش به علت مساعد بودن آن ناحیه برای کشت چغندر به این محل منتقل شد.»

علت نامگذاری این شهر به شازند به دلیل وجود کوهی بوده‌است که زرتشتیان باور داشته‌اند کیخسرو به‌همراه پهلوانان نامی آن در آن کوه مخفی شده‌اند. از این رو این کوه را شاه زنده یا شاه زند نامیده‌اند؛ و شهر شازند هم که در آغاز ادریس‌آباد بوده‌است از روی این کوه نامگذاری کرده‌اند.

سراب عباس‌آباد، سراب بلاغ، پارک تپه سنگی محلهٔ ازنا و پیست اسکی هندودر از گردشگاه‌های شازند هستند. دیگر مناطق دیدنی این شهر را می‌توان بقعه سهل بن علی است که زیارتگاه این منطقه است نام برد.

شهر شازند دارای چهار منطقهٔ اصلی است که شازند، نوبنیاد، ازنا و کلاوه نام دارند. با گسترش بیشتر شهر مناطق تازه‌ای نیز به آن افزوده شده‌اند. مردم شازند بیشتر به زبان لری سخن می‌گویند ولی زبان ترکی و فارسی هم کاربرد دارد.

از مشاهیر این شهر در گذشته می‌توان به عباس مدرس (مشیدی یا ادریس آبادی) اشاره کرد که از بنیان‌گذاران یکی از حوزه علمیه‌های اراک بوده و سید روح‌الله خمینی هم از شاگردان او در حوزه علمیه اراک بوده‌است.

نمایی از عبور قطار

ریشه‌شناسی نام

نام قدیم شازند ادریس‌آباد بوده‌است و احتمالاً به این دلیل نام‌گذاری شده‌است که خانواده ادریس بن معقل این شهر را تأسیس کرده‌اند. اما پس از عبور راه‌آهن از کنار شهر، نام آن را به نام کوه مجاور آن، یعنی شاه‌زند، شازند نامیدند. علت نامگذاری این شهر به شازند به دلیل وجود کوهی بوده‌است که زرتشتیان عقیده داشته‌اند کیخسرو به همراه پهلوانان نامی آن در آن کوه مخفی شده‌اند. از این رو این کوه را شاه‌زنده یا شاه‌زند نامیده‌اند.

پیشینه تاریخی

اولین سند تاریخی که دربارهٔ شکل‌گیری شهر شازند در منابع مکتوب وجود دارد مربوط به گزارشی است که موسی خورزنی جغرافیدان ارمنی در قرن پنجم میلادی در کتاب خود ارائه کرده‌است. او در شرح ایل‌های امپراطوری ساسانی به رستاق کرج و بابک اشاره کرده و آن‌ها را جزء ایالت اصفهان آورده‌است. شهر کرج در منطقه‌ای قرار داشته‌است که امروزه شهرهای شازند و آستانه قرار دارند بنا به گزارش‌های تاریخی شهر کرج شکل متمرکز نداشته و پراکنده بوده‌است. در دوره اخیر در برخی از منابع از شازند با نام ادریس‌آباد اسم برده شده‌است. با توجه به اینکه نام پدر ابودلف، ادریس بوده‌است، می‌توان نتیجه گرفت که شهر ناپیوسته کرج به صورت روستاهای نزدیک به هم درآمده و نام یکی از این روستاها ادریس‌آباد و محل زندگی ادریس، پدر ابودلف بوده‌است.

اقلیم

شازند به لحاظ موقعیت طبیعی خود خوش آب و هواترین شهرهای استان مرکزی است. به‌طوری‌که میانگین دمای آن در تابستان ۲۱ درجه و در بهار ۱۳ درجه است که معتدل‌ترین و خنک‌ترین ناحیه استان در این دو فصل می‌باشد.

شازند

طبیعت شهر شازند

رشته کوه راسوند

دریاچه کوکبیه

تقسیمات سیاسی

در اوایل انقلاب به دلیل حساسیت روی کلمه شاه که نام شازند از آن برگرفته شده بود نام شهر به سربند که در حقیقت دهستانی از شهرستان شازند است تغییر یافت، اما بعد از ۲۵ سال دوباره در صحن علنی مجلس و در اعتراض نمایندهٔ وقت شهر به شازند برگردانده شد.

زمین‌شناسی

بر اساس برگه ۱/۱۰۰۰۰۰ تهیه شده توسط سازمان زمین‌شناسی کشور، شهرستان شازند از غربی‌ترین بخش ساختارهای زمین‌شناسی ایران مرکزی آغاز و با گذر از زون آذرین - دگرگونی سنندج - سیرجان به بخش شرقی زاگرس چین خورده ختم می‌شود.

ساختارهای آهکی و دولومیتی به همراه گرانیت‌ها و گرانودیوریت و پگماتیت و اسکارن و شیست در این شهرستان دیده می‌شود.

از مهمترین معادن موجود در شهرستان شازند علاوه بر معادن سنگ ساختمانی می‌توان به معادن سرب و روی، مس، آهن اشاره کرد.

گسل‌های فعال و مهمی در این ناحیه دیده نمی‌شود و همین موضوع سبب ایجاد یک ساختار زمین‌شناسی امن از لحاظ بدور بودن از وجود زلزله‌های قدرتمند شده‌است.

دشت شازند تشکیل شده از رسوبات کواترنری می‌باشد که به علت وجود ساختارهای آذرین-دگرگونی در بالادست رودخانه‌ها، بسیار غنی از مواد معدنی میاشد و حاصلخیزی بالایی برای کشاورزی دارد.

زمین لرزه

بجز وجود گسل‌های کوچک، تابحال گسل مهم و فعالی در شهرستان شازند مشاهده و ثبت نشده‌است، همین موضوع سبب ایجاد فضایی دور از زلزله‌های قوی شده‌است.

نزدیک‌ترین گسل‌های زلزله خیز در این شهرستان شامل گسل بروجرد و گسل میقان در اراک است که گاهی فعالیت این گسل‌ها سبب ایجاد لرزه در نواحی مرزی شهرستان شازند به خصوص در مجاورت شهرستان بروجرد گردیده‌است.

فرهنگ و مردم‌شناسی

دین مردم این سرزمین اسلام و شیعه می‌باشند.زبان اصلی شازند لری است با این حال زبان فارسى و ترکی قشقایی هم کاربرد دارد.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۹ جمعیت این شهر ۴۹۷۳۸ نفر بوده‌ است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۵۵	۶٬۹۱۰	—
۱۳۶۵	۱۲٬۶۳۹	+۸۲٫۹٪
۱۳۷۰	۱۵٬۴۲۹	+۲۲٫۱٪
۱۳۷۵	۱۷٬۵۰۹	+۱۳٫۵٪
۱۳۸۵	۱۹٬۳۵۳	+۱۰٫۵٪
۱۳۹۰	۲۱٬۱۵۶	+۹٫۳٪
۱۳۹۵	۲۱٬۱۸۱	+۰٫۱٪
۱۳۹۹	۴۹٬۷۳۸	+۱۳۴٫۸٪

ساختار شهری

پارک و فضای سبز

شازند از لحاظ پارک و فضای سبز بسیار غنی می‌باشد و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سراب عباس‌آباد که روزانه مردم زیادی از شهرهای همجوار برای سپری کردن اوقاتی خوش به آنجا می ایند. پارکهای دیگری نظیر پارک کارخانه قند و پارک تپه سنگی و پارک کلاوه نیز می‌توان اشاره کرد.

مناطق تفریحی

منطقه نمونه گردشگری عباس‌آباد که در دامنه کوه شهباز قرار دارد و دارای سرچشمه بسیار زیبا و پارک جنگلی و شهر بازی می‌باشد - سفره خانه سنتی و رستوران و کافی شاپ نیز دارد -دارای پارکینگ بزرگ و اختصاصی با نگهبان می‌باشد - از ابتدای بهار تا آبان ماه پذیرای شمار زیادی از گردشگران استان مرکزی و استان‌های همجوار می‌باشد - آب و هوای خنک و درختان بلند و چشم‌انداز کوهستان زیبای شهباز از نقاط برجسته عباس‌آباد شازند می‌باشد

پیست اسکی بین‌المللی شازند

در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شازندو در ارتفاع ۲۵۶۰ متر بالاتر از سطح دریا، دامنه‌های شرقی زاگرس این پیست را در دامن خود جای داده‌است. این پیست دارای مسیر اسکی به طول ۶۰۰ متر و طول کلی ۵ کیلومتر و دارای سه دستگاه تله سیژ، رستوران، تجهیزات برف‌روبی و ساختمان اداری است.

صنعت و اقتصاد

از کارخانه‌های مهم شهر شازند می‌توان به پالایشگاه نفت امام خمینی و پتروشیمی شازند و نیروگاه حرارتی شازند اشاره کرد. کارخانه قند شازند که در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد، اولین کارخانه ایجاد شده در استان مرکزی است.

منابع

«تراژدی تعطیلی کارخانه قند شازند». پایگاه خبری مرکزی نیوز. ۱۱ مرداد ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۳.

. خبرگزاری خانه ملت. ۲ بهمن ۱۳۹۱ http://www.icana.ir/Fa/News/217886.