آتش‌نشانی

تمرین اطفاء حریق در پایگاه نیروی هوایی، دریایی میرامار

خاموش کردن آتش یا اطفاء حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش به وسیلهٔ خاموش کردن، کنترل یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.^[۱]

خاموش کردن یا اطفای حریق مهارتی بسیار فنی است که احتیاج به دوره‌های طولانی چه در زمینه‌های عمومی مانند مقابله با آتش و چه در زمینه‌های تخصصی مانند عملیات امداد و نجات دارد. به شخصی که به صورت تخصصی به مهارت‌های اطفاء حریق آشناست آتش‌نشان می‌گویند. در زمان قاجار به آتش‌نشانی «اطفائیه» و به آتش‌نشان نیز «اطفائیه چی» گفته می‌شده‌است. آتش‌نشانی یک شغل بسیار مهم، سخت، خطرناک، حرفه ایی و پر آسیبی است و آتش‌نشان در هر عملیات امکان مجروح شدن یا فوت شدن را دارد.

روش‌های کلی حفاظت از حریق[ویرایش]

حفاظت از حریق به صورت کلی به دو نوع عامل (به انگلیسی: Active) و غیرعامل (به انگلیسی: Passive) تقسیم می‌شود. استفاده از مواد نسوز یا کند سوز در تجهیزات، استفاده از دیوارهای جداکننده در ساختمان‌ها یا بکار بردن مواد دیر ذوب در بدنه مخازن از روش‌های غیرعامل آتش‌نشانی است.^[۲]^[۳]^[۴] سیستم‌های آتش‌نشانی به صورت خودکار و غیرخودکار انجام می‌گیرد.

روش‌های آتش‌نشانی[ویرایش]

یک ماشین آتش‌نشانی در ایران

روش‌های آتش‌نشانی بستگی به نوع آتش دارد. برای مقابله با آتش باید یکی یا بیشتر از عوامل اصلی مثلث آتش یعنی هوا، ماده سوختنی یا حرارت را کنترل کرد. همچنین می‌توان سیستم‌های خاموش‌کننده آتش یا اطفاء حریق را به دو گروه دستی و اتوماتیک تقسیم کرد؛ که در نوع اول یعنی دستی، عملیات خاموش کردن آتش به صورت دستی و توسط افراد یا آتش نشانان صورت می‌پذیرد و در نوع دوم یعنی اطفای حریق اتوماتیک، این عملیات به صورت خودکار و بدون حضور عوامل انسانی صورت می‌پذیرد.^[۵]

شبکه بارنده خودکار اطفاء حریق[ویرایش]

شبکه بارنده خودکار اطفاء حریق (به انگلیسی: fire sprinkler system)یک سیستم بسیار کارآمد و قابل اعتماد است و به‌طور خلاصه هدف از نصب آن حفاظت از جان انسان‌ها، حفاظت از اموال و حفاظت از سازه و جلوگیری از فروریزی ساختمان است. اسپرینکلر یک وسیله اطفاء کننده خودکار است که با رسیدن حرارت به عنصر حرارتی آن، باز شده و آب را روی منطقه تحت پوشش خود تخلیه می‌کند. اسپرینکلرها بنابر طراحی سنسور حرارتی خود در دماهای مختلف فعال می‌شوند. اسپرینکلرها بر اساس نوع پاشش به پایین زن و بالازن و دیواری تقسیم‌بندی می‌شوند. انتخاب نوع پاشش بر اساس شرایط معماری، شرایط سامانه لوله‌کشی، نوع سقف و… صورت می‌گیرد. روی اسپرینکلرها مشخصات آن‌ها به اختصار درج می‌شود.

آتش‌نشانی هوایی[ویرایش]

یک فروند لاکهید پی-۲ نپتون متعلق به FEMA در حال عملیات در اوکلاهاما - ژانویه ۲۰۰۶

آتش‌نشانی هوایی گونه‌ای از عملیات مقابله با آتش است که در آن از مسیر هوا و هواگرد به منظور عملیات اطفاء آتش استفاده می‌شود. این گونه عملیات بیشتر در آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مهار آتش‌سوزیهایی که در مناطقی که از راه‌های زمینی غیرقابل دسترسی هستند، انجام می‌شود. در این گونه عملیات از اقسام مختلف هواگرد که توانایی حمل مواد ضد آتش را دارند استفاده می‌شود ولی هواپیما و بالگرد دو گونه پر کاربرد در این گونه مأموریت‌ها به حساب می‌آیند.

ایده هواپیماهای آتش‌نشان نیز به مانند ایده هواپیمای آب‌نشین به منظور کمک رسانی و اطفاء حریق در مناطقی مطرح شد که به شکل‌های گوناگون دسترسی به آن‌ها مشکل است. ایالات متحده آمریکا نخستین پیشگام در این زمینه بود و با بهره‌گیری از الگوی بمب‌های ناپالم که برای اولین بار در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفته بود، به طراحی و ساخت بمب‌های آبی روی آوردند که بر روی محوطه دچار حریق شده پرتاب شود و باعث خاموش شدن آتش شود؛ ولی به دلیل عدم موفقیت این روش، گزینه دیگری مطرح شد که همانا استفاده از مخازن آب است که پس از پر شدن از آب یا مایعات ضد آتش، با استفاده از هواگرد بر روی محل آتش‌سوزی پاشیده می‌شود؛ که این روش موفقیت‌آمیز بوده و تا به امروز به عنوان روشی استاندارد برای اطفاء حریق هوایی به کار می‌رود.

استاندارد ماشین اطفای حریق آتش نشانی بر اساس NFPA1901[ویرایش]

برخی از شاخص ها و استانداردهای خودروی اطفای حریق آتش نشانی

بر اساس فصل پنجم استاندارد NFPA1901 حداقل میزان ظرفیت خروجی پمپ آب خودروی اطفای حریق آتش نشانی باید 3000 لیتر در دقیقه بوده و میزان متراژ لوله های آتش نشانی که باید با خود حمل نماید به شرح زیر می باشد:

240 متر لوله 2.5 اینچ

120 متر لوله 1.5 اینچ

حداقل حجم مخزن آب آتش نشانی خودروی اطفای حریق آتش نشانی 1100 لیتر می باشد.

برخی از شاخص ها و استانداردهای خودروی پیشرو اطفای حریق آتش نشانی[ویرایش]

حداقل میزان ظرفیت خروجی پمپ آب خودروی پیشرو اطفای حریق آتش نشانی باید 1000 لیتر در دقیقه بوده و میزان متراژ لوله های آتش نشانی که باید با خود حمل نماید به شرح زیر می باشد:

90 متر لوله 2.5 اینچ

120 متر لوله 1.5 اینچ

حداقل حجم مخزن آب آتش نشانی خودروی پیشرو اطفای حریق آتش نشانی 750 لیتر می باشد.

با توجه به مطالب ارائه شده ضروریست در قسمت های مختلف شهر بر اساس استاندارد شیرهای هیدرانت آتش نشانی نصب و در شرایط اضطراری نسبت به استفاده از آنها اقدام گردد.^[۶]

نگارخانه[ویرایش]

نمونه‌ای از یک کپسول آتش‌نشانی دستی
کپسول‌های خاموش‌کننده استفاده شده در یک سیستم آتش نشانی خودکار
یک کپسول آتش‌نشانی در بریتانیا با تابلوی راهنمای استفاده، تلفن داخلی، و تابلوی راهنمای آتش
آتش‌نشانی در فنلاند