مردم فیلی

صفحه نیمه‌حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

«فیلی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها فیلی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
فیلی
SOUTHERN KURDISH.JPG
جغرافیای سکونتگاه مردم فیلی بر روی نقشه گویش‌های جنوبی کردی
مناطق با جمعیت چشمگیر
 ایران، استان‌های لرستان، ایلام، قزوین و خوزستان[۱]  عراق، استان‌های میسان، دیاله و واسط[۱]
زبان‌ها
(لری خرم‌آبادی، کردی فیلی، مهکی)
دین
شیعه، یارسان
قومیت‌های وابسته
کردها، لرها و دیگر اقوام ایرانی‌تبار

فِیلی یا فِعلی به معنای ساکنان منطقه والیان فیلی است[۲] که شامل گروهی از مردم لر و مردم کرد می‌باشد.[۱][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸] فیلی‌ها در غرب ایران و شرق عراق زندگی می‌کنند.[۱] در ایران بیشتر در استان‌های لرستان و همدان و ایلام ساکن هستند. آستن هنری لایارد (۱۸۷۷ میلادی)، فیلیها را بزرگترین و قدرتمندترین گروه لرها ذکر کرده که در رشته کوه‌های زاگرس تا نواحی شمالی دزفول مستقر هستند.[۱۹] دو طایفه اصلی فیلی عبارت‌اند از ایل کرد و محکی .[۲۰] در لغت‌نامه دهخدا فیلی طایفه‌ای از لُران لُرستان یعنی طوایف اطراف خرم‌آباد ذکر شده‌است.[۲۱] در دانشنامه جهان اسلام آمده‌است که در لرستان قدیم برخی اقوام کرد شامل لکها در شمال لرستان و همچنین فیلی‌ها و ایل محکی زندگی می‌کنند.[۲۲] در برهه‌ای از تاریخ به دلیل تسلط حاکمان فیلی بر مناطقی که از لرستان و ایلام و نیز بخش‌هایی از شرق کشور عراق متشکل بود، به همگی ساکنان این منطقه فیلی گفته می‌شد.

ریشه‌شناسی نام

دربارهٔ ریشهٔ نام فیلی نظریات زیادی یافت می‌شود اما پررنگ‌ترین آن فیلی را از ریشهٔ واژهٔ «پهلوی»، معرب آن یعنی «فَهلَوی» می‌داند. از این روی فیلی به نوعی دگرگون شدهٔ واژهٔ فهلوی است.[۲۳][۲۴]

زبان

فیلی‌ها به گویش‌های متفاوتی سخن می‌گویند که معروفترین آن‌ها گویش کردی ایلامی، لری خرم‌آبادی، گویش چگنی یا چگنیونه و گویش شوهانی است.[۲۵] ایزابلا بیشوپ که در سال ۱۸۹۰ به منطقهٔ کردستان و لرستان سفر کرده‌است، در سفرنامهٔ خود می‌گوید که گویش لرهای فیلی (لر کوچک) «کمی با کردهای کرمانشاه مغایرت دارد».[۲۶]

لرستان فیلی

لرستان فیلی نامی تاریخی است که به سرزمین‌های تحت حکومت والیان فیلی گفته می‌شود. سرزمین لرستان فیلی در غرب کشور ایران قرار دارد و به دو قسمت پیشکوه و پشتکوه تقسیم می‌شده‌است.[۲۷] [۲۸] علت نام‌گذاری این منطقه به نام فیلی، حکمرانی والیان فیلی بوده‌است.[۲۹] ساکنان این سرزمین‌ها شامل مردم لر، مردم لک و نیز گروه‌هایی از مردم کرد بوده‌اند.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۲۷][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴] دانشنامه ایرانیکا برخی ایلات ساکن لرستان فیلی را نیز عرب معرفی کرده‌است.[۴۵] به گفتۀ هنری راولینسون دو ایل بیرانوند و باجلان در قرن دوازده هجری یعنی در اواخر حکومت صفویه یا در زمان افشاریه از منطقۀ موصل در عراق امروزی به لرستان فیلی مهاجرت کرده‌اند.[۴۶] مردم ساکن لرستان فیلی‌ به گویش‌های متفاوتی سخن می‌گویند که معروفترین آن‌ها گویش کردی ایلامی، لری خرم‌آبادی، گویش چگنی یا چگنیونه و گویش شوهانی است.[۴۷] ایزابلا بیشوپ که در سال ۱۸۹۰ به منطقهٔ کردستان و لرستان سفر کرده‌است، در سفرنامهٔ خود می‌گوید که گویش لرهای فیلی (لر کوچک) «کمی با کردهای کرمانشاه مغایرت دارد».

هوگو گروته جغرافی‌دان و قوم‌شناس آلمانی، بیش از یک سده پیش طی سفری که به ایران داشت مشاهدات خود را به رشته تحریر درآورد. ایشان در نوشته‌های خود چند بار از اصطلاح لر فیلی استفاده کرده که چند مورد آن در زیر آورده شده است:

ژنرال کنسول ایران در بغداد نخست به من قول داده بود برایم توصیه‌نامه‌هایی به مأمورین مرزی خواهد نوشت و یکی از کارمندان کنسولگری را هم که با یکی از طوایف لر فیلی خویشاوندی دارد، در اختیارم خواهد گذاشت (سفرنامه گروته، ص۲۱). همسایه غربی لر بزرگ، لر کوچک (فیلی) است که من مشغول سیاحت از سرزمینشان، پشتکوه هستم (همان، ص۴۰). از آنجا که حسین‌خان [والی] که در سال ۱۶۰۰ میلادی توسط شاه‌عباس به قدرت رسید از طایفه‌ی فِیلی بود، از آن تاریخ به بعد همه‌ی ایلات تابعش را فیلی می‌گویند (همان ، ص ۴۱).

مسیو چریکف در صفحه ۶۴ سیاحت‌نامه خود می‌نویسد:

از قراری که داراب خان توشمال ذکر می‌نمود، لرهای پشت کوهی و پیش‌ کوهی جمیعا، فیلی محسوب می‌شدند ولی جهانگیر، … می‌گفت که فیلی فقط لرهای پشتکوهی را می‌نامند. وی هم‌چنین در صفحه ۱۱۹ همین کتاب نوشته است: طوایف لر که در لرستان صغیر ساکنند، به عقیده‌ی بعضی، آن‌ها از قبیله‌ی طایفه فیلی‌اند.

جغرافیای لرستان فیلی

محل سکونت فیلی‌ها ناحیه‌ای واقع بین کوه چهل نابالغان و دره گاماسیاب و دره سیمره و آبدیز می‌باشد. طوایف فیلی عبارتند از: ایل کاکاوند، و کولی وند، و در دشت خاوه حسنوند، بیرانوند و آلوند و سگوند و در دشت الشتر و در اطراف خرم‌آباد، و در قسمت جنوبی دیرکوند و قلاوند و پاپی و چگینی و شوهان و جودکی و کوشکی که بین یافته کوه و دره سیمره سکنی دارند. شولان شول‌ها جزئی از مردم فیلی بودند که مقر ان‌ها شول آباد و قلعه شاپور خواست لرستان بود؛ که امیرانی از آنها به قسمتی از لرستان جنوبی رفتن و حکومت شولستان را تأسیس کردند که بعدها به ممسنی تغییر یافت. لهجه و گویش شول‌های فیلی همانند دیگر مردم فیلی می‌باشد که در میان لرستان جنوبی قابل تشخیص است. در ضمن مکان‌های زیادی را در آنجا بنام خود زدند.[۴۸]

لرستان
لر کوچکلر بزرگ
لرستان فیلی
پیشکوهپشتکوهبختیاریبویراحمدیشولستان
استان لرستاناستان ایلامچهارمحال و بختیاریکهگیلویه و بویراحمدشهرستان ممسنی

سنگ‌نوشته تخت خان

کتیبه های برجای مانده از والیان فیلی نشان می دهد آن ها آشکارا کوشیده اند نام فیلی را به مردم و سرزمین شان اطلاق کنند و تا حد زیادی موفق شدند، مهمترین سند فعالیت والیان در این زمینه کتیبه های برجای مانده از والیان فیلی است. سنگ نوشته تخت خان مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان ایلام، بخش صالح آباد، روستای بانروشان واقع شده‌است. ظاهر سنگ نوشته به صورت متوازی‌الأضلاع در ابعاد ۱۴۵×۱۹۰ سانتی‌متر می‌باشد و در ابتدا به جهت فراهم آمدن سطح صاف آن را حدود دو سانتیمتر تراش داده‌اند و سپس حروف و کلمات را با خط نستعلیق بر روی آن حک کرده‌اند که متن کتیبه بیان‌کننده شجره نامه والیان و برخی از خدمات عمرانی غلامرضا خان فیلی می‌باشد. متن کتیبه این طور شروع می شود: "هو الله تعالی، تاریخ ولادت لرستان فیلی حسب الفرمایش جناب امیر الامراء العظام غلامرضا خان والی فتح السلطنه امیر تومان در این سنگ ثبت نمود. اول والی‌ها، حسین خان بن منصور العلوی عباسی،  که در زمان سلطنت شاه عباس صفوی ماضی ملقب به لقب والیگری کل لرستان شده ..."

این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

جغرافیا

ایران

در ایران فیلی‌ها ساکن شهرهای ملکشاهی، ایلام، سیروان، چرداول، صالح آباد، موسیان، بدره؛ دهلران، آبدانان، کوهدشت، اندیمشک ، سامن و دو طرف کبیرکوه می‌باشند.

عراق

در عراق فیلی‌ها ساکن مناطق بغداد؛ استان دیاله، شهربان (مقدادیه فعلی)؛ بدره؛ زرباطیه؛ جاسن؛ کوت، عزیزیه، زهایرات، بعقوبه و هم چنین شهرهای شیخ سعد؛ علی شرقی؛ علی غربی و کوفه هستند.[۴۹] از آغاز بنیان‌گذاری دولت عراق تا به امروز، امور ثبت احوال و شناسنامه به ویژه در شهرهای مرکزی و جنوب عراق و در شمال بغداد و برخی از استانهای تحت سیطره اداره ثبت احوال از مهمترین امور می‌باشند. برای نمونه؛ اگر فرزندان خانواده‌ای فیلی، تحصیلات متوسطه خود را به پایان برسانند و خواهان ورود به دانشگاه باشند. بدون تردید باید خانوادهٔ او از صفر شروع می‌نمودند و هرچه سند قدیمی را از دوران عثمانی در دست داشتند، جمع می‌نمودند و همراه با آن فیش پرداخت آب بها و برق را همانند اسنادی به آن دانشگاه ارائه می‌دادند تا فرزند آنان را برای ادامه تحصیل بپذیرند. هنوز هزاران فیلی در ایران و دولتهای دیگر و صدها هزار از آنان در داخل عراق، شناسنامه دریافت نکرده‌اند. در میان آنان کسانی وجود دارد که رژیم صدام چندین بار او را تاراج نموده‌است؛ و هنوز حقوق بازگشت را ندارند.[۵۰]

دلایلی که مشوق رژیم حزب بعث عراق بودند تا با بغض و کینه با کردهای فیلی برخورد نماید عبارتند از:

  • دلایل سیاسی، دینی، اقتصادی: پس از پیمان‌نامهٔ مارس (آذار) سال ۱۹۷۰ میان دولت بعث عراق و کردها، دولت حزب بعث وعده‌های خود را به جای نیاورد، دولت حزب بعث اهدافی را دنبال نمود تا بنیاد و شالوده‌های جمعیت‌شناسی و حتی شمار جمیعت مردم کرد را کاهش دهد. به ویژه آن که کردهای فیلی در صفوف مبارزاتی جنبش کرد قرارگرفته بودند و از رهبران این جنبش بودند. این نیز بی‌شک، تأثیر فراوانی در رژیم بعث داشت و تهدید بزرگی بر روان و روحیهٔ حزب بعث عراق به‌شمار می‌آمد. به همین دلیل، آغاز به بیرون راندن کردهای فیلی نمودند. در کنار آن، مسئلهٔ دین، نقش مهمی را در اخراج نمودن و نابودی این قشر داشت. چون که اغلب کردهای فیلی دارای مذهب شیعه بودند و صدام نیز از شیعیان متنفر بود. یکی دیگر دلایل اقتصادی بود. پس از آن که یهودیان و ارمنیان در کشور عراق نماندند، اقتصاد کشور به تمامی در دست تجار و بازرگانان کردفیلی بود. این بود که حزب بعث عراق از همان آغاز قبضه نمودن قدرت، نیتش را به اجرا درآورد و شروع به اخراج و نابود نمودن بازرگانان کردفیلی نمود و همه داراییها و اموال آنان را نیز مصادره نمود.[۵۱]

کردهای فیلی ساکن بغداد عمدتاً از سال‌های نخست قرن بیستم کوچ گروهی به بغداد را آغاز کردند و هم‌اکنون جمعیتی میلیونی را در این شهر تشکیل می‌دهند. کردهای فیلی در بدو ورود در محلاتی مانند «شارع الکفاح»، «عگد القشل»، «ساکه الفردوس» و «باب الشیخ» سکونت سافتند. محلهٔ «باب الشیخ» به احترام شیخ عبدالقادرالگیلانی نام‌گذاری شده و هم‌اکنون به نام «عگدالاکراد» نامیده می‌شود. در نیم قرن اخیر کردهای فیلی در محله‌هایی مانند «ساحه البیروت»، «جمیله» و «عقاری» نیز ساکن شده‌اند و در این محله‌ها اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۵۲] عصر روز جمعه ۱۶ تیر ماه ۱۳۹۶ مراسم بزرگداشت ۲۲ هزار شهید کردفیلی ایلامی‌الاصل که در جریان عملیات انفال مورد کشتار جمعی و اخراج از عراق، در طول چهار دهه حکومت حزب بعث صدامی قرار گرفتند، در مسجد آقا محمود تهران، برگزار گردید.[۵۳]هر سال در این روز سالروز کشتار بی‌رحمانه مردم کردفیلی برگزار می‌شود.[۵۴]

تاریخ

باستان

معاصر

گروهی از فیلی‌ها در زمان کریم‌خان زند او را تا فارس همراهی کردند و در همان‌جا ساکن شدند. پس از کریم خان عدّه زیادی از این طایفه به همراه لطفعلی‌خان زند در بمِ کرمان کشته شده و بقیّه از بیم کینه آغامحمّدخان قاجار به مرور در ایل قشقایی ادغام گردیدند و تدریجاً به زبان ترکی قشقایی تکلّم کردند. تا شروع حکومت ناصرالدّین شاه که از زندگی عشایری دست کشیده، به شیراز مراجعت و در محلّ کنونی دروازه سعدی ساکن می‌شوند و در زمان مشروطه با آزادی خواهان هم صدا می‌گردند. دستگاه حاکم زمان به بریدن سر دو نفر از بزرگان فیلی به نام حسنقلی خان و امامقلی خان مبادرت می‌نمایند که شرح این ماجرا در کتاب فارس و جنگ بین‌الملل نوشته آدمیت به تفصیل آمده‌است و این فامیل بزرگ از آن زمان تاکنون در شیراز و خارج ازکشور با شهرت‌های فامیلی: فیلی، فیلی زاده، فیلی قشقایی، فیلی شیرازی و فیلی صفایی معروف می‌باشند.[۵۵]

منطقه‌ای

در دوران دویست سال حکومت والیان فیلی به ویژه حسین‌خان سولویزی، تمامی ایل‌های منطقه به نام فیلی معروف بودند ولی پس از اینکه ناحیه پیشکوه به دست محمدعلی میرزا دولتشاه (حاکم کرمانشاه و پسر بزرگ فتح‌علی‌شاه قاجار) افتاد، تنها منطقه پشتکوه در دست والی محلی ماند و از آنجا که نام فیلی با نام خاندان سولویزی گره خورده بود نام فیلی پس از آن تنها به ناحیه پشتکوه اطلاق شد.[۵۶]

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ «FEYLĪ». iranica. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۴.
  2. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2/ «دانشنامهٔ ایرانیکا» all the tribes in the region were called Feylī.
  3. ↑ They are, in any case, distinct from both the Bakhtiary (the Great Lur) and the Feyli Lurs (the Little Lur) of Khorramabad, who were also to play apart in the resurgence of the Zagros tribes. ,John R. Perry, Karim Khan Zand , 2012, ISBN 1-78074-199-5,[۱]
  4. ↑ T. Potts, Daniel. Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era. Oxford University Press, 2014. p. 263. ISBN 0-19-933079-4.
  5. ↑ Kennett Loftus, William. Travels and Researches in Chaldaea and Susiana. Robert Carter & Brothers, 1857. p. 356.
  6. ↑ «باجلان». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
  7. ↑ Ihsan, Mohammed. Nation Building in Kurdistan: Memory, Genocide and Human Rights. Routledge. p. 46. ISBN 978-1-317-09016-8.
  8. ↑ Bartrop, Paul R. Encountering Genocide: Personal Accounts from Victims, Perpetrators, and Witnesses. ABC-CLIO. p. 189. ISBN 978-1-61069-331-8.
  9. ↑ Hann, Geoff; Dabrowska, Karen; Greaves, Tina Townsend. Iraq: The ancient sites and Iraqi Kurdistan. Bradt Travel Guides. p. 394. ISBN 978-1-84162-488-4.
  10. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2/ «دانشنامهٔ ایرانیکا» The two major Feylī tribes in the region are Kord and Mahak.
  11. ↑ http://www.unhcr.org/483d60872.html «کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان» :Feili Kurds in Iran seek way out of identity impasse
  12. ↑ http://www.faylee.org/english/studies/doc3.php Faylee Kurds Democratic Union.Faylee (Faylee, Faili, or Feli) Kurds are, as their name tells, an inseparable segment of the Kurdish population in Iraq and an integral part of the Kurdish nation,
  13. ↑ http://www.bmrsg.org.au/faili-kurds-and-the-basij/ Blue Mountains Refugee Support Group Faili Kurds and the Basij
  14. ↑ Congress, U. S. Congressional Record, V. 151, PT. 17, October 7 to 26, 2005. Government Printing Office. p. 23153. ISBN 978-0-16-084825-4. We saw, in 1980, the persecution of the Faylee Kurds. We saw, in 1983, the Kurdish massacres targeted against Barzanis and the KDP. In 1988, we saw the Anfal campaign
  15. ↑ Ferllini, Roxana. Forensic Archaeology and Human Rights Violations. Charles C Thomas Publisher. p. 280. ISBN 978-0-398-08519-3. These were defined as being: the 1980 Persecution of the Faylee Kurds; the 1983 Kurdish Massacres against the Barzanis/KDP (Kurdistan Democratic Party); the 1988 Anfal Campaign; the 1988 chemical attack on Halabja; the 1991 Shi'a ...
  16. ↑ Genocide and the rule of law: hearing. DIANE Publishing. p. 48. ISBN 978-1-4223-2147-8. involving the execution of approximately 8,000 men and boys; the l980's expulsion and mistreatment of Faylee Kurds; and ...
  17. ↑ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan. The Kurds: A Contemporary Overview. Routledge. p. 101. ISBN 978-1-134-90766-3. Plight of Faili Kurds Faili Kurds make up about 10 per cent of all Kurds in Iraq.
  18. ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلام
  19. ↑ Layard, Austen Henry (1887 (reprint; 2011)). Early Adventures in Persia, Susiana, and Babylonia: Including a Residence Among the Bakhtiyari and Other Wild Tribes Before the Discovery of Nineveh (2nd ed.). Camberidge University Press. p. 307. ISBN 978-1-108-04343-4. Check date values in: |year= (help)
  20. ↑ FEYLĪ, group of Lor tribes located mainly in Luristan.
  21. ↑ دهخدا. «لر فیلی». واژه یاب. دریافت‌شده در ۵ نوامبر ۲۰۱۳.
  22. ↑ the encyclopaedia of islam by sir h.a.r.gibb,volume v،page823
  23. ↑ «سرزمین پهلو یا فیلی کجاست؟». پایگاه خبری صبح ملت. ۲۳ شهریور ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۰.
  24. ↑ «Pahli (Feylí)». Kurdish Academy. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۰.
  25. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects
  26. ↑ بیشوپ، ایزابلا، ۱۳۷۵. از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمهٔ مهراب امیری، تهران: نشر آنزان و نشر سهند، چاپ اول؛ ص ۵۲.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2/ «دانشنامهٔ ایرانیکا» The two major Feylī tribes in the region are Kord and Mahak.
  28. ↑ مراد مرادی مقدم (۲۸ آذر ۱۳۹۱). «تاریخ سیاسی و اجتماعی پشتکوه در دوران والیان فیلی». پایگاه مجلات تخصصی نور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۸ آذر ۱۳۹۱.
  29. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2/ «دانشنامهٔ ایرانیکا» all the tribes in the region were called Feylī.
  30. ↑ They are, in any case, distinct from both the Bakhtiary (the Great Lur) and the Feyli Lurs (the Little Lur) of Khorramabad, who were also to play apart in the resurgence of the Zagros tribes. ,John R. Perry, Karim Khan Zand , 2012, ISBN 1-78074-199-5,[۲]
  31. ↑ T. Potts, Daniel. Nomadism in Iran: From Antiquity to the Modern Era. Oxford University Press, 2014. p. 263. ISBN 0-19-933079-4.
  32. ↑ Kennett Loftus, William. Travels and Researches in Chaldaea and Susiana. Robert Carter & Brothers, 1857. p. 356.
  33. ↑ «باجلان». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۶.
  34. ↑ Ihsan, Mohammed. Nation Building in Kurdistan: Memory, Genocide and Human Rights. Routledge. p. 46. ISBN 978-1-317-09016-8.
  35. ↑ Bartrop, Paul R. Encountering Genocide: Personal Accounts from Victims, Perpetrators, and Witnesses. ABC-CLIO. p. 189. ISBN 978-1-61069-331-8.
  36. ↑ Hann, Geoff; Dabrowska, Karen; Greaves, Tina Townsend. Iraq: The ancient sites and Iraqi Kurdistan. Bradt Travel Guides. p. 394. ISBN 978-1-84162-488-4.
  37. ↑ http://www.unhcr.org/483d60872.html «کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان» :Feili Kurds in Iran seek way out of identity impasse
  38. ↑ http://www.faylee.org/english/studies/doc3.php Faylee Kurds Democratic Union.Faylee (Faylee, Faili, or Feli) Kurds are, as their name tells, an inseparable segment of the Kurdish population in Iraq and an integral part of the Kurdish nation,
  39. ↑ http://www.bmrsg.org.au/faili-kurds-and-the-basij/ Blue Mountains Refugee Support Group Faili Kurds and the Basij
  40. ↑ Congress, U. S. Congressional Record, V. 151, PT. 17, October 7 to 26, 2005. Government Printing Office. p. 23153. ISBN 978-0-16-084825-4. We saw, in 1980, the persecution of the Faylee Kurds. We saw, in 1983, the Kurdish massacres targeted against Barzanis and the KDP. In 1988, we saw the Anfal campaign
  41. ↑ Ferllini, Roxana. Forensic Archaeology and Human Rights Violations. Charles C Thomas Publisher. p. 280. ISBN 978-0-398-08519-3. These were defined as being: the 1980 Persecution of the Faylee Kurds; the 1983 Kurdish Massacres against the Barzanis/KDP (Kurdistan Democratic Party); the 1988 Anfal Campaign; the 1988 chemical attack on Halabja; the 1991 Shi'a ...
  42. ↑ Genocide and the rule of law: hearing. DIANE Publishing. p. 48. ISBN 978-1-4223-2147-8. involving the execution of approximately 8,000 men and boys; the l980's expulsion and mistreatment of Faylee Kurds; and ...
  43. ↑ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan. The Kurds: A Contemporary Overview. Routledge. p. 101. ISBN 978-1-134-90766-3. Plight of Faili Kurds Faili Kurds make up about 10 per cent of all Kurds in Iraq.
  44. ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلام
  45. ↑ F. Towfīq (۱۵ دسامبر ۱٩٨۶٧). «ʿARAB iv. Arab tribes of Iran». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۰ آگوست ۲۰۱۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  46. ↑ راولینسون، هنری لرزیک (۱۳۶۲). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران: ترجم. ص. ۱۵۲.
  47. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects
  48. ↑ لغت نامه دهخدا. دانشگاه تهران. ۱۳۷۷. ج. ۱۳ ص. ۴–۱۹۶۶۳
  49. ↑ کردهای فیلی و انقلاب دههٔ بیست قرن گذشته
  50. ↑ فیلیان در برابر سند بخشش بهشتی به نام شناسنامه!
  51. ↑ دلایل اخراج و نابودی کردان فیلی چه بود؟
  52. ↑ خبرگزاری کُردپرس: کدام محله‌های بغداد با نام و هویت کردهای فیلی شهرت دارند؟، نوشتۀ علی صفری، نوشته‌شده در ۱۰ مرداد ۱۳۹۷؛ بایگانی‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۰ مرداد ۱۳۹۷.
  53. ↑ http://rigakurdistan.ir/postID=4977/چهاردمین-مراسم-بزرگداشت-شهدای-کرد-فەی
  54. ↑ http://ilam.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=43123
  55. ↑ فارس و جنگ بین‌الملل. نوشته آدمیت.
  56. ↑ George Nathaniel Curzon. Persia and the Persian Question: Volume 1, p. 278;

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مردم_فیلی&oldid=34668511»