مردم فیلی
|
||||||
| جمعیت کل | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| حدود۵٬۰۰۰٬۰۰۰ نفرالی 6٬۰۰۰٬۰۰۰ نفرمجموع تقریبی جمعیت مناطق فیلی نشین | ||||||
| مناطق دارای جمعیت قابل توجه | ||||||
 ایران
استان های لرستان ، ایلام ، قزوین و خوزستان[۱]
|
||||||
| زبان‌ها | ||||||
|
گویش های متعدد زبان لری فیلی شامل ( شوهانی ، بالاگریوه‌ای ، سیلاخوری ، فیلی ، مهکی ، مکی ، کلهری )[۳] |
||||||
| دین | ||||||
| گروه‌های قومی مرتبط | ||||||
|
کرد ها و دیگر اقوام ایرانی تبار |
فِیلی گروهی از عشایر لر و ایرانی‌تبار هستند که عمدتاً در لرستان حضور دارند.[۴][۵][۶] مردم فیلی در باختر ایران و جنوب خاور کردستان عراق نشیمن دارند. در ایران بیشتر در استانهای لرستان و همدان و ایلام، زندگی می‌کنند. دو طایفه اصلی فیلی عبارت‌اند از ایل کرد و محکی.[۷] در لغت نامه دهخدا فیلی طایفه ای از لُران لُرستان یعنی طوایف اطراف خرم آباد فیلی ذکر شده است[۸] در برهه ای از تاریخ به دلیل تسلط ایل فیلی تبار ساکی بر مناطق لر کوچک که از لرستان و ایلام و نیز قسمتهای از جنوب شرق کشور عراق متشکل بود ، به کلیه ساکنان این منطقه فِیلی گفته می شد. عشایر لر ایران به چهار دسته ، لک و زند و ممسنی و فیلی تقسیم می‌شود. عشایر فیلی در نزدیکی خرم آباد، که بخشهایی از آن به طور فصلی به جایی با فاصله سه روز پیاده روی تا بغداد مهاجرت کردند.[۹]
محتویات
زبان[ویرایش]
فیلی ها به گویش های متفاوتی سخن می گویند که معروفترین آنها گویش خرم آبادی،گویش چگنی یا چگنیونه،گویش لری بالاگریوه و گویش لری شوهانی است.[۱۰]
زیستگاه[ویرایش]
در ایران فیلی‌ها ساکن شهرهای اسلام آباد غرب، گیلانغرب، کرمانشاه، ملکشاهی، ایلام، ایوان، شیروان و چرداول، صالح آباد، موسیان، بدره؛ دهلران، آبدانان، الشتر، کوهدشت، دلفان، اندیمشک و دو طرف کبیرکوه می‌باشند.
در عراق فیلی‌ها ساکن مناطق بغداد؛ استان دیاله؛ شهربان (مقدادیه فعلی)؛ بدره؛ زرباطیه؛ جاسن؛ کوت، عزیزیه، زهایرات، بعقوبه و هم چنین شهرهای شیخ سعد؛ علی شرقی؛ علی غربی و کوفه هستند.[۱۱] از ابتدای تأسیس دولت عراق تا به امروز، امور ثبت احوال و شناسنامه به ویژه در شهرهای مرکزی و جنوب عراق و در شمال بغداد و برخی از استانهای تحت سیطره اداره ثبت احوال از مهمترین امور می‌باشند. برای نمونه؛ اگر فرزندان خانواده‌ای فیلی، تحصیلات متوسطه خود را به اتمام برسانند و خواهان ورود به دانشگاه باشند. بدون تردید باید خانوادهٔ او از صفر شروع می‌نمودند و هرچه سند قدیمی را از دوران عثمانی در دست داشتند، جمع می‌نمودند و همراه با آن فیش پرداخت آب بها و برق را همانند اسنادی به آن دانشگاه ارایه می‌دادند تا فرزند آنان را برای ادامه تحصیل قبول می‌نمودند. هنوز هزاران فیلی در ایران و دولتهای دیگر و صدها هزار از آنان در داخل عراق، شناسنامه دریافت نداشته‌اند. در بین آنان کسانی وجود دارد که رژیم صدام چندین بار او را تاراج نموده‌است. و هنوز حقوق بازگشت را ندارند.[۱۲]
دلایلی که مشوق رژیم حزب بعث عراق بودند تا با بغض و کینه با کردهای فیلی برخورد نماید عبارتند از:
- دلایل سیاسی، دینی، اقتصادی: بعد از پیماننامهٔ مارس (آذار) سال ۱۹۷۰ بین دولت بعث عراق و کردها، دولت حزب بعث وعده‌های خود را بجای نیاورد، دولت حزب بعث اهدافی را دنبال نمود تا بنیاد و شالوده‌های دموگرافی و حتی کثرت جمیعت مردم کرد را کاهش دهد. به خصوص آن که کردهای فیلی در صفوف مبارزاتی جنبش کرد قرارگرفته بودند و از رهبران این جنبش بودند. این نیز بدون شک، تأثیر فراوانی در رژیم بعث داشت و تهدید بزرگی بر روان و روحیهٔ حزب بعث عراق به شمار می‌آمد. به همین دلیل، آغاز به اخراج کردهای فیلی نمودند. در کنار آن، مسئلهٔ دین، نقش مهمی را در اخراج نمودن و نابودی این قشر داشت. چون که اقلب کردهای فیلی دارای مذهب شیعه بودند و صدام نیز از شیعیان متنفر بود. یکی دیگر دلایل اقتصادی بود. بعد از آن که یهودیان و ارمنیان در کشور عراق نماندند، اقتصاد کشور به تمامی در ید تجار و بازرگانان کرد فیلی بود. این بود که حزب بعث عراق از همان ابتدای قبضه نمودن قدرت، نیتش را به اجرا در آورد و شروع به اخراج و نابود نمودن بازرگانان کرد فیلی نمود و تمامی داراییها و اموال آنان را نیز مصادره نمود.[۱۳]
دادگاه عالی جنایی عراق جنایتهای رژیم بعث در دهه ۸۰ میلادی در مورد کردهای فیلی نظیر کشتار جمعی و کوچ اجباری کردهای فیلی در دهه ۸۰ میلادی را ژنوساید اعلام کردند.[۱۴]
پهلوان[ویرایش]
پهلوان واژه‌ای است در معنی منتسب به پهلی/پهلو: پهلو+ان یعنی از تبار پَهل/پار/فَیل. کاربرد این واژه امروزه به شکلی گسترده درباره ساکنان ایلام و هم تبارانشان در فلات ایران هم چون بدره در همسایگی ایلام در استان واسط است. فیلی تلفظ عربی پهلی (پهلوی و پاری) می‌باشد.
تاریخ[ویرایش]
باستان[ویرایش]
معاصر[ویرایش]
گروهی از فیلی‌ها در زمان کریم‌خان زند او را تا فارس همراهی کردند و در همانجا ساکن شدند. پس از کریم خان عدّه زیادی از این طایفه به همراه لطفعلی‌خان زند در بمِ کرمان کشته شده و بقیّه از بیم کینه آغامحمّدخان قاجار به مرور در ایل قشقایی ادغام گردیدند و تدریجاً به زبان ترکی قشقایی تکلّم کردند. تا شروع حکومت ناصرالدّین شاه که از زندگی عشایری دست کشیده، به شیراز مراجعت و در محلّ کنونی دروازه سعدی ساکن می‌شوند و در زمان مشروطه با آزادی خواهان هم صدا می‌گردند. دستگاه حاکم زمان به بریدن سر دو نفر از بزرگان فیلی به نام حسنقلی خان و امامقلی خان مبادرت می‌نمایند که شرح این ماجرا در کتاب فارس و جنگ بین‌الملل نوشته آدمیت به تفصیل آمده‌است واین فامیل بزرگ از آن زمان تاکنون در شیراز و خارج ازکشور با شهرت‌های فامیلی: فیلی، فیلی زاده، فیلی قشقایی، فیلی شیرازی و فیلی صفایی معروف می‌باشند.[۱۵]
منطقه‌ای[ویرایش]
در دوران دویست سال حکومت والیان فیلی بویژه حسین‌خان سولویزی، تمامی ایل‌های منطقه به نام فیلی معروف بودند ولی پس از اینکه ناحیه پیشکوه به دست محمدعلی میرزا (حاکم کرمانشاه و پسر بزرگ فتح‌علی‌شاه قاجار) افتاد، تنها منطقه پشتکوه در دست والی محلی ماند و از آنجا که نام فیلی با نام خاندان سولویزی گره خورده بود نام فیلی پس از آن تنها به ناحیه پشتکوه اطلاق شد.[۱۶]
خاندان‌ها[ویرایش]
- خاندان زندی
- ایل علیشروان و پسرانش (چراغ وندی، سفروندی، هِروندی، داراوندی)
- ایل بزرگ شوهان
- ایل ملکشاهی
- خاندان بازگیر
- خاندان جمالوندی
- خاندان جابری
- خاندان انصاری
- خاندان زوری یا ژوهاری
- خاندان قیتولی
- ایل خزل
- ایل شووان
- ایل ساکی
- ایل چگنی
- ایل مهکی
- ایل سنجابی
- ایل کرد
- خاندان فاضلی
- خاندان قیاسوند
- خاندان در شهرستان‌های آبدانان و دهلران ودره شهر که شامل طوایف زرگوش و ناصر عالی و مموس وماسپی و باپیروند و... می‌باشد.[۱۷]
وتمام طوایف پشتکوه مانند سادات سید ابراهیم، سادات سید ناصرالدین، سادات سید فخرالدین، سادات ابراهیم قتال، جایروند، نوروزوند، برامسی، قطبین، نوکرپیر، باپیروند، گل گلی، گرکی، ماسبی و... . از طوایف کرد استان ایلام هستن است که که از قدیم‌الایام ساکن استان ایلام بوده‌اند .
فیلی‌های زرنه و ایوان از نسل آقا عیسی خان فیلی هستند که فرزند کوچک احمدخان والی است و چون مادر آقا عیسی خان فرزند اقبال خان اقبالی ریش سفید و بزرگ زرنه بوده‌است و به خاطر کدورت حسین قلی خان والی که با عباس قلی میرزا برادر آقا عیسی خان داشته در زرنه ساکن شده‌است.
پانویس[ویرایش]
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects
- ↑ FEYLĪ, group of Lor tribes located mainly in Luristan.
- ↑ http://www.vajehyab.com/dehkhoda/لر+فیلی
- ↑ http://faylee.org/?article=455
- ↑ FEYLĪ, group of Lor tribes located mainly in Luristan.
- ↑ دهخدا. «لر فیلی». واژه یاب. بازبینی‌شده در ۵ نوامبر ۲۰۱۳.
- ↑ The first category comprises two main and some other groups. One main group is the Lor, made up of four tribes: the Feylī near Ḵorramābād, whose sections migrated seasonally to within three days march from Baghdad; the Lak and Zand, whose winter quarters were in the mountains of ʿErāq (-e ʿAǰam) up to the domain of ʿAlī Šokr; the Baḵtīārī, who lived in ʿErāq (-e ʿAǰam) between Kūh-e Gīlū (= Kūhgīlūya), Behbahān, and Šūštar; and the Mamaysanī (= Mamasanī), who lived in Fārs. The other main group in this category consists of the Kurdish tribes: the Garrūs; the Kalhor; the Mokrī, whose abode stretched from Hamadān to the border of the Marāḡa district; and the Zaʿfarānlū, Saʿdānlū, Kavānlū, and Davānlū Kurds in the north of Khorasan. The remaining groups said in the document to be of Iranian origin are the Jalāyer around Marv-e Šāhīān, the Qarāʾī between Torbat (-e Ḥaydarīya) and (Torbat-e) Jām, the Langar, and the Jolāʾī. (In the other sources the Jalāyer and the Qarāʾī are counted as Turks).
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects
- ↑ کردان فیلی و انقلاب دههٔ بیست قرن گذشته
- ↑ فیلیان در برابر سند بخشش بهشتی به نام شناسنامه!
- ↑ دلایل اخراج و نابودی کردان فیلی چه بود؟
- ↑ و کرد::
- ↑ فارس و جنگ بین‌الملل. نوشته آدمیت.
- ↑ George Nathaniel Curzon. Persia and the Persian Question: Volume 1, p. ۲۷۸;
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/feyli--2
پیوند به بیرون[ویرایش]
نگاهی%20به%20جایگاه%20کردهای%20فیلی%20در%20تاریخ%20ایران%20زمین%20/%20گفتگو%20با%20استاد%20محمدعلی%20سلطانی نگاهی به جایگاه کردهای فیلی در تاریخ ایران زمین]
