گوتفرید لایبنیتس: تفاوت میان نسخهها
جز ←فلسفه: فارسیسازی |
بهبود/اضافه کردن منبع |
||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
|notable_students=[[یاکوب برنولی]] (epistolary correspondent){{سخ}}[[کریستیان ولف]] (epistolary correspondent) |
|notable_students=[[یاکوب برنولی]] (epistolary correspondent){{سخ}}[[کریستیان ولف]] (epistolary correspondent) |
||
}} |
}} |
||
'''گوتفرید ویلهلم لایبنیتس''' {{آلمانی|Gottfried Wilhelm Leibniz}} {{رچ}} (۱۶۴۶–۱۷۱۶)، [[فیلسوف]]، [[ |
'''گوتفرید ویلهلم لایبنیتس''' {{آلمانی|Gottfried Wilhelm Leibniz}} {{رچ}} (۱۶۴۶–۱۷۱۶)، [[فیلسوف]]، [[منطقدان]]، [[ریاضیدان]] و [[فیزیکدان]] [[آلمان|آلمانی]] بود، که نقش بهسزایی در [[سیاست]] [[اروپا]]ی زمان خود بازی کرد. او بنیادگذار [[دستگاه اعداد دودویی]] است. همچنین [[حسابان|محاسبات دیفرانسیل و انتگرال]] را که در کنار [[معادله دیفرانسیل|معادلات دیفرانسیل]] زمینه بسیاری از پیشرفتهای بشر شدند، همزمان ولی کاملاً مستقل از [[آیزاک نیوتن]] به دست آورد. همین مایه باعث اختلاف او با [[نیوتون]] بر سر این که کدام زودتر مبدع این علم بودهاند، گردید، که البته ظاهراً نیوتون پیروز این بازی شد و اکثر کشفیات به نام او ثبت شد، هرچند که نمادها و نشانههایی که امروزه بهطور گسترده استفاده میکنیم، نشانههایی اند، که لایبنیتس نخستین بار به کار گرفت. (بهطور مثال نماد dy/dx برای مشتق تابع (y(x در نقطه x یا نماد (∫) برای انتگرال) |
||
او از بزرگترین فیلسوفان عصر خِرد و [[عصر روشنگری|روشنگری]] محسوب میشود. |
|||
او از بزرگترین فیلسوفان [[تاریخ فلسفه]] و در شمار [[خردگرایی|خِردگرایان]] پیرو [[رنه دکارت]] است. [[منطق]] نزد او، که «میاندیشم» دکارت را بسیار مهم میداند، بسیار ارجمند است و در فلسفه او جایگاه و اثری چشمگیر و هویدا دارد. |
|||
در [[مکانیک کلاسیک]]، او بر این عقیده بود که زمان و مکان [[نظریه نسبیت|نسبی]] هستند، در حالی که نیوتون بر عقیده خودش مبنی بر مطلق بودن زمان و مکان اصرار میورزید. |
در [[مکانیک کلاسیک]]، او بر این عقیده بود که زمان و مکان [[نظریه نسبیت|نسبی]] هستند، در حالی که نیوتون بر عقیده خودش مبنی بر مطلق بودن زمان و مکان اصرار میورزید. |
||
لایبنیتس اهل وسعت نظر بود و میکوشید تمام مسالک و معتقدات بشری را باهم سازش دهد و با این که هواخواه |
لایبنیتس اهل وسعت نظر بود و میکوشید تمام مسالک و معتقدات بشری را باهم سازش دهد و با این که هواخواه دکارت بود، از او کورکورانه پیروی نمیکرد و میگفت: «فلسفه دکارت بهمنزله دهلیز حقیقت است، از آن باید وارد شد اما نباید آنجا متوقف ماند.» با این که لایبنیتس تألیفات فراوانی داشت، کتابهای اندکی از او بهجا ماندهاست؛ یکی به نام ''شعور انسان'' و دیگری به نام ''خداجویی'' و هر دو این کتابها به زبان [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] نوشته شدهاست.{{مدرک}} |
||
== فلسفه == |
== فلسفه == |
||
[[پرونده:Stamp leibniz.jpg|بندانگشتی|چپ|تمبر یادبود لایبنیتس، منتشرشده در سال ۱۹۶۶، جمهوری فدرال آلمان]] |
[[پرونده:Stamp leibniz.jpg|بندانگشتی|چپ|تمبر یادبود لایبنیتس، منتشرشده در سال ۱۹۶۶، جمهوری فدرال آلمان]] |
||
لایبنیتس مانند [[جرج بارکلی]]، فیلسوف [[ایرلندیها|ایرلندی]]، قائل به وجود [[ماده (فیزیک)|ماده]] نبود و آن را توهم و زاییدهٔ ذهن انسان میدانست. |
|||
فلسفهٔ لایبنیتس بر دو اصل [[امتناع تناقض]] و [[اصل دلیل کافی|دلیل کافی]] استوار است. اصل امتناع تناقض بیان میدارد، که از میان دو [[گزاره (منطق)|گزارهٔ]] [[تناقض|متناقض]] تنها یکی میتواند درست باشد. اصل جهت کافی مدعی است که بدون جهت و علل کافی هیچ چیز در عالم موجود نمیشود و هیچ گزارهای صدق نمیکند. با کاربرد این دو اصل، لایبنیتس نتیجه میگیرد که بهموجب اصل امتناع تناقض هر قضیه تحلیلی صادق است و بهسبب اصل جهت کافی، هر قضیهٔ صادق چون از جهات و مقدمات کافی نتیجهگیری میشود، پس تحلیلی است؛ بنا بر این، قضایای صادق و قضایای تحلیلی همارز اند. |
فلسفهٔ لایبنیتس بر دو اصل [[امتناع تناقض]] و [[اصل دلیل کافی|دلیل کافی]] استوار است. اصل امتناع تناقض بیان میدارد، که از میان دو [[گزاره (منطق)|گزارهٔ]] [[تناقض|متناقض]] تنها یکی میتواند درست باشد. اصل جهت کافی مدعی است که بدون جهت و علل کافی هیچ چیز در عالم موجود نمیشود و هیچ گزارهای صدق نمیکند. با کاربرد این دو اصل، لایبنیتس نتیجه میگیرد که بهموجب اصل امتناع تناقض هر قضیه تحلیلی صادق است و بهسبب اصل جهت کافی، هر قضیهٔ صادق چون از جهات و مقدمات کافی نتیجهگیری میشود، پس تحلیلی است؛ بنا بر این، قضایای صادق و قضایای تحلیلی همارز اند. |
||
خط ۶۵: | خط ۶۷: | ||
{{پانویس}} |
{{پانویس}} |
||
{{چپچین}} |
{{چپچین}} |
||
* تاریخ فلسفه، ج۴، فردریک چارلز کاپلستون، برگردان غلامرضا اعوانی. |
|||
* Aiton, Eric J. ، 1985. ''Leibniz: A Biography''. Hilger (UK). |
* Aiton, Eric J. ، 1985. ''Leibniz: A Biography''. Hilger (UK). |
||
* Hall, A. R. ، 1980. Philosophers at War: ''The Quarrel between Newton and Leibniz. '' Cambridge Univ. Press. |
* Hall, A. R. ، 1980. Philosophers at War: ''The Quarrel between Newton and Leibniz. '' Cambridge Univ. Press. |
نسخهٔ ۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۰۷
گوتفرید ویلهلم لایبنیتس (به آلمانی: Gottfried Wilhelm Leibniz) (۱۶۴۶–۱۷۱۶)، فیلسوف، منطقدان، ریاضیدان و فیزیکدان آلمانی بود، که نقش بهسزایی در سیاست اروپای زمان خود بازی کرد. او بنیادگذار دستگاه اعداد دودویی است. همچنین محاسبات دیفرانسیل و انتگرال را که در کنار معادلات دیفرانسیل زمینه بسیاری از پیشرفتهای بشر شدند، همزمان ولی کاملاً مستقل از آیزاک نیوتن به دست آورد. همین مایه باعث اختلاف او با نیوتون بر سر این که کدام زودتر مبدع این علم بودهاند، گردید، که البته ظاهراً نیوتون پیروز این بازی شد و اکثر کشفیات به نام او ثبت شد، هرچند که نمادها و نشانههایی که امروزه بهطور گسترده استفاده میکنیم، نشانههایی اند، که لایبنیتس نخستین بار به کار گرفت. (بهطور مثال نماد dy/dx برای مشتق تابع (y(x در نقطه x یا نماد (∫) برای انتگرال)
او از بزرگترین فیلسوفان تاریخ فلسفه و در شمار خِردگرایان پیرو رنه دکارت است. منطق نزد او، که «میاندیشم» دکارت را بسیار مهم میداند، بسیار ارجمند است و در فلسفه او جایگاه و اثری چشمگیر و هویدا دارد.
در مکانیک کلاسیک، او بر این عقیده بود که زمان و مکان نسبی هستند، در حالی که نیوتون بر عقیده خودش مبنی بر مطلق بودن زمان و مکان اصرار میورزید.
لایبنیتس اهل وسعت نظر بود و میکوشید تمام مسالک و معتقدات بشری را باهم سازش دهد و با این که هواخواه دکارت بود، از او کورکورانه پیروی نمیکرد و میگفت: «فلسفه دکارت بهمنزله دهلیز حقیقت است، از آن باید وارد شد اما نباید آنجا متوقف ماند.» با این که لایبنیتس تألیفات فراوانی داشت، کتابهای اندکی از او بهجا ماندهاست؛ یکی به نام شعور انسان و دیگری به نام خداجویی و هر دو این کتابها به زبان فرانسوی نوشته شدهاست.[نیازمند منبع]
فلسفه
لایبنیتس مانند جرج بارکلی، فیلسوف ایرلندی، قائل به وجود ماده نبود و آن را توهم و زاییدهٔ ذهن انسان میدانست. فلسفهٔ لایبنیتس بر دو اصل امتناع تناقض و دلیل کافی استوار است. اصل امتناع تناقض بیان میدارد، که از میان دو گزارهٔ متناقض تنها یکی میتواند درست باشد. اصل جهت کافی مدعی است که بدون جهت و علل کافی هیچ چیز در عالم موجود نمیشود و هیچ گزارهای صدق نمیکند. با کاربرد این دو اصل، لایبنیتس نتیجه میگیرد که بهموجب اصل امتناع تناقض هر قضیه تحلیلی صادق است و بهسبب اصل جهت کافی، هر قضیهٔ صادق چون از جهات و مقدمات کافی نتیجهگیری میشود، پس تحلیلی است؛ بنا بر این، قضایای صادق و قضایای تحلیلی همارز اند.
لایبنیتس این جهان را بهترین جهانِ ممکن برای زندگی انسان که خدا میتوانسته بیافریند، میدانست و معتقد بود هیچ چیزی در جهان بیهوده نیست و حتی پدیدههای شر مانند زلزله، قحطی و سیل، زمینهساز خیر اند و این حداقل «شرّ گزاف» است، که برای خلق جهانی متعادل ممکن بودهاست. در بحث «شرّ اخلاقی» وی معتقد بود که اختیار و آزادی انسان عمدتاً باعث تولید شرٌ اخلاقی (مثل قتل و جنایت و دزدی…) میشود.[۱]
وی همچنین جهان را متشکل از ذرات بسیار کوچک و هماهنگ خداگونه به نام «مُنادها» میدانست و حتی کتابی به نام مُنادولوژی دارد. الاهیات او را بیشتر متأثر از اسپینوزا و دکارت میدانند.
جستارهای وابسته
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به گوتفرید لایبنیتس در ویکیگفتاورد موجود است. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ گوتفرید لایبنیتس موجود است. |
منابع
- ↑ تاریخچه کوتاهی از فلسفه، نایجل واربرتون، نشر ققنوس ٩٣
- تاریخ فلسفه، ج۴، فردریک چارلز کاپلستون، برگردان غلامرضا اعوانی.
- Aiton, Eric J. ، 1985. Leibniz: A Biography. Hilger (UK).
- Hall, A. R. ، 1980. Philosophers at War: The Quarrel between Newton and Leibniz. Cambridge Univ. Press.
- Hostler, J. ، 1975. Leibniz's Moral Philosophy. UK: Duckworth.
- زادگان ۱۶۴۶ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۷۱۶ (میلادی)
- علم و فناوری در جمهوری هلند
- گوتفرید لایبنیتس
- اخلاقگرایی اقتصادی
- اعضای انجمن سلطنتی
- اعضای خارجی انجمن سلطنتی
- اعضای فرهنگستان علوم پروس
- اهالی قلمرو ساکسونی
- اهالی لایپزیگ
- تاریخ حساب دیفرانسیل و انتگرال
- تاریخ روانشناسی
- تاریخ زبانشناسی
- تحلیلگران ریاضی
- جبرگرایان
- خالقان زبان فراساخته
- خردگرایان
- دانشمندان اهل آلمان
- دانشآموختگان دانشگاه لایپزیگ
- ریاضیدانان اهل آلمان
- ریاضیدانان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان
- ریاضیدانان سده ۱۸ (میلادی)
- شناختشناسان
- فیزیکدانان اهل آلمان
- فیلسوفان آموزش و پرورش
- فیلسوفان اهل آلمان
- فیلسوفان دوران پیش از مدرن
- فیلسوفان ذهن
- فیلسوفان ریاضیات
- فیلسوفان زبان
- فیلسوفان سده ۱۷ (میلادی)
- فیلسوفان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان
- فیلسوفان سده ۱۸ (میلادی)
- فیلسوفان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان
- فیلسوفان عصر روشنگری
- فیلسوفان علم
- فیلسوفان فناوری
- فیلسوفان قانون
- فیلسوفان مسیحی
- فیلسوفان هنر
- کتابدارهای اهل آلمان
- لغتشناسان اهل آلمان
- لوتریانهای اهل آلمان
- مسیحیان اهل آلمان
- منطقدانان اهل آلمان
- نوآوران
- نویسندگان سده ۱۷ (میلادی) اهل آلمان
- نویسندگان سده ۱۸ (میلادی) اهل آلمان
- نویسندگان لاتین سده ۱۷ (میلادی)
- نویسندگان لاتین سده ۱۸ (میلادی)
- نظریهپردازان سیاست
- نظریهپردازان سیاست اهل آلمان
- نظریهپردازان موسیقی اهل آلمان
- هستیشناسان