اصل

اصل در لغت به معنای ریشه و بن است دربرابر فرع که شاخه وبر است

تعریف

قانون یا قاعده‌ای حقوقی است که باید از آن پیروی شود، یا معمولاً باید از آن پیروی شود، یا می‌توان به دلخواه از آن پیروی نمود، یا نتیجه گریزناپذیر چیزی‌ست، نظیر قوانین مشاهده شده در طبیعت یا شیوه‌ای که سیستمی ساخته می‌شود. اصول چنان سیستمی را کاربران آن مشخصات ذاتی سیستم، یا بازتاب دهندهٔ هدف طراحی شدهٔ سیستم می‌دانند، و عملکرد مؤثر یا استفاده از آن در صورت بی‌توجهی به هر یک از اصول غیرممکن خواهد بود.

مثال‌هایی از اصول:

• یک قانون، آموزه یا فرضیهٔ توصیفی کامل و بنیادین،
• یک قاعده یا ضابطهٔ رفتاری اصولی،
• یک قانون یا واقعیت طبیعت که اساس کار یک ابزار مصنوعی باشد.

انواع اصول در علوم گوناگون

آمار

• اصل پارتو

اخلاق

• اصل عدم تجاوز

حقوق بین‌الملل

و و.

• اصل ولادت مطهر
• اصل عدم توسل به زور
• اصل حل مسالمت‌آمیز اختلافهای بین‌المللی
• اصل عدم مداخله در امور داخلی
• اصل همکاری بین‌المللی
• اصل برابری حقوق و خودگردانی خلقها
• حق خلقها برای تعیین سرنوشت خویش
• اصل برابری حاکمیت دولتها
• اصل اجرای صادقانهٔ تعهدات بین‌الملل
• اصل تمامیت ارضی کشورها
• اصل خلل ناپذیری مرزها
• اصل احترام به حقوق بشر

حقوق

• اصل اباحه
• اصل استصحاب
• اصل برائت
• اصل لزوم

ریاضی

• اصل استقرا
• اصل هوزیتا-هاتوری

ژنتیک

• اصل هاردی-وینبرگ

فقه

• اصل اباحه
• اصل استصحاب
• اصل برائت
• اصل لزوم

فلسفه

• اصل انسان‌نگر
• اصل عدم

فیزیک

• اصل احتیاطی
• اصل برهم‌نهی
• اصل پلی‌فیر
• اصل تمام‌نگاری
• اصل عدم قطعیت
• اصل فرما
• اصل لانداوه
• اصل نسبیت
• اصل هم‌خوانی
• اصل هم‌ارزی
• اصل هویگنس

کیهان‌شناسی

• اصل کوپرنیکی
• اصل کیهان‌شناختی

معرفت‌شناسی

• اصل همدلی

منطق

• اصل دلیل کافی
• اصل طرد ثالث
• اصل موضوع

هندسه

• اصل توازی اقلیدسی
• اصل توازی هذلولوی
• اصل موضوع گسترش
• اصل موضوع زوج سازی
• اصل موضوع اجتماع
• اصل موضوع تصریح
• اصل خوش‌ترتیبی
• اصل موضوع مجموعه تهی
• اصل موضوع مجموعه توانی

جستارهای وابسته

• شرطی منطقی