انتزاعی و انضمامی
انتزاعی و انضمامی دو مفهوم متقابل در فلسفه هستند. امور انتزاعی (به انگلیسی: abstract) فرازمانی و فرامکانی هستند مثل اعداد یا موجودات مجرد، اما امور انضمامی (به انگلیسی: concrete)، اموری زمانی و مکانی هستند. انتزاعی در اصل به معنای امر جدا شده، گسسته و مجرد و انضمامی حاوی معانی پیوستگی، گرد هم آمدن و چسبندگی است.[۱]
ذهن پس از آنکه چند چیز مشابه را درک کرد، آنها را با یکدیگر مقایسه می‌کند. اوصافی را که مخصوص به هر یک از آن هاست، کنارگذاشته و وجه تشابه و صفت مشترک میان همه آنها را برمی‌گزیند. سپس از آن صفت مشترک، یک مفهوم کلی می‌سازد که دربارهٔ همه آن افراد صادق است. در این هنگام گفته می‌شود که این مفهوم، از این چیزها انتزاع شده و مفهومی انتزاعی است.
برای مثال، چند نفر از دوستانمان را می‌بینیم. وجوه تمایز، یعنی آن اوصافی راکه هر یک را از دیگران متفاوت می‌سازد، کنار گذاشته و وجه مشترک میان همه آنها را که انسانیت است، برمی‌گزینیم.
اکنون، انسانیت مفهومی کلی است که بر همه آنها صدق می‌کند؛ بنابراین می‌گوییم: مفهوم انسانیت از آنها انتزاع شده‌است. در حالی که اوصاف مخصوص به هر کدام از آنها با یکدیگر متفاوت است. قد و وزن شخص خاصی را نمی‌توان بر همه صادق دانست؛ چرا که شخص دیگر، قد و وزن این شخص را ندارد.
به همین ترتیب و بنابر آنچه گفته شد، در می‌یابیم که انتزاعی (یعنی انتزاع شده) همین مفهوم کلی است که از مصادیق خارجی انتزاع شده‌است؛ مثلاً مفاهیم انسانیت یا حیوان، مفاهیمی انتزاعی هستند. مفاهیم انتزاعی در خارج وجود ندارند، یعنی نمی‌توان انسانیت را در خارج نشان داد، بلکه ذهن این مفاهیم را در ضمن موجودات به طریقی که گفته شد، در می‌یابد.
به‌طور خلاصه، انتزاع، یک فعالیت و عمل ذهنی است که عقل توسط آن، مفهومی را از عالم خارج در می‌یابد و خود این مفهوم، انتزاعی نامیده می‌شود.[۲]
منابع
- ↑ انضمامی فکر کن!
- ↑ «: شرح مصطلحات فلسفی، صفحه 29». daneshnameh.roshd.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
