فریدریش انگلس
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
فریدریش انگلس | |
---|---|
![]() فریدریش انگلس در برایتون توسط ویلیام هال، سال ۱۸۷۹ | |
زادهٔ | ۲۸ نوامبر ۱۸۲۰ بارمن، پادشاهی پروس (ووپرتال کنونی، آلمان) |
درگذشت | ۵ اوت ۱۸۹۵ (۷۵ سالگی) لندن، انگلستان |
ملیت | آلمانی |
آثار | منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت، مانیفست کمونیست، یاری به نقد اقتصاد سیاسی، فویرباخ و پایان فلسفهٔ کلاسیک آلمانی، آنتیدورینگ |
مذهب | خدا ناباوری، ماتریالیست |
امضاء | |
![]() |
فریدریش انگِلس (به آلمانی: Friedrich Engels) (زادهٔ ۲۸ نوامبر ۱۸۲۰ در ووپرتال - درگذشتهٔ ۵ اوت ۱۸۹۵ در لندن) فیلسوف، مورخ و انقلابی کمونیست آلمانی و نزدیکترین همکار کارل مارکس بود.
تولد و تحصیل[ویرایش]
فریدریش انگلس در تاریخ ۲۸ نوامبر سال ۱۸۲۰ در بارمن از توابع شهر ووپرتال آلمان زاده شد. پدرش مردی توانگر بود و کارخانهی نساجی داشت. انگلس دورهی دبیرستان را در ووپرتال گذراند. یک سال پیش از پایان تحصیلات، به خواست پدر مدرسه را رها کرد تا در شرکت او کارآموزی کند.[۱][۲]
دوران جوانی[ویرایش]
آشنایی از نزدیک با وضع دشوار معیشتی کارگران، روح انتقادی او را شعلهور ساخت. ۲۱ ساله بود که با نام مستعار «فریدریش اسوالد»، نخستین رسالهی انتقادی خود را تحت عنوان «نامههایی از ووپرتال» منتشر ساخت. در همان سال داوطلبانه به خدمت سربازی رفت، ولی همزمان از درسگفتارهای فلسفی در دانشگاه برلین دیدن میکرد و بهزودی به محفل روشنفکری «هگلیهای جوان» پیوست. در کانون مباحث این محفل، مسائل مربوط به دین و ضرورت نقد آن قرار داشت.[۳][۴]
دیدار با مارکس[ویرایش]
نخستین دیدار انگلس با کارل مارکس در سال ۱۸۴۲ در تحریریهی روزنامهی «راینیشه» در شهر کلن روی داد. انگلس پس از آن به انگلستان رفت تا در شهر منچستر در کارخانهی نساجی پدرش، کارآموزی خود را در رشتهی بازرگانی به پایان رساند. وضعیت طبقهی کارگر در انگلستان او را بهشدت متاثر ساخت و به دگرگونی ژرف سیاسی در دیدگاههای او انجامید.[۵] در همین زمینه بررسیهای نظری او آغاز شد و سرانجام در کتابهای «وضعیت طبقهی کارگر در انگلستان» و «طرحی برای نقد اقتصاد ملی» بازتاب یافت. وی در این آثار، مالکیت خصوصی بر ابزار تولید را مورد انتقاد قرار داده، زیرا معتقد بود مالکیت خصوصی، نیروی کار انسانی را به کالایی فرومیکاهد که بهای آن تابع عرضه و تقاضاست. این دیدگاههای انگلس، مارکس را به شدت تحت تاثیر قرار داد.[۶][۷]
همکاری با مارکس[ویرایش]
انگلس از سال ۱۸۴۴ شروع به همکاری با کارل مارکس و «آرنولد روگه» کرد که در پاریس «سالنامهی آلمان و فرانسه» را منتشر میکردند. در همین ایام، سفر او به پاریس و دیدار دوباره با مارکس، به دوستی و همکاری ژرفی میان آن دو انجامید که تا پایان عمر ادامه داشت. میان آن دو ۱۴۰۰ نامه رد و بدل شده است.[۸][۹]
مارکس و انگلس در سال ۱۸۴۷ طرحی ارائه کردند که مبانی کمونیسم را توضیح داده بود. در پی آن «اتحادیهی کمونیستها» را در لندن و سرانجام «انجمن کارگران آلمان» را در بروکسل بنیاد گذاشتند. آن دو یک سال پس از آن «مانیفست حزب کمونیست» را منتشر کردند که در آن کارگران جهان به اتحاد برای پایان دادن به نظام بهرهکشی فراخوانده شده بودند. این کتاب تا کنون به بیشتر زبانهای دنیا ترجمه شده است.[۱۰][۱۱]
بعد از مارکس[ویرایش]
بعد از مرگ مارکس، انگلس بهقول لیبکنشت در نقشِ «ویولن اول»، با مسئولیتهای بهمراتب بیشتری مواجه شد. وی در این دوره هم در ادامهی مطالعات و پژوهشهای خودش در عرصههای مختلف، هم تنظیم نوشتهها و یادداشتهای پراکندهی مارکس و ترتیب ترجمهی آثار چاپشدهاش به دیگر زبانهای اروپایی، و هم شرکت فعالانه در فعالیتهای سیاسی و مبارزاتیِ روبه گسترش جنبشها و احزاب سوسیالیستی درگیر بود. دوستان نزدیک انگلس از جمله ببل، لیبکنشت و کائوتسکی که نگران تنها شدن او بودند، به او اصرار کردند که از انگلستان به اروپا بازگردد، اما انگلس قاطعانه مخالفت کرد و گفت «به کشوری نخواهم رفت که فرد را میتوان از آنجا اخراج کرد» و در لندن ماند.[۱۲]
او قبل از سرگرفتن کارهای پژوهشی خودش، در انبوهِ عظیم و نامنظمِ نوشتهها و یادداشتهای مارکس به جستجو پرداخت. پس از مرگ مارکس، هلن دموت خانهدار مارکس به منزل انگلس منتقل شد، و در کار تنظیم نوشتهها، منشیگری، و مدیریت خانه به انگلس کمک میکرد. در این جستوجو، انگلس متوجه شد که متنِ جلد دوم کتاب سرمایه عملاً تکمیل شده بوده و مارکسِ با وسواس همیشگیاش از ترس فشارهای انگلس برای تسریع در چاپ آن، او را بیخبر گذاشته بود. انگلس که بهقول خودش تنها کسی بود که میتوانست خط مارکس را بخواند، از ۱۸۸۳ کار سختِ تنظیم نهایی کتاب را آغاز کرد. چشمانش سخت ضعیف شده بود و بهسختی میتوانست بخواند، اما سرانجام جلد دوم سرمایه را در ۱۸۸۵ منتشر ساخت. بهتدریج از جوانترها، از برنشتاین و کائوتسکی هم کمک گرفت. چند سال بعد در ۱۸۹۴ نیز جلد سوم را منتشر کرد. بحثهای مفصل و گوناگونی در مورد نحوهی ویراستاری جلدهای دوم و بهویژه سوم مطرح است که مجال طرح آنها در این جا نیست. مسئله اینجاست که انجامِ این کار غولآسا بدون انگلس ممکن نمیبود.[۱۳]
فعالیت نظری و عملی برای جنبش کارگری[ویرایش]
انگلس از سال ۱۸۷۱ عضو شورای کل «انترناسیونال اول» شد و مسئولیت دبیرخانهی آن را برای کشورهای بلژیک، دانمارک، پرتغال، اسپانیا و ایتالیا برعهده گرفت. در سالهای بعد نخست کتاب «دیالکتیک طبیعت» را منتشر کرد که در آن قوانین اصلی دیالکتیک را توضیح داده و در حوزهی علوم طبیعی به کار بسته بود. در سال ۱۸۷۵ به همراه مارکس «نقد برنامهی گوتا» را منتشر کرد که در آن روند تکوین سوسیال دمکراسی آلمان مورد سنجش قرار گرفته است.[۱۴]
انگلس در فاصلهی سال های ۱۸۷۶ تا ۷۸ کتاب مشهور خود «آنتی دورینگ» را به نگارش درآورد که نوعی آنسیکلوپدی مارکسیستی است. وی در این کتاب که نام واقعی آن «آقای اویگن دورینگ علم را دگرگون میکند» است، به نقد اندیشههای یک استاد دانشگاه پرداخته که به باور انگلس دیدگاههایی «ارتجاعی» و «خردهبورژوایی» دربارهی سوسیالیسم تبلیغ میکرده است.[۱۵]
واژگونی فلسفهی هگل[ویرایش]
انگلس نیز مانند مارکس تحت تاثیر فلسفهی هگل بود، ولی درونمایهی آن را رد میکرد. وی همچون دیگر «هگلیهای جوان» معتقد بود که فلسفهی هگل بر سر خود ایستاده است و باید آن را واژگون ساخت تا بر روی پاهای خود قرار گیرد. معنای این سخن آن بود که همزمان با حفظ هستهی دیالکتیکی فلسفهی هگل، باید درونمایهی ایده آلیستی آن را دور ریخت و آن را با ماتریالیسم انباشت.[۱۶]
انگلس در مهمترین آثار فلسفی خود، یعنی «آنتی دورینگ»، «دیالکتیک طبیعت» و «لودویگ فویرباخ و پایان فلسفهی کلاسیک آلمانی»، تلاش کرد دعوی اعتبار دیالکتیک را از افقهای ماتریالیسم تاریخی فراتر ببرد. این تلاشهای فکری تنها برخاسته از راهکارهای مبارزهی حزبی و طبقاتی نبود، بلکه همزمان پاسخی بود به نیازهای زمانه و واکنشی در برابر افزایش اهمیت تفکرات مبتنی بر علوم طبیعی. در آن دوره، در میان نخبگان فکری جنبش کارگری، اندیشههای داروین و دیگر طبیعیدانان گسترش داشت. از آنجا که دانشهای طبیعی، شناخت دقیق از جهان به شمار میرفت، ضروری بود مرزهای حوزههایی که در آنها تصورات مکانیکی حاکم بودند، به دقت ترسیم شود تا به گفتهی انگلس، تکیهگاه نظری «ایده آلیسم» و «ماتریالیسم غیر دیالکتیکی» فروریزد.[۱۷]
بر این پایه بود که انگلس در کتاب «آنتی دورینگ»، وظیفهای بسیار سنگین بر دوش «دیالکتیک» مینهد و آن را به «دانش حرکت عمومی و قوانین تکامل طبیعت، جامعهی انسانی و تفکر» برمیکشد. به گفتهی انگلس، وحدت واقعی جهان برخاسته از مادیت آن است. مکان و زمان، اشکال بنیادین هستی هستند و هستی بیرون از مکان به همان اندازه بیمعناست که بیرون از زمان. به نظر انگلس، حرکت یا جنبش، شیوهی برجا هستی ماده است و مادهی بیحرکت هرگز و هیچجا وجود نداشته است.[۱۸]
بدین سان انگلس در آموزههای معرفتشناختی و هستیشناختی خود، ماده را جانشین «امر مطلق» در فلسفهی شلینگ و هگل میکند، منتها این ماده پدیدهای ایستا نیست، بلکه اصلی پویاست. انگلس معتقد بود آنچه واقعا هست، مادی است و آنچه مادی است واقعا هست. بر این پایه، نمیتوان به معنای واقعی سخن از واقعیتی غیرمادی سخن گفت.[۱۹]
مرگ[ویرایش]
سرانجام انگلس در پنجم ماه اوت سال 1895 ، در سن 74 سالگی، در اثر خفگی ، در شهر لندن دار فانی را وداع گفت. خاکستر او را در ساحل Beachy Head واقع در نزدیکی Eastbourne پراکنده کردند.[۲۰]
آثار و تالیفات[ویرایش]
- خانواده مقدس
- وضعیت طبقه کارگر در انگلستان (1845)
- جنگ دهقانان در آلمان (1850)
- انتی دورینگ در علم (1878)
- ضد دورینگ
- سوسیالیسم: اتوپیایی و علمی (1880)
- دیالکتیک طبیعت (1883)
- منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت (1884)
- در مورد مساله مسکن.[۲۱]
آثار ترجمه شده[ویرایش]
- آنتی دورینگ (دورینگ در علم): فردریش انگلس، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۹۵، (وزیری، شومیز)، ۳۶۸ صفحه. ISBN 978-964-320-557-7[۲۲]
- در مورد مسئله مسکن: فریدریش انگلس، مترجم: مهدی خانبابا تهرانی، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۹۵، (رقعی، شومیز)، ۱۶۰ صفحه. ISBN 978-964-320-550-8[۲۳]
- وضع طبقه کارگر در انگلستان، فریدریش انگلس، ترجمه نوید قیداری، ۱۴۰۰، (رقعی، الکترونیکی) ۷۳۴ صفحه. [۱]
- ایدئولوژی آلمانی: کارل مارکس، فریدریش انگلس، مترجم: تیرداد نیکی، مصحح: عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۹۵، (وزیری، گالینگور)، ۸۱۶ صفحه.ISBN 978-964-320-573-7[۲۴]
- شیخاوندی، داور، پنج مقالهٔ مارکس و انگلس دربارهٔ ایران.
منابع[ویرایش]
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ «یگانگی تفکر مارکس و انگلس». شرق. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۹.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ «یگانگی تفکر مارکس و انگلس». شرق. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۹.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ کریمی، خانم (۲۰۲۱-۰۵-۳۰). «آشنایی مارکس با انگلس و آغاز مارکسیسم علمی». تمیم خبر. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۹.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ کریمی، خانم (۲۰۲۱-۰۵-۳۰). «آشنایی مارکس با انگلس و آغاز مارکسیسم علمی». تمیم خبر. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۹.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ کریمی، خانم (۲۰۲۱-۰۵-۳۰). «آشنایی مارکس با انگلس و آغاز مارکسیسم علمی». تمیم خبر. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۹.
- ↑ مختاری، علی (۲۰۲۰-۱۱-۰۷). «فریدریش انگلس و میراث ماندگار او - سعيد رهنما». اخبار روز - سايت سياسی خبری چپ. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ مختاری، علی (۲۰۲۰-۱۱-۰۷). «فریدریش انگلس و میراث ماندگار او - سعيد رهنما». اخبار روز - سايت سياسی خبری چپ. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «فریدریش انگلس، سرمایهداری که به طبقه خود خیانت کرد | DW | 27.11.2020». DW.COM. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ «دانلود کتاب های فریدریش انگلس». کتابچین. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ «دانلود کتاب های فریدریش انگلس». کتابچین. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۸.
- ↑ http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2026066
- ↑ http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2027110
- ↑ http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2331763
پیوند به بیرون[ویرایش]
![]() |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به فریدریش انگلس در ویکیگفتاورد موجود است. |
![]() |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ فریدریش انگلس موجود است. |
- آرشیو اینترنتی مارکس و انگلس در بایگانی اینترنتی مارکسیستها
- کتابهای مارکس و انگلس به زبان آلمانی
- کارهای Friedrich Engels در پروژه گوتنبرگ
- Libcom.org/library Frederick Engels archive
- آثار انگلس (آلمانی) در Zeno.org
- Pathfinder Press بایگانیشده در ۷ نوامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
- انگلس، سرمایهداری که به طبقهٔ خود خیانت کرد در دویچه وله فارسی
- آلمانیهای مهاجرتکرده به انگلستان
- اعضای انجمن بینالمللی کارگران
- اعضای نیروی زمینی پروس
- افراد انقلابهای ۱۸۴۸
- اقتصاددانان اهل آلمان
- اقتصاددانان سده ۱۹ (میلادی)
- اقتصاددانان سوسیالیست
- انقلابیون اهل آلمان
- اهالی استان راین
- اهالی پروس در سده ۱۹ (میلادی)
- اهالی ووپرتال
- بیخدایان اهل آلمان
- بیخدایان اهل انگلستان
- بیخدایان سده ۱۹ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۸۹۵ (میلادی)
- درگذشتگان به علت سرطانهای سر و گردن
- زادگان ۱۸۲۰ (میلادی)
- صنعتگران اهل بریتانیا
- ضد ملیگرایان
- ضدخدایان
- فعالان بیخدایی اهل آلمان
- فمینیستهای اهل آلمان
- فمینیستهای مرد
- فیلسوفان آلمانیزبان
- فیلسوفان اجتماعی
- فیلسوفان اهل آلمان
- فیلسوفان اهل انگلستان
- فیلسوفان بیخدا
- فیلسوفان تاریخ
- فیلسوفان سده ۱۹ (میلادی)
- فیلسوفان سیاسی اهل آلمان
- فیلسوفان علوم اجتماعی
- فیلسوفان فرهنگ
- کارآفرینان سده ۱۹ (میلادی) اهل بریتانیا
- کارل مارکس
- کمونیستهای اهل آلمان
- کمونیستهای اهل انگلستان
- مادهباوران
- مارکسیستها
- مخالفان سرمایهداری
- منتقدان اجتماعی
- منتقدان فرهنگی
- نظریهپردازان تمدن غرب
- نظریهپردازان شهری
- نظریهپردازان مارکسیست
- نظریههای تاریخ
- نویسندگان اهل آلمان
- نویسندگان سده ۱۹ (میلادی) اهل آلمان
- نویسندگان کمونیست
- نویسندگان مارکسیست
- نویسندگان مرد سده ۱۹ (میلادی) اهل آلمان
- درگذشتگان به علت سرطان در انگلستان
- روزنامهنگاران اهل آلمان
- صنعتگران اهل آلمان
- فمینیستهای مارکسیست
- فیلسوفان اقتصاد