هستی‌شناسی

پارمیندس در میان نخستین کسانی بود که پیشنهاد وصف هستی شناختی طبیعتِ واقعیت را داد.

هستی شناسی یا وجود شناسی، مطالعه فلسفی طبیعت هستی، شدن، وجود یا حقیقت است؛ همچنین به عنوان پایه مقولات وجود و روابطشان. هستی شناسی که به طور سنتی به عنوان بخشی از شاخه‌های عمده از فلسفه، یعنی متافیزیک شناخته می‌شود، اغلب با سوالاتی از قبیل اینکه چه چیزهایی وجود دارند یا ممکن است گفته شود وجود دارند و اینکه چگونه چنین اشیایی ممکن است در یک سلسله مراتب گروه‌بندی شوند و طبق شباهت‌ها و تفاوتهایشان تقسیم‌بندی شوند. اگرچه هستی شناسی بعنوان یک امر فلسفی به شدت فرضی است، همچنین در علم اطلاعات و تکنولوژی کاربردهایی مانند مهندسی هستی شناختی دارد. یک تعریف بسیار ساده از هستی شناسی این است که ببینیم کلمه «چیز» در بافت (به انگلیسی: context) چه معنایی دارد.

بررسی اجمالی

برخی از فیلسوفان، به ویژه از مکتب افلاطونی، ادعا می‌کنند که که همه اسم‌ها (از جمله اسمهای انتزاعی) به اشیای موجود اشاره می‌کنند. دیگر فیلسوفان ادعا می‌کنند که اسم‌ها همیشه اشیا را نامگذاری نمی‌کنند، بلکه برخی از آنها نوعی خلاصه نویسی برای ارجاع به گردایه ای از اشیاء یا رخدادها را فراهم می‌کنند. در دیدگاه دوم، ذهن، به جای ارجاع به یک شئ، به مجموعه ای از رخدادهای ذهنی اشاره می‌کند که توسط یک فرد تجربه می‌شود؛ جامعه به گردایه ای از اشیای دارای برخی ویژگیهای مشترک اشاره می‌کند، و هندسه، به مجموعه ای از نوعی خاص از فعالیت‌های فکری اشاره می‌کند. بین این قطب‌ها از واقع‌گرایی و نام‌گرایی، انواعی از دیگر مواضع قرار دارد. یک هستی شناسی ممکن است شرحی ارائه دهد که چه واژگانی به موجودات اشاره می‌کنند، و چه واژگانی نمی‌کنند، چرا و اینکه چه دسته‌بندی‌هایی نتیجه می‌شود.

برخی از پرسش‌های بنیادین

پرسش اصلی هستی شناسی شامل موراد زیر هستند:

• ٓ «چه چیز را می‌توان گفت که وجود دارد؟»
• «چیز چیست؟»"
• «در چه دسته‌هایی، در صورت وجود، اشیای موجود را می‌توانیم مرتب کنیم؟»
• «معنای وجود چه چیزهایی هستند؟»
• «چه حالات مختلفی از بودن اشیاء وجود دارد؟»

فلاسفه متعددی پاسخهایی برای این سوالات ارائه کرده‌اند. ارائه پاسخ‌های مختلف به این پرسش است. یکی از روش‌های رایج شامل تقسیم نهاد و گزاره‌های موجود به دو گروه‌هایی تحت عنوان نام مقولات یا دسته هاست. البته چنین فهرست‌هایی از مقولات با یکدیگر تفاوت‌های گسترده‌ای دارند و از طریق چارچوب بندی طرح‌های مقولاتی مختلف است که هستی شناسی به شاخه‌هایی مانند علوم کتابداری و هوش مصنوعی مرتبط می‌گردند. چنین درکی از مقولات وجودی، اگرچه، صرفاً آرایه شناختی و طبقه‌بندی هستند.

مفاهیم

دوگانههای اساسی هستی شناختی عبارتند از:

• عامها و خاصها
• جوهر و عرض
• اشیای انتزاعی و محسوس
• ذات و وجود
• جبرگرایی و اختیارگرایی
• یگانه‌انگاری و دوگانه‌گرایی
• ایدئالیسم و ماتریالیسم

انواع

فلاسفه می‌توانند هستی شناختی‌ها را به روش‌های مختلف با استفاده از معیارهایی مانند درجه انتزاع و زمینه کاربرد آن مشخص کنند:

1. هستی شناسی بالایی: مفاهیم حامی توسعه یک آنتولوژی‌های، متا-آنتولوژی (فراهستی شناسی).
2. هستی شناسی دامنه: مفاهیم مربوط به یک موضوع یا حوزه خاص، مورد علاقه برای مثال، فناوری اطلاعات و یا زبانهای رایانه ای، یا شاخه‌هایی خاص از علم
3. هستی شناسی رابط: مفاهیم مربوط به ارتباط دو رشته
4. هستی شناسی فرایند: ورودی، خروجی، محدودیت‌ها، توالی اطلاعات، مشمول در کسب و کار و یا فرآیندهای مهندسی.

تاریخچه

ریشه‌شناسی

کلمه مرکب هستی شناسی (به انگلیسی: ontology) ترکیبیست از onto-از یونانی ὄν، به معنای «بودن؛ آنچه که هست» و -logia یعنی «گفتمان منطقی».

پیوند به بیرون

• Hofwebwer, Thomas. "Logic and Ontology". دانشنامه فلسفه استنفورد. 
• Jacob, Pierre. "Intentionality". دانشنامه فلسفه استنفورد. 
• International Ontology Congress
• A short film with a general introduction to ontology