فرقه دموکرات (ایران): تفاوت میان نسخه‌ها

جنبش مشروطه
شاهان قاجار
نام	دورهٔ پادشاهی
آقامحمد خان; فتحعلی شاه; محمدشاه; ناصرالدین شاه; مظفرالدین شاه; محمدعلی شاه; احمدشاه	۱۱۷۵–۱۱۶۱; ۱۲۱۳–۱۱۷۶; ۱۲۲۷–۱۲۱۳; ۱۲۷۵–۱۲۲۷; ۱۲۸۵–۱۲۷۵; ۱۲۸۸–۱۲۸۵; ۱۳۰۴–۱۲۸۸
نخست‌وزیران قاجار
	حاج ابراهیم کلانتر; قائم مقام فراهانی; حاجی میرزا آقاسی; امیر کبیر; میرزا آقا خان نوری; میرزا حسین‌خان سپهسالار; علی‌اصغرخان اتابک; عین‌الدوله; مشیرالدوله; مشیرالدوله پیرنیا; مستوفی‌الممالک; صمصام‌السلطنه بختیاری; سپهدار تنکابنی; قوام‌السلطنه; وثوق‌الدوله; فتح‌الله اکبر; سردار سپه
چهره‌ها
	میرزا ابوالحسن قاجار; ناصرالملک; شیخ احمد روحی قوام‌السلطنه; احمد کسروی; احمدخان علاءالدوله; سر ادوارد براون; ارشدالدوله; استپان استپانیان; اسماعیل امیرخیزی; ایرج میرزا; باقرخان; بی بی مریم بختیاری; پطروس ملیک آندریاسیان; ثقةالاسلام تبریزی; جعفر خان سردار بهادر; سیدجمال واعظ; جهانگیرخان صوراسرافیل; حسام‌السلطنه; حسن تقی‌زاده; موتمن‌الملک; حیدرخان عمواوغلی; حیدر لطیفیان; خچو; عزیزخان مکری; پاشاخان مکری; درویش خان; زینب پاشا; حاج زین‌العابدین مراغه‌ای; مسیو نوز بلژیکی; سالارالدوله; ستارخان; سردار ظفر بختیاری; سلیمان‌میرزا اسکندری; سوکارتسی ساکو; سید جمال الدین اسدآبادی; سید حسن مدرس; سید حسین میرپور طهرانی; سیدعبدالله بهبهانی; سیدمحمد طباطبایی; شجاع نظام مرندی; شیخ فضل‌الله نوری; صدیقه دولت‌آبادی; ضرغام‌السلطنه; ظل السلطان; عارف قزوینی; عباس‌آقا تبریزی; عبدالحسین تیمورتاش; عبدالحسین میرزا فرمانفرما; عبدالرحیم طالبوف; عبدالله لاهیجی; عضدالملک; علی مسیو; سردار اسعد بختیاری; علی اکبر دهخدا; عین‌الله محمودی همدانی ; نصرت الدوله; قاضی ارداقی; کامران میرزا; کری; شیخ محمد خیابانی; محمدتقی بهار; محمدتقی خان پسیان; آقانجفی اصفهانی; محمدحسین نائینی; ملا محمدکاظم خراسانی; شعاع‌السلطنه; ملک المتکلمین; مورگان شوستر; میرزا آقاخان کرمانی; صادق مستشارالدوله; میرزا فتحعلی آخوندزاده; میرزا کوچک‌خان جنگلی; میرزا ملکم خان; میرزاده عشقی; میرزای شیرازی; نورالله نجفی اصفهانی; نیکول دومان; هوارد باسکرویل; یارمحمدخان کرمانشاهی; یپرم خان; یحیی دولت‌آبادی; یوسف‌خان امیر مجاهد; یوسف مستشارالدوله;
احزاب و گروه‌ها
	انجمن‌های جنبش مشروطه; زنان در جنبش مشروطه; مراجع ثلاث; انجمن صفاخانه; سوسیال دموکرات‌ها، اجتماعیون عامیون; کمیته ستار; مرکز غیبی; اعتدالیون; انجمن اخوت; انجمن مخدرات وطن; جامع آدمیت; کمیته مجازات; حزب دموکرات، عامیون; حزب کمونیست ایران; انجمن مقدس ملی اصفهان; شرکت اسلامیه; فوج نجات; انجمن اسلامیه
رویدادهای مهم
	قاجار; قیام تنباکو; قرارداد رژی; تحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴); محاصره تبریز; اشغال تبریز بدست قوای روس; جنبش مشروطه; فرمان مشروطیت; استبداد صغیر; فتح تهران; جنبش جنگل; ایران جنگ جهانی اول; کودتای ۱۲۹۹; انحلال سلسله قاجار; نبرد رباط‌کریم; قانون اساسی مشروطه
کتاب‌ها
	مقیم و مسافر; تاریخ دخانیه; تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة; تاریخ مشروطهٔ ایران نوشتهٔ احمد کسروی; تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان نوشتهٔ احمد کسروی; تاریخ انقلاب مشروطیت ایران نوشتهٔ مهدی ملک‌زاده; حیات یحیی; تاریخ بیداری ایرانیان; واقعات اتفاقیه در روزگار; یک کلمه
	ن; ب; و;

حزب دموکرات (دوران مشروطه)
حزب دموکرات (دوران مشروطه)
Parliamentary leader	سید حسن تقی‌زاده
Executive secretary	حیدرخان عمواوغلی
بنیان‌گذاری	۱۹۰۹
انحلال و برچینش	۱۹۱۹
پیشین	اجتماعیون عامیون
ستاد	تهران، ایران
روزنامه	Iran-e No; Nobahar; Iran; Zaban-e Azad;
مرام سیاسی	سوسیال دموکراسی; Radicalism; ترقی‌خواهی; ملی‌گرایی ایرانی; سکولاریسم; پادشاهی مشروطه;

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۲۵ نوامبر ۲۰۱۷، ساعت ۰۶:۰۱

حزب دموکرات عامیون از احزاب سیاسی دوره مشروطهٔ ایران بود که به دست مشروطه‌خواهان تأسیس شد.^[۱] این حزب توسط بازماندگان مشروطه خواه در جریان انتخابات مجلس دوم مشروطه تأسیس شد. در جریان این انتخابات احزاب جدید دیگری نیز پا گرفتند. حزب دموکرات برنامه کار سوسیال دموکراتی داشت و درمقابل حزب اعتدالیون که محافظه کار به‌شمار می‌رفت قرار داشت.

ساختار و اندیشه‌ها

افکار و عقاید حزب دموکرات برگرفته از افکار سیاسی حزب سوسیال دموکرات قفقاز بود. سید جلیل اردبیلی، سید حسن تقی‌زاده، ابراهیم حکیمی، محمدتقی بهار، حسینقلی خان نواب، سلیمان‌میرزا اسکندری، وحید الملک، و سید محمدرضا مساوات و شیخ محمد خیابانی روسای حزب دموکرات بودند.

مرام حزب دموکرات:

انفکاک کامل قوای سیاسی از روحانیون.
ایجاد نظام اجباری.
تقسیم املاک بین رعایا.
قانون منع احتکار و تعلیم اجباری و بانک فلاحتی.
ترجیح مالیات مستقیم بر غیرمستقیم.
مخالفت با مجلس اعیان (مجلس سنا) بود.

حزب دموکرات مورد هجوم علما و گروه انبوهی از رعایا و توده قرار گرفت اما موفق شدند در مجلس فراکسیونی ۲۸ نفری به وجود آورند.

حزب دموکرات چند روزنامه به نام «روزنامه ایران نو» در تهران «روزنامه شفق» در تبریز «روزنامه نوبهار» در خراسان منتشر می‌ساخت و مخالفین خود را به نام محافظه کار، ارتجاعی و آخوند و سرمایه دار و اشراف و اعیان به باد انتقاد می‌گرفت. اما برنامه حزب دموکرات با مخالفت ائتلافی از محافظه کاران به رهبری بهبهانی و روحانیون دیگر، اشراف زمیندار، سران عشایر و حتی بعضی از تاجران و اصناف مواجه شد. انتخابات مجلس دوم مشروطه انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب اعتدالیون که محافظه کار به‌شمار می‌رفت.

برنامه رادیکال حزب دموکرات برای ایجاد دگرگونیهای اجتماعی شامل تصویب علنی تفکیک دین از دولت، کاهش اقتدار محلی بعضی از سران عشایر و نیز تعریف جدیدی از ملیت بود که فراتر از وابستگیهای مذهبی و قومی بود.

طبق نظر ملک‌زاده، حزب دموکرات که برنامه سوسیال دموکراتیک داشت، به دلیل ترس از واکنش منفی مردم عنوان دموکرات را به جای سوسیال دموکرات برای خود انتخاب کرد. بیشتر دموکراتهای مجلس به عنوان منتقدان علنی حکومت در مشروطه اول شهرت داشتند.

اعضاء

زمینه قومی نمایندگان در انتخابات آنها تأثیر داشت. همه دموکراتها بجز یک نفر، از مناطق شمال، شمال غربی یا شمال شرقی بودند.

حسینقلی نواب که لیبرال و تحصیل کرده اروپا و عضو وابسته سفارت لندن بود، عضو کمیته ملی انقلاب و نماینده مجلس اول نیز بود. بعد از کودتای ۱۹۰۸ (۱۲۸۷) نواب به صورت مشروطه خواه برجسته‌ای در تهران قد علم کرد.

شاهزاده سلیمان‌میرزا اسکندری نوه فتحعلیشاه نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سر دبیر نشریه حقوق بود. او یکی از رادیکالترین دموکراتها به حساب می‌آمد و در تابستان ۱۹۱۰ (۱۲۸۹) رهبر حزب در مجلس شد.

وحید الملک شیبانی همکار نزدیک حسن تقی‌زاده، در کمبریج در نزد براون در رشته تاریخ و ادبیات انگلیس تحصیل کرده بود. شیبانی بعد از کودتای ۱۹۰۸ (۱۲۸۷) سلسله مقاله‌هایی در تایمز لندن نوشت. او و سلیمان‌میرزا اسکندری دو نفر از بهترین خطیبان مجلس بودند و بارها مانع اوجگیری قدرت اعتدالیون شدند.

محمدرضا مساوات نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سردبیر نشریه مساوات بود که یکی از روزنامه‌های مهم رادیکال در مشروطه اول به‌شمار می‌آمد.

ابراهیم حکیمی حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدینشاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمال الملک و موزه صنایع زیبا را تأسیس کرد که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشته‌های مختلف شدند.

حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. احمد قزوینی از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود، شیخ ابراهیم زنجانی که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب می‌شد و عضو مجلس اول هم شده بود؛ زنجانی در محکمه ویژه ای که شیخ فضل‌الله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.

شیخ محمد خیابانی که بیشتر به نفع دموکراتها رأی می‌داد، عضو انجمن تبریز بود. او روحانی خوشنام و از خطبای نیرومند آذربایجان بود که در زمان جنگ داخلی به صفوف رزمندگان مجاهدین پیوسته بود و می‌گفتند که عضو فرقه اجتماعیون عامیون است. یک دهه بعد او رهبر نهضت ملی در آذربایجان شد که قیام خیابانی نام گرفت.

برخی از اعضای حزب دموکرات بعداً حزب سوسیالیست و حزب تجدد را تشکیل دادند.^[۲]

پانویس

↑ ملک الشعرابهار (۱۳۵۷–۱۳۷۱)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران: امیرکبیر، ص. ۸ پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
↑ آبراهامیان ص. ۱۱۰

منابع

بهار، محمدتقی (۱۳۵۷)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی
آبراهامیان، یرواند (۱۳۷۸)، ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمهٔ کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه‌چی، نشر مرکز، ص. ص٫ ۱۰۷ تا پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[1] ملک الشعرابهار (۱۳۵۷–۱۳۷۱)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران: امیرکبیر، ص. ۸ پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)

[2] آبراهامیان ص. ۱۱۰

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{Infobox political party
 |name=حزب دموکرات (دوران مشروطه)
-|foundation=1909
+|foundation=۱۹۰۹
-|dissolved=1919
+|dissolved=۱۹۱۹
 |leader1_title=Parliamentary leader
 |leader1_name=[[سید حسن تقی‌زاده]]
@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 |predecessor=[[اجتماعیون عامیون]]
 |ideology={{plainlist|
-*[[سوسیال دموکراسی]]
+* [[سوسیال دموکراسی]]
-*[[Political radicalism|Radicalism]]
+* [[Political radicalism|Radicalism]]
-*[[ترقی‌خواهی]]
+* [[ترقی‌خواهی]]
-*[[ملی‌گرایی ایرانی]]
+* [[ملی‌گرایی ایرانی]]
-*[[سکولاریسم]]
+* [[سکولاریسم]]
-*[[پادشاهی مشروطه]]
+* [[پادشاهی مشروطه]]
 }}
 |newspaper={{plainlist|
-*''[[Iran-e No]]''
+* ''[[Iran-e No]]''
-*''[[Nobahar]]''
+* ''[[Nobahar]]''
-*''[[Iran (1910s newspaper)|Iran]]''
+* ''[[Iran (1910s newspaper)|Iran]]''
-*''[[Zaban-e Azad]]''
+* ''[[Zaban-e Azad]]''
 }}
 |headquarters=[[تهران]]، [[ایران]]
@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 |شهر=تهران
 |صفحه=۸
-|سال=۱۳۵۷ - ۱۳۷۱
+|سال=۱۳۵۷–۱۳۷۱
-}}</ref> این حزب توسط بازماندگان مشروطه خواه در جریان انتخابات [[مجلس دوم مشروطه]] تاسیس شد. در جریان این انتخابات احزاب جدید دیگری نیز پا گرفتند. حزب دموکرات برنامه کار [[سوسیال دموکرات]]ی داشت و درمقابل حزب [[اعتدالیون]] که [[محافظه کار]] به شمار می‌رفت قرار داشت.
+}}</ref> این حزب توسط بازماندگان مشروطه خواه در جریان انتخابات [[مجلس دوم مشروطه]] تأسیس شد. در جریان این انتخابات احزاب جدید دیگری نیز پا گرفتند. حزب دموکرات برنامه کار [[سوسیال دموکرات]]ی داشت و درمقابل حزب [[اعتدالیون]] که [[محافظه کار]] به‌شمار می‌رفت قرار داشت.
 == ساختار و اندیشه‌ها ==
-افکار و عقاید حزب دموکرات برگرفته از افکار سیاسی [[حزب سوسیال دموکرات قفقاز]] بود. [[سید جلیل اردبیلی]]، [[سید حسن تقی زاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[محمدتقی بهار]]، حسینقلی خان نواب، [[سلیمان‌میرزا اسکندری]]، [[وحید الملک]]، و [[سید محمدرضا مساوات]] و شیخ [[محمد خیابانی]] روسای حزب دموکرات بودند.
+افکار و عقاید حزب دموکرات برگرفته از افکار سیاسی [[حزب سوسیال دموکرات قفقاز]] بود. [[سید جلیل اردبیلی]]، [[سید حسن تقی‌زاده]]، [[ابراهیم حکیمی]]، [[محمدتقی بهار]]، حسینقلی خان نواب، [[سلیمان‌میرزا اسکندری]]، [[وحید الملک]]، و [[سید محمدرضا مساوات]] و شیخ [[محمد خیابانی]] روسای حزب دموکرات بودند.
 مرام حزب دموکرات:
@@ خط ۴۹: / خط ۴۹: @@
 حزب دموکرات چند روزنامه به نام «[[روزنامه ایران نو]]» در تهران «[[روزنامه شفق]]» در تبریز «[[روزنامه نوبهار]]» در خراسان منتشر می‌ساخت و مخالفین خود را به نام محافظه کار، ارتجاعی و آخوند و سرمایه دار و اشراف و اعیان به باد انتقاد می‌گرفت. اما برنامه حزب دموکرات با مخالفت ائتلافی از محافظه کاران به رهبری بهبهانی و روحانیون دیگر، اشراف زمیندار، سران عشایر و حتی بعضی از تاجران و اصناف مواجه شد.
-انتخابات [[مجلس دوم مشروطه]] انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب [[اعتدالیون]] که محافظه کار به شمار می‌رفت.
+انتخابات [[مجلس دوم مشروطه]] انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب [[اعتدالیون]] که محافظه کار به‌شمار می‌رفت.
 برنامه رادیکال حزب دموکرات برای ایجاد دگرگونیهای اجتماعی شامل تصویب علنی تفکیک دین از دولت، کاهش اقتدار محلی بعضی از سران عشایر و نیز تعریف جدیدی از ملیت بود که فراتر از وابستگیهای مذهبی و قومی بود.
-طبق نظر [[ملک زاده]]، حزب دموکرات که برنامه سوسیال دموکراتیک داشت، به دلیل ترس از واکنش منفی مردم عنوان دموکرات را به جای سوسیال دموکرات برای خود انتخاب کرد. بیشتر دموکراتهای مجلس به عنوان منتقدان علنی حکومت در مشروطه اول شهرت داشتند.
+طبق نظر [[ملک‌زاده]]، حزب دموکرات که برنامه سوسیال دموکراتیک داشت، به دلیل ترس از واکنش منفی مردم عنوان دموکرات را به جای سوسیال دموکرات برای خود انتخاب کرد. بیشتر دموکراتهای مجلس به عنوان منتقدان علنی حکومت در مشروطه اول شهرت داشتند.
 == اعضاء ==
@@ خط ۶۴: / خط ۶۴: @@
 [[وحید الملک شیبانی]] همکار نزدیک [[حسن تقی‌زاده]]، در کمبریج در نزد [[ادوارد براون|براون]] در رشته تاریخ و ادبیات انگلیس تحصیل کرده بود. شیبانی بعد از کودتای ۱۹۰۸ (۱۲۸۷) سلسله مقاله‌هایی در تایمز لندن نوشت. او و [[سلیمان‌میرزا اسکندری]] دو نفر از بهترین خطیبان مجلس بودند و بارها مانع اوجگیری قدرت [[اعتدالیون]] شدند.
-[[محمدرضا مساوات]] نیز عضو [[کمیته ملی انقلاب]] و سردبیر نشریه [[مساوات]] بود که یکی از روزنامه‌های مهم رادیکال در مشروطه اول به شمار می‌آمد.
+[[محمدرضا مساوات]] نیز عضو [[کمیته ملی انقلاب]] و سردبیر نشریه [[مساوات]] بود که یکی از روزنامه‌های مهم رادیکال در مشروطه اول به‌شمار می‌آمد.
-[[ابراهیم حکیمی]] حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدینشاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمال الملک و موزه صنایع زیبا را تأسیس کرد که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشته های مختلف شدند.
+[[ابراهیم حکیمی]] حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدینشاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمال الملک و موزه صنایع زیبا را تأسیس کرد که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشته‌های مختلف شدند.
-حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. [[احمد قزوینی]] از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود، [[شیخ ابراهیم زنجانی]] که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب می‌شد و عضو مجلس اول هم شده بود؛ زنجانی در محکمه ویژه ای که شیخ فضل الله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.
+حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. [[احمد قزوینی]] از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود، [[شیخ ابراهیم زنجانی]] که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب می‌شد و عضو مجلس اول هم شده بود؛ زنجانی در محکمه ویژه ای که شیخ فضل‌الله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.
 شیخ [[محمد خیابانی]] که بیشتر به نفع دموکراتها رأی می‌داد، عضو انجمن تبریز بود. او روحانی خوشنام و از خطبای نیرومند آذربایجان بود که در زمان جنگ داخلی به صفوف رزمندگان مجاهدین پیوسته بود و می‌گفتند که عضو فرقه [[اجتماعیون عامیون]] است. یک دهه بعد او رهبر نهضت ملی در آذربایجان شد که [[قیام خیابانی]] نام گرفت.
-برخی از اعضای حزب دموکرات بعداً [[حزب سوسیالیست (ایران)|حزب سوسیالیست]] و [[حزب تجدد]] را تشکیل دادند.<ref>آبراهامیان ص.۱۱۰</ref>
+برخی از اعضای حزب دموکرات بعداً [[حزب سوسیالیست (ایران)|حزب سوسیالیست]] و [[حزب تجدد]] را تشکیل دادند.<ref>آبراهامیان ص. ۱۱۰</ref>
 == پانویس ==
@@ خط ۷۹: / خط ۷۹: @@
 == منابع ==
 * {{یادکرد|نویسنده=بهار، محمدتقی|کتاب=تاریخ مختصر احزاب سیاسی|ناشر=شرکت سهامی کتابهای جیبی|سال=۱۳۵۷|شهر=تهران}}
-* {{یادکرد |کتاب = ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی |نویسنده = [[یرواند آبراهامیان|آبراهامیان، یرواند]]|ترجمه = کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه‌چی |فصل = |صفحه = ص.۱۰۷ تا | ناشر = نشر مرکز| چاپ = دوم| سال = ۱۳۷۸|شابک  =}}
+* {{یادکرد |کتاب = ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی |نویسنده = [[یرواند آبراهامیان|آبراهامیان، یرواند]]|ترجمه = کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه‌چی |فصل = |صفحه = ص. ۱۰۷ تا | ناشر = نشر مرکز| چاپ = دوم| سال = ۱۳۷۸|شابک  =}}
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۸۶: / خط ۸۶: @@
 * [[فهرست افراد مرتبط با انقلاب مشروطه]]
 * [[فهرست شاعران و نویسندگان دوره مشروطه]]
-* [[فهرست حزبها و گروههای مرتبط با انقلاب مشروطه]]
+* [[فهرست حزبها و گروه‌های مرتبط با انقلاب مشروطه]]
 == پیوند به بیرون ==
@@ خط ۱۰۱: / خط ۱۰۱: @@
 * [http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=2276 مشروطه ایرانی]
 * [http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2004/06/040603_pm-safiri_mashroute.shtml آجودانی، ماشاالله. ''مشروطه ایرانی'']
-* [http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=2826 چرا انقلاب مشروطیت در ایران ناکام مانده است؟]
+* [http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=2826 چرا انقلاب مشروطیت در ایران ناکام مانده‌است؟]
 * [http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2006/05/060505_pm-cy-kasraei.shtml چالش سنت و مدرنیته در ایران از انقلاب مشروطه تا ۱۳۲۰]
 * [http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=983 نیم نگاهی به اندیشه‌های نهضت مشروطیت و مشروطه خواهی]

ن ب و حزب‌های منحل‌شده ایران
قاجاریان	فرقه کارگر فرقه عدالت اتحادیه جوانان کمونیست ایران اجتماعیون عامیون جمعیت اجتماعیون اتحادیون ایران جمعیت ترقی‌خواهان ایران حزب اتفاق و ترقی حزب اجتماعیون اعتدالیون حزب اجتماعیون انقلابیون حزب اصلاح‌طلبان حزب تجدد حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان حزب سوسیالیست ایران حزب کمونیست ایران فدراسیون انقلابی ارمنی در ایران فرقه اصلاحیون عامیون فرقه جمهوری انقلابی ایران فرقه دموکرات هیئت علمیه حزب طرفداران قانون اساسی
پهلوی	جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران جبهه دموکراتیک خلق جبهه مؤتلف احزاب آزادی‌خواه جبهه استقلال جمعیت احیای کردستان جمعیت یاران حزب اتحاد ملی حزب اراده ملی حزب ایران نو حزب ایران نوین حزب ایرانیان حزب آریا حزب برنا حزب پیکار حزب ترقی حزب جنگل حزب دموکرات ایران حزب رستاخیز حزب زحمت‌کشان ملت ایران حزب سومکا حزب عدالت حزب کبود حزب مردم حزب ملل اسلامی حزب ملیون حزب میهن حزب میهن‌پرستان حزب نیروی سوم حزب وحدت ایران حزب همرهان سازمان انقلابیون کمونیست سازمان آزادیبخش خلق‌های ایران مجمع مسلمانان مجاهد نهضت خداپرستان سوسیالیست سازمان انقلابی حزب توده ایران گروه آرش گروه ناسیونالیست
جمهوریِ اسلامی	اتحاد مبارزان کمونیست اتحادیه کمونیست‌های ایران سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران سازمان رزمندگان آزادی طبقه کارگر حزب کارگران سوسیالیست ایران ائتلاف احزاب اسلامی ائتلاف بزرگ ائتلاف گروه‌های پنج‌گانه ائتلاف گروه‌های هفت‌گانه ائتلاف گروه‌های خط امام ائتلاف مستضعفین و محرومین جبهه دموکراتیک ملی ایران جبهه مشارکت ایران اسلامی جبهه نجات ایران جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی حزب الوفاق الاسلامی حزب جمهوری اسلامی حزب جمهوری خلق مسلمان ایران حزب مارکسیست-لنینیست شفق سرخ سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران (اکثریت-جناح چپ) سازمان وحدت کمونیستی دفتر هماهنگی همکاری‌های مردم با رئیس‌جمهور سازمان انقلابی توده‌های جمهوری اسلامی سازمان آزادگان سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی گروه موحدین انقلابی گروه همنام نهضت رادیکال ایران حزب اتحاد کمونیسم کارگری کومله - حزب سوسیالدموکرات کردستان روند سوسیالیستی کومله حزب کومله زحمتکشان کردستان ایران–روند همبستگی حزب دموکرات کردستان (حدک)