علی تجویدی

با علی‌اکبر تجویدی اشتباه نشود.

علی تجویدی
اطلاعات پس‌زمینه
نام شناسنامه‌ای	علی تجویدی
زادگاه	۱۵ آبان ۱۲۹۸ (۷ نوامبر ۱۹۱۹(1919-11-07)) تهران، ایران
تاریخ مرگ	۲۴ اسفند ۱۳۸۴ ۱۵ مارس ۲۰۰۶ میلادی (۸۶ سال) تهران، ایران
سبک	موسیقی کلاسیک، موسیقی فولکلور
حرفه‌(ها)	موسیقی‌دان، رهبر موسیقی، نوازنده ویولن، ترانه‌سرا، آهنگساز و استاد
سال‌های فعالیت	۱۳۲۹ تا ۱۳۵۸
همکاری‌های مرتبط	هایده، دلکش، مهستی، حمیرا
سازهای اصلی
ویولن و سه تار

علی تجویدی (زاده ۱۵ آبان ۱۲۹۸ - درگذشته ۲۴ اسفند ۱۳۸۴) نوازنده ویولن و سه‌تار، آهنگساز، پژوهشگر و نویسنده اهل ایران بود.

زندگی‌نامه

علی تجویدی در ۱۵ آبان ۱۲۹۸ در کوچه ظهیرالاسلام تهران زاده شد. او اصالتاً اهل اصفهان بود. برادران وی محمد و علی‌اکبر تجویدی از نقاشان فقید ایران هستند.

یادگیری موسیقی

آموختن موسیقی را از کودکی نزد پدرش هادی‌خان تجویدی که در نقاشی از شاگردان طراز اول کمال‌الملک و در موسیقی از شاگردان مستعد درویش‌خان بود آغاز کرد. پس از مدتی نزد ظهیرالدینی به فراگیری فلوت پرداخت. خود او نقل کرده که از دوازده سالگی دستگاه‌های موسیقی ایرانی را می‌شناخته است."

از شانزده‌سالگی نزد حسین یاحقی نواختن ویولن را آموخت و پس از دو سال به محضر درس ابوالحسن صبا (که دوست و همکار پدر تجویدی در زمینه نقاشی بود) راه یافت. به مدت هشت سال در مکتب او به فراگیری ویولن و سه‌تار پرداخت. او مدتی نیز در کلاس درس چند نوازنده ویولن کلاسیک با شیوه نوازندگی غربی آشنایی یافت. پس از آن با راهنمایی صبا، به محفل هنری محمد ایرانی مجرد راه یافت و با بسیاری از هنرمندان بزرگ آشنا شد و از خرمن هنر استادان گرانقدری چون محمد ایرانی مجرد، اسماعیل قهرمانی، سید حسین طاهرزاده و رکن‌الدین مختاری که به آن محفل رفت‌وآمد داشتند، بهره برد. تجویدی یکی از برجسته‌ترین شاگردان استاد صبا بود و در غیبت ایشان کلاس استاد را اداره می‌کرد. او استاد چیره‌دست ویولن بود و سال‌ها در هنرستان موسیقی در رشته ویولن تدریس می‌کرد.

مهارت

او در رشته نوازندگی خود، صاحب سبکی منحصربه‌فرد بود. قدرت آرشه و تکنیک برجسته او در به‌کارگیری از ظرائف موسیقی کلاسیک مثل پوزیسیون‌های بالا تا نزدیک خرک و آرشه‌پرانی‌های مخصوص و پزیکاتو (نواختن با سر انگشت بر روی سیم ساز) و استکاتو (نواختن مقطع) تحسین‌برانگیز است.

همکاری با خوانندگان

علاوه بر نبوغ در نوازندگی، تجویدی با قریجه و ذوق سلیم در خلق آهنگ‌های اصیل ایرانی، توانسته صدها ترانه زیبا را با صدای هنرمندان نامدار به اجرا درآورد. تجویدی با برجسته‌ترین خوانندگان زمان خود همکاری داشته و آثار بسیاری برای هر یک نوشته است.

دوران اوج شکوفایی، خلاقیت و شهرت وی به سال‌های همکاری‌اش با دلکش برمی‌گردد. مثلث تجویدی، دلکش و رحیم معینی کرمانشاهی در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ را باید خالق به‌یادماندنی‌ترین قطعات در موسیقی معاصر ایران دانست. جدای از قابلیت‌های حرفه‌ای و تکنیکی هریک از این سه تن در کار خودشان، رابطه عمیق عاطفی که در سال‌های دور میان این سه نفر شکل می‌گیرد را باید عامل اصلی خلق چنین آثاری به‌شمار آورد.

همسر تجویدی در مصاحبه‌ای می‌گوید:

"درست همان روزی که دلکش فوت کرد، کسی از لندن با او تماس گرفت و چون من در خانه نبودم، با خودش صحبت کرده و خبر درگذشت او را به تجویدی داده بود. از آن روز به بعد تا سه هفته با هیچ کس حرف نزد، حتی یک کلام. تازگی‌ها حالش کمی بهتر شده‌است."

علاوه بر این‌ها تجویدی ده‌ها ترانه جاودانه برای مرضیه ساخته که از آن جمله، ترانه همیشه ماندگار سنگ خارا است که شعر آن از رحیم معینی کرمانشاهی و تنظیم و ارکستراسیون آن از روح‌الله خالقی و با ارکستر بزرگ گل‌ها اجرا شده‌است. معین نیز این آهنگ را با تنظیم مجدد عماد شکوری به زیبایی بازخوانی کرده‌است.

پرورش هنرمندان

او استاد هنرمندانی چون هایده و حمیرا بوده‌است.

پس از انقلاب

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران وی فعالیت قابل توجهی نداشته‌است. بنا به گفته خود تجویدی، او از جمله هنرمندانی بود که در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب، سازهای خود را شکستند. او در سال‌های پایانی عمر، بسیار کم کارشده بود و تنها کاری مشترک با علی‌اصغر شاه‌زیدی و تصنیفی با صدای محمدرضا شجریان به مناسبت آغاز به کار ارکستر ملی ایران اجرا کرد.

درگذشت

وی در ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ (۱۵ مارس ۲۰۰۶) در سن ۸۶ سالگی به بیماری سرطان پروستات درگذشت.

آثار

آثار بی‌شماری از نواخته‌های ایشان در برنامه‌های ساز سلو و برنامه گل‌ها و سایر برنامه‌های موسیقی رادیو ایران موجود است.

آهنگ‌های زیر از ساخته‌های معروف تجویدی است:

نام ترانه	دستگاه	خواننده	شاعر
یاد کودکی	بیات اصفهان، سه‌گاه و شور	دلکش و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
آتش کاروان	شور	دلکش و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
سفرکرده	چهارگاه	دلکش و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
می‌گذرم	چهارگاه	دلکش و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
آشفته‌حالی	شور	دلکش و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
بر تربت حافظ	سه‌گاه	دلکش	علی تجویدی
یاد من کن	ماهور	دلکش	رحیم معینی کرمانشاهی
بس کن	بیات اصفهان	دلکش	رحیم معینی کرمانشاهی
بازگشته	اصفهان	دلکش	رحیم معینی کرمانشاهی
مرا عاشقی شیدا	سه‌گاه	غلامحسین بنان	منیره طه
نیایش (صبرم عطا کن)	سه گاه	غلامحسین بنان و حمیرا	بیژن ترقی
پشیمانم	همایون	حمیرا	بیژن ترقی
صبرم عطا کن	سه‌گاه	حمیرا	بیژن ترقی
با دلم مهربان شو	سه گاه	حمیرا	بیژن ترقی
داد از دل	سه‌گاه	حسین قوامی (فاخته‌ای)	رحیم معینی کرمانشاهی
سنگ خارا	بوسلیک	مرضیه و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
دیدی که رسوا شد دلم	دشتی	مرضیه و علیرضا افتخاری	رهی معیری
آزاده	سه‌گاه	هایده	رهی معیری
رفتم	دشتی	هایده	اسماعیل نواب صفا
بگو چه کنم	ابوعطا	هایده	رهی معیری
می‌میرم	نوا	هایده	رهی معیری
یادگار استاد	(تکنوازی ویولن و سه‌تار)
چرخ گردون	دشتی	علی‌اصغر شاه‌زیدی	بیژن ترقی
نمانده چرا	ابوعطا	الهه و علیرضا افتخاری	رحیم معینی کرمانشاهی
بگو که هستی	شور		بیژن ترقی

جستارهای وابسته

• بزم عاشقان

پیوند به بیرون

• مقاله به بهانهٔ سالروز تولد استاد تجویدی از هنرمند و موسیقیدان فلسفی کشورمان، پژمان مصلح، ۲۰ آبان ۱۳۹۲