دولت موقت ایران
دولت موقت بازرگان | |
---|---|
موقت کابینه ایران | |
نخستوزیر ایران | |
تاریخ تشکیل | ۱۵ بهمن ۱۳۵۷[۱] |
تاریخ انحلال | ۱۴ آبان ۱۳۵۸[۱] |
افراد و سازمانها | |
رئیس کشور | محمدرضا پهلوی (تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷) سید روحالله خمینی (از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷) |
رئیس دولت | مهدی بازرگان |
پیشینهٔ رئیس دولت | معاون وزیر فرهنگ (۱۳۳۰) |
شمار وزیران | وزیران: ۱۷ (آغاز) - ۱۸ (پایان) وزیران مشاور: ۲ (آغاز) - ۴ (پایان) |
وزیران کناررفته (درگذشت/استعفا/برکناری) | ۷ وزیر + ۱ وزیر مشاور |
شمار اعضا | ۲۵ وزیر + ۵ وزیر مشاور |
کابینهٔ مخالفان | دولت شاپور بختیار (تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷) |
پیشینه | |
انتخابات(ها) | بدون انتخابات |
دوره(های) مجلس | بدون مجلس |
پیشنهاد و تأیید | بدون رأی اعتماد توسط سید روحالله خمینی |
پیشین | دولت شاپور بختیار (دودمان پهلوی) |
پسین | هیئت دولت موقت شورای انقلاب (جمهوری اسلامی ایران) |
دولت موقت انقلاب اسلامی ایران[۱] که به صورت خلاصه با عنوان دولت موقت ایران شناخته میشود، دولتی در ایران بود که پس از انقلاب از سال ۱۳۵۷ و به منظور رسیدگی به اوضاع به فرمان سید روحالله خمینی تشکیل شد و تا ۱۳۵۸، پیش از اعلام استعفای مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه (بهطور دقیق ۲۷۵ روز) بر سر کار بود.
با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، سید روحالله خمینی حکم نخستوزیری دولت موقت را به نام مهدی بازرگان صادر کرد. او به مدت ۹ ماه (بهطور دقیق ۲۷۵ روز) سمت نخست وزیری موقت را بر عهده داشت. پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان در ۱۳ آبان وی و دولت او بهطور کامل استعفا دادند. بازرگان بعد از استعفا از نخستوزیری در اولین دوره مجلس به نمایندگی مردم تهران برگزیده شد.
تشکیل دولت موقت
پس از ورود سید روحالله خمینی در روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران، او طی سخنانی در بهشت زهرا وعده تشکیل دولتی انقلابی را داد. او در نطق تاریخی خود گفت:
من تو دهن این دولت میزنم، من دولت تعیین میکنم، من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین میکنم، من به واسطه اینکه ملت مرا قبول دارد.
در شامگاه ۱۴ بهمن طی جلسهای که با حضور اعضای شورای انقلاب اسلامی در اقامتگاه خمینی در دبستان علوی شماره ۲ برگزار شد مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت تعیین شد. حکم نخست وزیری بازرگان در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ مصادف با ۶ ربیعالاول ۱۳۹۹ ابلاغ شد و در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ در آمفیتئاتر مدرسه علوی در خیابان ایران ( خیابان عین الدوله سابق) به او اعطا شد. در حکم نخست وزیری بازرگان آمده بود:
بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شدهاست و به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مأمور تشکیل دولت موقت مینمایم تا ترتیب اداره امور مملکت و خصوصاً انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت دربارهٔ تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس مؤسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید.
خمینی در مراسم اعطای حکم به بازرگان در سخنرانی خود، بازرگان را پیشنهاد شورای انقلاب خواند و به بختیار نخستوزیر دولت شاهنشاهی اخطار کرد تا با دولت موقت مخالفتی نکند.
اعضای هیئت دولت
استعفای دولت موقت
پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام و موافقت خمینی با این اقدام آنان، بازرگان و اعضای دولت وی بهطور دسته جمعی استعفا نمودند. خمینی هم با پذیرش استعفای آنان، اداره امور کشور را تا زمان برگزاری انتخابات به شورای انقلاب سپرد.
انتقادات به دولت موقت
طی گفتگو محمد توسلی اولین شهردار تهران بعد از انقلاب با ایرنا در اسفند 97 این انتقاد مطرح شد که چرا اکثر اعضای دولت موقت از اعضای نهضت آزادی انتخاب شدهاند , توسلی در جواب گفت:
شما ببینید کسانی که انتخاب شدند، چه کسانی بودند. آقای مهندس معینفر در سازمان برنامه انتخاب شدند. مهندس معینفر از سال 41 رئیس دفتر فنی سازمان برنامه و پدر زلزله ایران بودند.وزارت نیرو، آقای مهندس تاج انتخاب شدند. مهندس تاج یکی از مدیران قدیمی و موفق وزارت نیرو بود، از پایهگذاران انجمن اسلامی مهندسین در سال 1336 بودند. آقای مهندس کتیرایی از مهندسین قدیمی بود که سوابقش روشن است. در وزارت مسکن و شهرداری سابقه داشتند.
او در ادامه گفت:
مجموعه کسانی که در این چندبار تغییراتی که انجام شد در دولت موقت قرار گرفتند، مجموعشان 30 نفر است که 11 نفر از اعضای نهضت آزادی هستند که میشود 36 درصد کابینه. از جبهه ملی و منفردین جبهه ملی 11 نفر هستند که این هم 36 درصد است و از انجمن مهندسین 4 نفر هستند که 13 درصد است و از روحانیون شورای انقلاب 4 نفر هستند که 18 درصد است. مثلاً از روحانیون آقای اکبر هاشمی رفسنجانی در معاونت وزارت کشور بودند.
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ بازرگان، مهدی (۲۹ دی ۱۳۸۹) [۲۲ بهمن ۱۳۶۰]. «شورای انقلاب و دولت موقت». تاریخ ایرانی. دریافتشده در ۱۹ آبان ۱۳۹۵.
- ↑ ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ ۲٫۱۱ ۲٫۱۲ ۲٫۱۳ ۲٫۱۴ ۲٫۱۵ ۲٫۱۶ ۲٫۱۷ ۲٫۱۸ ۲٫۱۹ ۲٫۲۰ ۲٫۲۱ ۲٫۲۲ حیدری، محمد (اردیبهشت ۱۳۸۷). «اخراجیهای دولت». شهروند امروز. دریافتشده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ شاملو، علی (۱۵ بهمن ۱۳۹۴). «دولت موقت؛ روایت از درون». شرق. سال سیزدهم (۲۵۱۳): ۶–۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ شاملو، علی (۱۸ آبان ۱۳۹۵). «روزی که نامه استعفای بازرگان تحویل دفتر امام شد». شرق. سال چهاردهم (۲۷۲۴): ۷.
- ↑ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۷۰۲. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای محمدعلی رجایی به سمت کفالت وزارت آموزش و پرورش». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۴. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۳۷۲. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ «وزیر خارجه استعفا داد». اطلاعات: ۱. ۲۶ فروردین ۱۳۵۸. دریافتشده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «ابراهیم یزدی جانشین وزیر خارجه شد». اطلاعات: ۴. ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸. دریافتشده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «ابراهیم یزدی وزیر خارجه شد / استعفای سلامتیان از معاونت سیاسی وزارت خارجه». اطلاعات: ۱–۲. ۹ اردیبهشت ۱۳۵۸. دریافتشده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۷۸۸. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۸۰۱. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۷۹۹. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ «تیمسار ریاحی از وزارت دفاع ملی استعفا داد». تاریخ ایرانی. دریافتشده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب مصطفی چمران به سمت وزیر دفاع ملی». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۳. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ آریامنش، شاهین (خرداد ۱۳۹۴). «زندگینامه استاد دکتر پرویز ورجاوند». فرهوشی.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای عبد العلی اسپهبدی به سمت وزیر کار و امور اجتماعی». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۹. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای علیاکبر معین فر به سمت وزیر نفت». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۷. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای حسین بنیاسدی به سمت وزیر مشاور در امور اجرایی». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۸. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای یدالله سحابی به سمت وزیر مشاور در امور تحقیقات». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۴. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای داریوش فروهر به سمت وزیر مشاور». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۶. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ خمینی، سید روحالله (۱۳۸۷). «حکم انتصاب آقای عزتالله سحابی به سمت سرپرست سازمان برنامه و بودجه». صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی (س) (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها). ج. ۱۰. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. ص. ۱۶۵. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۶۴۷-۷.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ امیرانتظام، عباس (۱۳۸۱). آن سوی اتهام: خاطرات عباس امیرانتظام. ج. ۱ (ویراست سوم). تهران: نشر نی. ص. ۲۶۲. شابک ۹۶۴-۳۱۲-۶۲۲-۶.
- ↑ بنیاسدی، محمدحسین (۳۰ خرداد ۱۳۸۵). «جهاد سازندگی؛ از جنبش تا نهاد». شرق. سال سوم (۷۸۸): ۴ – به واسطهٔ مگایران.
- ↑ رنجیپور، علی؛ زارع، مهدی (دی و بهمن ۱۳۹۲). «پازل پیچیده پایتخت». نمایه تهران (۴).
- ↑ بهنود، مسعود (۱۳۹۲). ۲۷۵ روز بازرگان. تهران: نشر علم. ص. ۳۹۰. شابک ۹۶۴-۴۰۵-۰۴۹-۵.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ شوقی، مصطفی (۱۷ بهمن ۱۳۸۸). «برادر شاه از کمیته ملی المپیک ایران شکایت کرد». تابناک.
- ↑ «هفت رئیس بعد از انقلاب در سازمان محیط زیست/ چه کسی در دولت روحانی بر صندلی ریاست مینشیند؟». خبرگزاری تسنیم. ۱۱ مرداد ۱۳۹۲.
جستارهای وابسته
- فهرست دولتهای جمهوری اسلامی ایران
- دولت موقت محمدرضا مهدوی کنی
- هیئت دولت ایران
- بحران گروگانگیری در سفارت ایالات متحده آمریکا
منابع
- انحلالهای ۱۹۸۰ (میلادی) در ایران
- انقلاب ۱۳۵۷
- ایالتها و قلمروهای بنیانگذاریشده در ۱۹۷۹ (میلادی)
- ایالتها و قلمروهای منحلشده در ۱۹۷۹ (میلادی)
- ایران در ۱۹۷۹ (میلادی)
- بنیانگذاریهای ۱۹۷۹ (میلادی) در ایران
- حکومت ایران
- دولتهای موقت
- دولتهای موقت در ایران
- سازمانهای انقلابی
- سیاستهای سابق جنگ سرد
- کشورهای پیشین در خاورمیانه
- نهادهای انقلابی جمهوری اسلامی ایران
- هیئت دولتهای ایران