وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

وزارت دید کلی
بنیان‌گذاری	۱۲۶۶ (وزارت معارف) ۱۳۱۷ (وزارت فرهنگ) ۱۳۲۲ (وزارت اطلاعات و جهانگردی) ۱۳۵۹ (وزارت ارشاد ملی) ۱۳۶۵ (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
حوزهٔ قدرت	ایران
ستاد	تهران، خیابان کمال‌الملک
بودجه سالانه	۱٫۴۰۰ میلیارد تومان (۱۳۹۸)
وزیر مسئول	محمدمهدی اسماعیلی
گروه بالادست	دولت جمهوری اسلامی ایران
وبگاه	farhang.gov.ir

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (معمولاً شناخته می‌شود: وزارت ارشاد) از وزارتخانه‌های دولت جمهوری اسلامی ایران است، که مسئولیت محدود کردن دسترسی رسانه‌ای به هرگونه محتوای غیراسلامی و جلوگیری از تبلیغات فرهنگ بیگانه در جمهوری اسلامی ایران را برعهده دارد. شکل کنونی این وزارتخانه، پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ با آمیختن وزارت فرهنگ و هنر با وزارت اطلاعات و گردشگری شکل گرفت.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌ عنوان یکی از متولیان حوزه فرهنگ و هنر، وظیفه سیاست‌گذاری در زمینه‌های اطلاع‌رسانی، اشاعه فرهنگ اسلامی و تبلیغات برای نظام جمهوری اسلامی را برعهده دارد. این وزارتخانه از شمار زیادی معاونت، مرکز و سازمان تشکیل شده‌است، که از سازمان‌های زیرمجموعه‌های آن می‌توان به: سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، همچنین سازمان سینمایی و سمعی، بصری، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و سازمان حج و زیارت اشاره نمود. در ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ سایت‌های این وزارت‌خانه هک شد.

تاریخچه

وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه

در سال ۱۲۶۶ نخستین وزارتخانهٔ فرهنگی، با انحلال وزارت علوم و تأسیس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، راه‌اندازی شد. این وزارتخانه وظایف آموزش و پرورش، فرهنگ و هنر، علوم و آموزش عالی، همچنین سازمان اوقاف را برعهده داشت. در سال ۱۳۰۰ شورای عالی معارف با هدف گسترش دوایر علوم، اشاعه معارف و فنون، همچنین رفع نقایص تحصیلات علمی و فنی در ایران، تشکیل گردید.

وزارت فرهنگ

در سال ۱۳۱۷ به موجب مصوبه فرهنگستان ایران، واژه فرهنگ، جایگزین کلمه معارف شد و در پی آن، نام این وزارتخانه نیز از وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، به وزارت فرهنگ تغییر پیدا کرد.

وزارت فرهنگ و هنر

در آذر ماه ۱۳۴۳ کانون هنرهای زیبای کشور، اداره کل باستان‌شناسی، کتابخانه ملی، دایره رایزنی‌های فرهنگی و اداره تألیف و ترجمه، از وزارت فرهنگ منفک شدند و با ادغام آنها با یکدیگر وزارت فرهنگ و هنر تأسیس گردید. از سال ۱۳۴۴ وظیفه راه‌اندازی کتابخانه عمومی در تمامی شهرهای کشور نیز، برعهده وزارت فرهنگ و هنر گذاشته شد. در تیرماه سال ۱۳۴۶ شورای‌عالی فرهنگ و هنر نیز در این وزارتخانه راه‌اندازی شد.

وزارت اطلاعات و تبلیغات

در ۱۱ تیر ۱۳۲۲ اداره کل انتشارات و تبلیغات، برای انجام امور تبلیغات در داخل و خارج از کشور تشکیل شد، که پیش‌تر وظایف آن توسط بخش‌های مختلف مانند رادیو، نشریات، تئاتر، فیلم و موسیقی، انجام می‌شد. در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۴۲ بر اساس مصوبه مجلس شورای ملی، اداره کل انتشارات و تبلیغات، به وزارت اطلاعات تغییر نام داد. کمتر از ۲ سال بعد و در تیرماه ۱۳۴۶ سازمان تلویزیون ملی ایران، توسط وزارت اطلاعات راه‌اندازی شد و ۴ سال بعد در پی ادغام با بخش رادیو، در خرداد ۱۳۵۰ سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران بعنوان زیرمجموعه‌ای از وزارت اطلاعات تأسیس گردید. در سال ۱۳۵۳ با ادغام سازمان جلب سیاحان به وزارت اطلاعات، نام آن به وزارت اطلاعات و تبلیغات تغییر یافت.

وزارت ارشاد ملی

چند ماه پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ و در فروردین ماه ۱۳۵۸ بموجب مصوبه شورای انقلاب اسلامی، وزارتخانه‌ای تحت عنوان وزارت اطلاعات و جهانگردی تشکیل شد و در حدود ۲ ماه بعد، در ۷ خرداد ماه ۱۳۵۸ وزارتخانه تازه تأسیس اطلاعات و جهانگردی، به وزارت ارشاد ملی تغییر نام داد. در بهمن ۱۳۵۸ امور حج و زیارت، از سازمان اوقاف که وابسته به نهاد نخست‌وزیری بود، منتزع شد و بعنوان زیرمجموعه‌ای از وزارت ارشاد ملی قرار گرفت و نام آن نیز به سازمان حج و زیارت تغییر پیدا کرد.

وزارت ارشاد اسلامی

در سال ۱۳۵۹ وزارت ارشاد ملی به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد. در سال ۱۳۶۳ سازمان اوقاف به‌طور کامل از نهاد نخست‌وزیری منتزع شد و در پی ادغام با سازمان حج و زیارت، سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، وابسته به وزارت ارشاد اسلامی تشکیل گردید.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۶۵ با تصویب قانون وظایف و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این وزارتخانه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر نام داد و تاکنون نیز با همین نام، بعنوان یکی از ۱۸ وزارتخانهٔ فعال در دولت جمهوری اسلامی ایران، به حیات خود ادامه می‌دهد.

هک سایت‌های اینترنتی

روز دوشنبه ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ شماری از سایت‌های اینترنتی و وب‌سایت وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی مورد حمله هکری قرار گرفت و عکس ضربدر قرمز خورده سید علی خامنه‌ای و تصاویری از مریم و مسعود رجوی از رهبران سازمان مجاهدین خلق ایران به همراه شعار «مرگ بر خامنه‌ای» بر روی آنها منتشر شد.

اهداف وزارتخانه

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پیشبرد اهداف زیر تأسیس شده‌است:

• رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی
• استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب
• اعتلای آگاهی‌های عمومی در زمینه‌های مختلف و شکوفایی استعدادها و روحیه تحقیق، تتبع و ابتکار در جامعه
• رواج فرهنگ و هنر اسلامی
• آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی
• گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف بخصوص مسلمانان و مستضعفان جهان
• فراهم آمدن زمینه‌های وحدت میان مسلمین

معاونت‌ها

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از معاونت‌های زیر تشکیل شده‌است:

• معاونت امور فرهنگی
• معاونت امور هنری
• معاونت مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی
  • دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها
• معاونت قرآن و عترت
• معاونت حقوقی، امور مجلس و استان‌ها
• معاونت توسعه مدیریت و منابع

حوزه‌های ستادی

• دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات
• دفتر روابط عمومی
• دفتر حوزه وزارتی
• اداره کل حراست
• دفتر حوزه پشتیبانی و رفاهی کارکنان
• دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی
• مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال

سازمان‌ها و مراکز تابعه

• سازمان امور سینمایی و سمعی بصری
• انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
• سازمان اوقاف و امور خیریه
• سازمان حج و زیارت
• سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی
• سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
• سازمان چاپ و انتشارات
• پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
• صندوق اعتباری هنر
• مؤسسه آموزش عالی علمی-کاربردی فرهنگ و هنر
• بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای
• بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا

شوراها و هیئت‌ها

• شورای فرهنگ عمومی
• هیئت امنای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور
• ستاد عالی کانون‌های فرهنگی-هنری مساجد کشور
• شورای‌عالی سازمان حج و زیارت
• شورای‌عالی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
• شورای‌عالی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی
• شورای هماهنگی و نظارت بر امر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

وزیران

فهرست پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷:

• ناصر میناچی (۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹)
• عباس دوزدوزانی (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰)
• عبدالمجید معادیخواه (۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱)
• میرحسین موسوی (سرپرست) (۱۳۶۱)
• سید محمد خاتمی (۱۳۶۱ تا ۱۳۷۱)
• علی لاریجانی (۱۳۷۱ تا ۱۳۷۲)
• سید مصطفی میرسلیم (۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶)
• عطاءالله مهاجرانی (۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹)
• احمد مسجدجامعی (۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴)
• محمدحسین صفار هرندی (۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸)
• سید محمد حسینی (۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲)
• علی جنتی (۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵)
• سید عباس صالحی (سرپرست) (۱۳۹۵)
• رضا صالحی امیری (۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶)
• سید عباس صالحی (۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰)
• محمدمهدی اسماعیلی (۱۴۰۰ تاکنون)