پرش به محتوا

کیفیت (فلسفه)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

کیفیت (چگونگی) (به انگلیسی: Quality) اسمی است که در جواب سؤال «چگونه؟» می‌آید. چنان‌که کمیت اسمی است که در جواب سؤال «چقدر؟» می‌آید.[۱]

معنی کیفیت، صفت و صورت و حالت شیء است. کیفیت یکی از مقولات ارسطو است.[۲]

کیفیت نزد قدما چهار قسم است:

  1. کیفیات محسوس مثل شیرینی، شوری، سرخی و زردی که کیفیات انفعالی نامیده می‌شود.
  2. کیف مخصوص به کمیّات یا کیف عارض کم که یا مخصوص کم متصل است، مثل سه‌گوش و چهار گوش یا مخصوص کم منفصل است، مثل زوج و فرد.
  3. کیفیات استعدادی که یا استعداد قبول و انفعال است یا استعداد دفع و قبول است.
  4. کیفیت نفسانی که یا کیفیت راسخ است و ملکه نامیده می‌شود یا غیر راسخ است و حالت نامیده می‌شود.

متفکّران جدید کیفیت را چنین تعریف کرده‌اند: «کیفیت هیئت یا صفتی است که می‌توان آن را برای شیء اثبات یا از آن سلب کرد.»

به این جهت کانت کیفیت را بر سه قسم تقسیم کرده‌ است: «ایجاب، سلب، تحدید.»

کیفیات ثانویه اشیاء و تمایزشان با کیفیات به اصطلاح اوّلیّه از مباحث مهم و برجسته در صدر تاریخ فلسفه و علم‌شناسی جدید بوده‌ است.[۳]

کیفیات اوّلیّه از مادّه جداشدنی نیست و کیفیات اصلی نامیده می‌شود؛ زیرا آنچه ادراک می‌شود عین وجود آن‌هاست و وجود آن‌ها مستقل از ذهن مُدرِک است و ادراک آن‌ها عینی و خارجی است، مثل شکل، اندازه، حجم، حرکت و سکون؛ در حالی که کیفیات ثانویه، از اشیاء مادّی جداشدنی است و وجود آن‌ها در مادّه غیر از وجود آن‌ها در اذهان است؛ زیرا تحت‌تأثیر حالات شخص مُدرِک قرار دارند. بنابراین، ادراک آن‌ها یک امر درونی است، مثل رنگ، بو، مزه، صدا.[۴]

منابع

[ویرایش]
  1. ایوب کفوی، کلیات ابوالبقا، چاپ بولاق، مصر ۱۲۵۳ هجری.
  2. علی بن محمد جرجانی، کتاب تعریفات، چاپ مصر ۱۳۰۶ هجری قمری
  3. مازیار، امیر، مسئله کیفیات ثانویه در فلسفه ابن سینا، تاریخ علم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ - شماره ۲۵ ۲۳۱ تا ۲۴۶
  4. جمیل صلیبا - منوچهر صانعی دره‌بیدی، فرهنگ فلسفی، انتشارات حکمت - تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۶ ص 450،451