عینی‌گرایی (فلسفه)

عینی‌گرایی (به فرانسوی: Objectivité) بی‌طرفی محقق در فرایند تحقیق و دوری از ارزش‌ها و گرایش‌های فردی در بازگویی و واکاوی رویدادها است. ناظر عینیت‌گرا کوشش می‌کند تا جهان را مستقل از ذهن خود مشاهده کند و بر این باور است که، فقط و فقط یک حقیقت جدای از نحوهٔ برداشت و تفکر انسان وجود دارد.

در میان فلاسفه ایرانی ابن سینا و ملاصدرا با دو دیدگاه متفاوت به نحوهٔ شناخت عینی انسان از جهان پرداخته‌اند.

شناخت

دوگونهٔ متفاوت در شناسایی با توجه به ذات منظره وجود دارد، که هرکدام از این دو رده می‌توانند با توجه به ناظر یا ناظران شناسا عینی یا ذهنی باشند:

1. پدیده مستقل از ذهن انسان مانند شیء خارجی و ویژگی‌های آن و رویدادها
   1. استقلال علّی: فرایند شکل‌گیری پدیده مستقل از ذهن بشری است. مانند کرهٔ زمین
   2. استقلال جوهری:
   3. استقلال شناختی: مستقل از حالات معرفت‌زای انسان‌ها است.
      1. عینیت‌گرایی حداقلی: درستی وابسته به نظر اجتماعی از افراد است.
      2. عینیت‌گرایی معتدل: درستی وابسته به نظر اجتماعی از افراد در شرایط ایده‌آل و مناسب است.
      3. عینیت‌گرایی شدید: درستی هرگز وابسته به نظر اجتماعی از افراد نیست.
2. دانش، باور، حکم، نظریه، جمله و بازنمایی ذهنی:
   1. نظریه‌های قائل به اجماع یا بین‌الاذهانی:
      1. بالفعل: گزاره به میزان اتفاق نظر عینی و به میزان اختلاف نظر ذهنی است.
         1. عینیت‌گرایی حداقلی:
         2. عینیت‌گرایی معتدل:
         3. عینیت‌گرایی شدید:
      2. خلاف واقع: گزاره به میزان اتفاق نظر انسان‌های عاقل عینی است.
   2. نظریه‌های اشاره‌ای و ارجاعی: گزاره از زبان اول شخص دربارهٔ خودش عینی نیست، ولی همان گزاره از زبان سوم شخص دربارهٔ او دارای عینیت است.
   3. نظریه‌های فراباز نمایانه:
   4. نظریه‌های قائل به تطابق:

جستارهای وابسته

• فلسفه علوم
• واقع‌گرایی
• واقع‌گرایی خام
• معرفت‌شناسی