زن در اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
نسخه بهتر
برچسب: برگردانده‌شده
4nn1l2 (بحث | مشارکت‌ها)
۷۴٬۷۷۸ ویرایش‌ها
مطالب به دلیل کاربر حذف نمی‌شوند. اگر به محتوای مطالب نقدی دارید، ویرایش کنید
برچسب‌ها: واگردانی دستی برگردانده‌شده
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg|بندانگشتی|دختری در حال تلاوت [[قرآن]]، نقاشی سال ۱۸۸۰ اثر [[عثمان حمدی‌بیگ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.howtotalkaboutarthistory.com/artist-feature/artist-feature-osman-hamdi-bey/|title=Artist Feature: Who Was Osman Hamdi Bey?|date=27 April 2017|website=How To Talk About Art History|access-date=13 June 2018}}</ref>]]
{{تحقیق دست اول}}
{{قانون خانواده}}
{{قانون خانواده}}
{{زنان در جامعه}}
{{زنان در جامعه}}
{{اسلام}}موقعیت و تجارب زنان در [[دین اسلام]]، در جوامع و مذاهب مختلف بسیار متفاوت است. بسیاری از این تفاوت‌ها می‌تواند ریشه در سنت‌های تاریخی و فرهنگ‌های متنوع در جوامع مختلف داشته باشد. با این حال اعتقاد آنان به اسلام عاملی مشترک است که به آنان هویت مشترکی می‌بخشد.
{{اسلام}}
[[پرونده:London 653.JPG|بندانگشتی|چپ|200px|تصویری از [[زنان]] [[حجاب اسلامی|محجبه]] مسلمان با [[روبنده]] و [[نقاب]]، در مقابل ایستگاه اتوبوس در یکی از خیابان‌های [[لندن]].]]


قرآن و احادیث پیامبر اسلام اصلی‌ترین منابع برای شناخت جایگاه زنان در اسلام دانسته شده‌است. اسلام پیروانش را به توجه و تکریم زنان فرا می‌خواند و برای آنان جایگاه یکسانی در منزلت و احترام در کنار مردان قائل است.
موقعیتِ '''زنان در [[دین اسلام]]'''، مورد اختلافِ نظر بوده‌است. [[احکام اسلام|شریعت اسلام]]، تفاوت‌هایی برای حقوق، تکالیف، و نقش‌های [[زن|زنان]] و مردان قائل شده‌است.

قرآن زن و مرد را در آفرینش از گوهر واحدی معرفی کرده و فضیلت به جنسیت را نفی کرده است. همچنین از دیدگاه قرآن، خداوند در [[روز حساب|آخرت]] با زن و مرد یکسان رفتار می‌کند. جنسیت دخالتی در رستگاری نداشته و عامل تقدّم، باورمندی و کار نیک است.

پس از ظهور اسلام، شماری از عادات عرب از جمله زنده به گور کردن دختران از میان رفت، زنان صاحب [[حق مالکیت]] و [[وراثت]] شدند و به آنان [[مهریه]]، [[نفقه]] و [[دیه]] تعلق گرفت. همچنین تکالیفی همچون [[فرزندپروری|تربیت فرزند]] و تدبیر امور [[خانواده]] بر عهده آنان گذاشته شده‌است. با این حال، زن دارای استقلال مالی بوده و می‌تواند کار و دریافت دستمزد داشته باشد و در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مشارکت داشته باشد.

در این دین مادر و نقش [[مادر|مادری]] به عنوان بالاترین ارزش مورد احترام قرار گرفته شده‌است. [[محمد|پیامبر اسلام]] مسلمانان را به نیکی و ارج نهادن مادر، حتی اگر مشرک باشد، دستور داده‌است.


== موقعیت زنان در عربستان پیش از اسلام ==
== موقعیت زنان در عربستان پیش از اسلام ==
در قرآن، از زنده به گور کردن فرزندان دختر در عربستان قبل از اسلام، سخن رفته‌است.<ref>قرآن ۸۱:۸</ref> از [[احادیث]] و تواریخ نیز برمی‌آید که این عمل در جامعه عرب قبل از اسلام، کاملاً رایج بوده‌است.<ref>حیاة محمد، ص ۲۴ و ۲۵</ref>
در قرآن، از زنده به گور کردن فرزندان دختر در عربستان قبل از اسلام، سخن رفته‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌}}</ref> از [[احادیث]] و تواریخ نیز برمی‌آید که این عمل در جامعه عرب قبل از اسلام، کاملاً رایج بوده‌است.<ref>حیاة محمد، ص ۲۴ و ۲۵</ref><ref>{{Cite journal|last=نصیری|first=محمد|last2=زارعکار|first2=حسین|date=1396-01-04|title=تحلیل جامعه‌شناختی مسئلهٔ زنده به گور کردن دختران در جزیره العرب عصرجاهلی|url=http://noo.rs/XHXV1|journal=پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام|language=fa|volume=20|issue=11|pages=227–244}}</ref> همچنین قرآن با انتقاد به اعراب [[دوران جاهلیت|پیش از اسلام]] می‌گوید به محض اینکه بشارت یابند خداوند دختری به آنان داده از فرط ناراحتی چهره‌شان سیاه می‌گردد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تفسير نمونه‌ ط-دار الكتب الاسلاميه - مكارم شيرازى، ناصر - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/50082/11/267/%D9%87%D8%B1%DA%AF%D8%B2|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa}}</ref>


با این حال، راه زنان برای دست یافتن به مزایای اجتماعی هرگز بسته نبوده‌است. [[خدیجه دختر خویلد]] ثروتمندترین زنان [[قبیله قریش|قریش]] بود<ref>سیره ابن هشام ج ۱ ص ۲۰۴</ref> و [[هند دختر عتبه]] بسیار قدرتمند بود و در [[احد]] در کنار مردان علیه سپاه [[اسلام]] می‌جنگید.<ref>سیره ابن هشام ج ۲ ص ۱۰۳</ref>
با این حال، راه زنان برای دست یافتن به مزایای اجتماعی هرگز بسته نبوده‌است. [[خدیجه دختر خویلد]] ثروتمندترین زنان [[قبیله قریش|قریش]] بود<ref>سیره ابن هشام ج ۱ ص ۲۰۴</ref> و [[هند دختر عتبه]] بسیار قدرتمند بود و در [[احد]] در کنار مردان علیه سپاه [[اسلام]] می‌جنگید.<ref>سیره ابن هشام ج ۲ ص ۱۰۳</ref>


== موقعیت زنان در عربستان در صدر اسلام ==
== موقعیت زنان در عربستان در صدر اسلام ==
با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از [[آداب]] عرب بود، کنار گذاشته شد،<ref>سیره ابن هشام ج ۱ ص ۱۸۹</ref> در پیمان ازدواج به جای این که پدر دختر به دامادش کابین بپردازد، مقرر شد که شوهر به همسرش [[مهریه]] بپردازد. زنان حق مالکیت فردی به دست آوردند و حق میراث برای آن‌ها در نظر گرفته شد؛ در حالی که پیش‌تر، فقط خویشاوندان مذکر، حق [[ارث]] بردن داشتند.<ref>تاریخ الخدوری ص ۱۸۰</ref> به این صورت، با ظهور اسلام [[موقعیت اجتماعی]] زنان پیشرفت کرد. همچنین [[محمد]] در آیه ۱۲ سوره [[ممتحنه]] با شرایط معینی با زنان [[بیعت]] کرد و بر مبنای آن [[بیعت]]، زنان را در امور [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] شریک ساخت.<ref>[[سید محمد جواد غروی]]، مبانی حقوق در اسلام، 1373، نشر جهاد دانشگاهی، اصفهان، فصل پنجم:بیعت پیامبر با زنان، صفحه 267</ref>
با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از [[آداب]] عرب بود، کنار گذاشته شد،<ref>سیره ابن هشام ج ۱ ص ۱۸۹</ref> در پیمان ازدواج به جای این که پدر دختر به دامادش کابین بپردازد، مقرر شد که شوهر به همسرش [[مهریه]] بپردازد. زنان [[حق مالکیت]] فردی به دست آوردند و حق میراث برای آن‌ها در نظر گرفته شد؛ در حالی که پیش‌تر، فقط خویشاوندان مذکر، حق [[ارث]] بردن داشتند.<ref>تاریخ الخدوری ص ۱۸۰</ref> به این صورت، با ظهور اسلام [[موقعیت اجتماعی]] زنان پیشرفت کرد. همچنین [[محمد]] در آیه ۱۲ سوره [[ممتحنه]] با شرایط معینی با زنان [[بیعت]] کرد و بر مبنای آن [[بیعت]]، زنان را در امور [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] شریک ساخت.<ref>[[سید محمد جواد غروی]]، مبانی حقوق در اسلام، 1373، نشر جهاد دانشگاهی، اصفهان، فصل پنجم:بیعت پیامبر با زنان، صفحه 267</ref> چنان‌که پیامبر اسلام از زنان مشاوره خواسته و افکار آنان را به ویژه در مورد قرآن درنظر گرفته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Women and Islam - Oxford Islamic Studies Online|نشانی=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2510|وبگاه=www.oxfordislamicstudies.com|بازبینی=2021-05-17|کد زبان=en}}</ref>


== زنان در قرآن ==
== زنان در قرآن ==
{{اصلی|زنان در قرآن|}}
یکی از زنانی که در [[قرآن]] از وی نام برده شده‌است، [[مریم دختر عمران]] است؛ قرآن برخلاف [[انجیل]] حوادث زندگی مریم را از ابتدای تولد او دنبال می‌کند، و این‌که [[زکریا]] سرپرستی او را برعهده گرفت.<ref>قرآن ۳:۴۴</ref> در قرآن آمده‌است که از نزد خدا به مریم در محراب عبادت روزی بی‌حساب رسیده‌است.<ref>قرآن ۳:۳۷</ref> همچنین در قرآن، مریم بر تمامی زنان جهان برتری یافته‌است.<ref>قرآن ۳:۳۷</ref> فرشتگان به مریم به فرزندی به نام عیسی بشارت دادند و مریم باکره، به عیسی حامله شد.<ref>آل‌عمران آیه ۴۷</ref>
به طور کلی [[قرآن]] در حدود دویست آیه مستقیما دربارۀ زنان سخن گفته‌است. آیاتی که به طور مستقیم به موضوع زنان می‌پردازند با واژه‌هایی همچون «نساء، اِمرَأة، امّ، مومنات، صالحات، بنات، زوجة، اخت و ...» آمده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زنان صالح در قرآن|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/291288/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-02|کد زبان=fa}}</ref> از دیدگاه قرآن، زن و مرد هر دو از یک سرچشمه جوشیده‌اند و آن دو را خداوند مستقل آفرید اما طبیعت‌شان را گوناگون قرار داد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=درآمدی به شخصیت شناسی زنان در قصه های قرآن|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/139594/%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B5%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-02|کد زبان=fa}}</ref>


یکی از زنانی که در [[قرآن]] از وی نام برده شده‌است، [[مریم دختر عمران]] است؛ قرآن برخلاف [[انجیل]] حوادث زندگی مریم را از ابتدای تولد او دنبال می‌کند، و این‌که [[زکریا]] سرپرستی او را برعهده گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=The new encyclopedia of Islam by Cyril Glassé, Huston Smith 2003 ISBN 0-7591-0190-6 page 296 sayyidatuna|پیوند=https://books.google.com/books?id=focLrox-frUC&pg=PA296#v=onepage&q=maryam%20%22mother%20of%20Jesus%22&f=false}}</ref> در قرآن آمده‌است که از نزد خدا به مریم در محراب عبادت روزی بی‌حساب رسیده‌است. همچنین در قرآن، مریم بر تمامی زنان جهان برتری یافته‌است. فرشتگان به مریم به فرزندی به نام عیسی بشارت دادند و مریم باکره، به عیسی حامله شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱-۲، ص۴۳۶ (ذیل آیه ۳۷ آل عمران.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=عمران و دخترش مریم|نشانی=https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61894&lid=0&mid=26732&catid=6509|وبگاه=پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی|تاریخ=2011-10-19|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص660}}</ref>
قرآن، نام همسر [[آدم]] را مشخص نکرده‌است؛ هرچند در روایات نام [[حوا]] آمده‌است. خداوند، نخستین زوج انسانی را از نزدیک شدن به درخت منع فرمود. در قرآن، [[شیطان]] آن مرد و زن را وسوسه کرد و آن دو نافرمانیِ خدا را کردند و به کیفر خدایی گرفتار شدند.<ref>قرآن ۷:۱۹</ref> بنابراین، در قرآن سخن از این که همسر آدم، وی را اغوا کرد و او را به خوردن از [[میوه ممنوع]] واداشت، نرفته‌است بلکه حتی در بعضی آیات کل تقصیر را به آدم نسبت داده‌است، برای نمونه آیه ۱۲۰ و ۱۲۱ سوره طه نه تنها هیچ نقشی برای حوا در وسوسه شدن قائل نیست بلکه وسوسه شدن توسط شیطان را تنها به آدم نسبت می‌دهد: فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ الشَّیْطَانُ قَالَ یَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلَیٰ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْکٍ لَّا یَبْلَیٰ


{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ|سوره=آل عمران|آیه=۴۲|ترجمه=و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده‌است.}}
سپس شیطان (به نیرنگ و حیله نشست و) آدم را وسوسه کرد (و بدو) گفت: ای آدم آیا تو را به درخت جاودانگی و ملک فناناپذیر رهنمود کنم؟ (اگر از این درخت ممنوع بخورید، دیگر <nowiki>نمی‌میرید</nowiki> و سرمدی می‌شوید). سورهٔ طه، آیهٔ ۱۲۰


قرآن، نام همسر [[آدم]] را مشخص نکرده‌است؛ هرچند در روایات نام [[حوا]] آمده‌است، و حوا را نخستین زن و مادر نسل بشر می‌دانند. خداوند، نخستین زوج انسانی را از نزدیک شدن به درخت منع فرمود. در قرآن، [[شیطان]] آن مرد و زن را وسوسه کرد و آن دو نافرمانیِ خدا را کردند و به کیفر خدایی گرفتار شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عیاشی، کتاب التفسیر، ذیل نساء: ۱؛ ابن بابویه، الامالی، ج۱، ص۲۵۹–۲۶۰؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیات؛ طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ذیل آیات؛ فخر رازی، التفسیرالکبیر، او، مفاتیح الغیب، ذیل آیات.}}</ref> بنابراین، در قرآن سخن از این که همسر آدم، وی را اغوا کرد و او را به خوردن از [[میوه ممنوع]] واداشت، نرفته‌است بلکه حتی در بعضی آیات کل تقصیر را به آدم نسبت داده‌است، برای نمونه آیه ۱۲۰ و ۱۲۱ سوره طه نه تنها هیچ نقشی برای حوا در وسوسه شدن قائل نیست بلکه وسوسه شدن توسط شیطان را تنها به آدم نسبت می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=معانی الأخبار، ص ۱۰۹، ح ۱; نورالثقلین، ج ۲، ص ۱۲، ح ۳۵.}}</ref>
بنا به قرآن، [[ساره]] زن [[ابراهیم]] هنگامی که میهمانان خدا مژدهٔ ولادت پسری را ([[اسحاق]]) به او می‌دهند، می‌خندد و با آن‌ها گفتگو می‌کند.<ref>قرآن ۱۱:۷۱</ref> و همسر دیگر وی [[هاجر]] که مادر [[اسماعیل]] بود
قرآن، اشارات گذرایی به مادر<ref>قرآن ۲۸:۷</ref> و خواهر موسی<ref>قرآن ۲۸:۹</ref> و همچنین دختران [[شعیب]]<ref>قرآن ۲۸:۱۸</ref> و نیز به [[آسیه|همسر فرعون]] که موسی را پذیرفت<ref name="قرآن ۶۶:۱۰">قرآن ۶۶:۱۰</ref> دارد و آن سه را به زنانی مؤمن می‌داند.<ref>قرآن ۶۶:۱۲</ref>


«سپس شیطان (به نیرنگ و حیله نشست و) آدم را وسوسه کرد (و بدو) گفت: ای آدم آیا تو را به درخت جاودانگی و مُلک فناناپذیر رهنمود کنم؟» <small>سورهٔ طه، آیهٔ ۱۲۰</small>
در [[سوره نمل]]، داستان [[سلیمان]] و [[ملکه سبا]] آمده‌است. نام ملکه سبا در قرآن مشخص نشده‌است، اما در تفاسیر و احادیث نام [[بلقیس]] ذکر گردیده‌است. قرآن ملکه سبا را ملکه‌ای توصیف می‌کند که از هر چیز به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت،<ref>قرآن ۲۷:۱۵</ref> او دعوت سلیمان را می‌پذیرد و نزد او می‌آید و با سلیمان تسلیم خدا می‌شود.<ref>قرآن ۲۷:۴۴</ref>


بنا به قرآن، [[ساره]] زن [[ابراهیم]] هنگامی که میهمانان خدا مژدهٔ ولادت پسری را ([[اسحاق]]) به او می‌دهند، می‌خندد و با آن‌ها گفتگو می‌کند. همینطور آیاتی در مورد همسر دیگر وی [[هاجر]] که مادر [[اسماعیل]] بود. قرآن، اشارات گذرایی به مادر و خواهر موسی و همچنین دختران [[شعیب]] و نیز به [[آسیه|همسر فرعون]] که موسی را پذیرفت دارد و آن سه را زنانی مؤمن می‌داند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مرتضی فهیم کرمانی، چهره زن در آئینه اسلام و قرآن.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تفسير 11. هود آية 71|نشانی=https://www.almubin.com/commentary/11:71|وبگاه=www.almubin.com|بازبینی=2021-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://quran.anhar.ir/tafsirfull-14404.htm|عنوان=تفسیر المیزان، آیات 10 تا 12 سورۀ تحریم}}</ref>
دیگر زنانی که در قرآن، به آن‌ها اشاره شده‌است، دو تن از همسران پیامبر اسلام هستند. مفسرین بر این که آن دو، [[عایشه]] و [[حفصه]] بودند، اتفاق دارند. قرآن آن دو را به خاطر فاش کردن رازی که پیامبر به یکی از ایشان سپرده بود، سرزنش کرده<ref>قرآن ۶۶:۲</ref> و به توبه دعوت نموده‌است.<ref>قرآن ۶۶:۴</ref>


در [[سوره نمل]]، داستان [[سلیمان]] و ملکه سبا آمده‌است. [[ملکه سبا]] تنها پادشاه زن که قرآن از او یاد کرده است. در تفاسیر و احادیث نام او [[بلقیس]] ذکر گردیده‌است. قرآن ملکه سبا را ملکه‌ای اهل مشورت با صاحب‌نظران توصیف می‌کند، که از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت، او دعوت سلیمان را می‌پذیرد و نزد او می‌آید و با سلیمان تسلیم خدا می‌شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۸۲.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=روحانی منش،‌ «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»، ۱۳۷۷ش.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=استاد. دکتر: الجرو، سعید، اسمهان، (دراسات فی التاریخ الحضاری للیمن القدیم)، دارالکتاب الحدیث، چاپ عدن، ۲۰۰۳ میلادی به (عربی).}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جایگاه مشورت با زن در قرآن|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/37588/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%B2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-02|کد زبان=fa}}</ref>
از همسر [[نوح]] و همسر [[لوط]] هم‌چون دو نمونه از کسانی که کفر ورزیده‌اند، یاد می‌شود. آنان به همسران خود که مردانی نیک بودند، خیانت ورزیدند و به آتش دوزخ فرستاده خواهند شد.<ref name="قرآن ۶۶:۱۰"/> و در نهایت، از دیدگاه مفسرین، در برخی از آیات اشاراتی به [[فاطمه زهرا]] شده‌است.<ref>سوره کوثر</ref>


بیشتر مفسرین بر این باورند که زنانی که در آیات ابتدایی سورۀ [[تحریم (سوره)|تحریم]] به آنان اشاره شده، دو تن از همسران پیامبر اسلام، [[عایشه]] و [[حفصه]] بودند. قرآن آن دو را به خاطر فاش کردن رازی که پیامبر به یکی از ایشان سپرده بود، سرزنش کرده و به توبه دعوت نموده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۵.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیوطی، الدر المنثور في التفسیر بالمأثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۳۹-۲۴۰.}}</ref> هرچند [[سید محمدحسین طباطبایی|سیدمحمدحسین طباطبایی]] این تفسیر را ناسازگار با بقیۀ آیات سورۀ تحریم می‌داند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۱۹، ص۳۳۸-۳۴۰.}}</ref>
صورت زنان اشاره شده درقرآن:[[حوا]] (همسر آدم)-همسر نوح-[[سارا]] و[[هاجر]] (همسران [[ابراهیم]])-دختران [[شعیب]]-همسر [[لوط]]- مادر خواهر و همسر [[موسی]]-[[مریم]]-همسر عمران مادر[[مریم]]-همسر[[زکریا]]-[[فاطمه زهرا]]- همسران [[پیامبر اسلام]]-[[آسیه]]-[[زلیخا]]-همسر[[ابولهب]]<ref>فرهنگ موضوعی قرآن مجید</ref>


[[افک|آیات افک]]، دربارهٔ تهمت زدن گروهی از مردم به یکی از زنان مسلمان است. در این آیات، خداوند مردم را به دلیل اتهام وارد کردن و دامن زدن به شایعات، تقبیح می‌کند. اغلب مفسران اهل سنت شخص متهم شده را [[عایشه]] می‌دانند که قرآن به دفاع و رفع اتهام از او پرداخت، اما بیشتر مفسران شیعه معتقدند فرد مورد اشاره [[ماریه|ماریه قبطیه]] است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ابن هشام، سیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۲۹۷–۳۰۲؛ واقدی، المغازی، ۱۴۱۴ق، ص۴۲۶–۴۳۵.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۹۹؛ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۳۵۰؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۳۲۰، ۳۲۶.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۰۸ و ۴۱۵–۴۱۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۰۵–۲۰۷؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۱ش، ص۱۱۲ و ۱۱۴–۱۱۵.}}</ref>
== تفکیک جنسیتی ==
{{اصلی|اسلام و تفکیک جنسیتی}}
اسلام، اختلاط بین زنان و مردان [[نامحرم]] را ممنوع کرده‌است. خلوت کردن زن و مرد بیگانه در اسلام، حرام است.


از همسر [[نوح]] و همسر [[لوط]] هم‌چون دو نمونه از کسانی که کفر ورزیده‌اند، یاد می‌شود. آنان به همسران خود که مردانی نیک بودند، خیانت ورزیدند و به آتش دوزخ فرستاده خواهند شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مکارم شیرازی، ناصر؛ جمعی از نویسندگان (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. ۲۴. دار الکتب الاسلامیه. ص. ص ۲۶۷سوره تحریم، مقدمه}}</ref> و در نهایت، از دیدگاه مفسرین شیعه، در آیاتی همچون [[کوثر|سورهٔ کوثر]] اشاره به [[فاطمه زهرا]] شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، خرمشاهی، بهاء الدین. ج۲، ص۱۲۶۹}}</ref>
در برخی کشورهای اسلامی، مانند [[عربستان سعودی]] جدایی جنسیتی شدیدی وجود دارد. در زمان حکومت [[طالبان]] در [[افغانستان]]، [[جدایی جنسیتی]] در جامعه اعمال شد. حتی در جوامعی که منعی برای روابط اجتماعی زنان و مردان وجود ندارد، در مساجد بر پایه احکام عبادی، زنان و مردان از هم جدا هستند.{{تأیید اعتبار}}


[[حنا (مادر مریم)|حنا]] مادر مریم مقدس، [[زلیخا]] و همسر [[ابولهب]] از دیگر زنانی هستند که در قرآن به آن‌ها اشاره‌ شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۷.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=درباره «حنه»؛ مادر حضرت مریم|نشانی=https://library.razavi.ir/quran/fa/41495/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%C2%AB%D8%AD%D9%86%D9%87%C2%BB%D8%9B-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85|وبگاه=کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر مقاتل، ج3، ص532؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص251}}</ref>
== کتک زدن زن ==
{{برای|آشنایی با این بخش|اسلام و خشونت خانگی}}
زدن زن و همسر، نص صریح یکی از آیه‌های [[قرآن]] آیه ۳۴ [[نساء|سورهٔ نساء]] است<ref>{{پک|انصاری، مسعود|سال|ک= بازشناسی قرآن|ص= ۲۹۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.qudsonline.ir/news/53985/چه-زمان-و-چگونه-زنان-را-باید-کتک-زد|عنوان= چه زمان و چگونه زنان را باید کتک زد؟| ناشر = qudsonline|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://fa.wikishia.net/view/تنبیه_بدنی_زنان|عنوان= تنبیه بدنی زنان| ناشر = wikishia|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.radiofarda.com/a/Taboo-e88-Quran-and-beating-Women/29437679.html|عنوان= چگونه است که در قرآن «کتک زدن زنان» تجویز شده‌است؟| ناشر = radiofarda|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://zandiq.com/2007/11/14/ayate-barde-dari-dar-ghoran/|عنوان= آیات برده داری قرآن| ناشر = zandiq|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alim.org/library/quran/ayah/compare/4/34/men-are-given-authority-over-women-and-corrective-measures-for-disobedient-women-and-arbitration-in-family-disputes|title=Surah 4:34 (An-Nisaa), Alim&nbsp;— Translated by Mohammad Asad, Gibraltar (1980)|publisher=|accessdate=26 ژوئن 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927231420/http://www.alim.org/library/quran/ayah/compare/4/34/men-are-given-authority-over-women-and-corrective-measures-for-disobedient-women-and-arbitration-in-family-disputes|archivedate=27 سپتامبر 2013|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.eui.eu/DepartmentsAndCentres/RobertSchumanCentre/Research/InternationalTransnationalRelations/MediterraneanProgramme/MRM/MRM2011/ws04.aspx |title=Salhi and Grami (2011), Gender and Violence in the Middle East and North Africa, Florence (Italy), European University Institute |accessdate=۱۴ دسامبر ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927154118/http://www.eui.eu/DepartmentsAndCentres/RobertSchumanCentre/Research/InternationalTransnationalRelations/MediterraneanProgramme/MRM/MRM2011/ws04.aspx |archivedate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳ |dead-url=yes}}</ref> (مردان بر زنان قیمومیت و سرپرستی دارند، به خاطر اینکه خدا بعضی را بر بعضی برتری داده‌ و به خاطر این [که] مردان از مال خود نفقه زنان و مهریه آنان را می‌دهند؛ پس زنان صالح و شایسته باید فرمانبر شوهران در کام‌گیری و تمتعات جنسی و محافظ ناموس و منافع و آبروی آنان در غیابشان باشند، همان‌طوری که خدا منافع آنان را حفظ فرموده، و زنانی را که بیم دارید نافرمانی‌تان کنند (نشوز)، نخست، اندرز دهید، اگر به اطاعت در نیامدند، با آن‌ها قهر کنید و در بستر خود راه ندهید و اگر این نیز مؤثر تمام [واقع] نشد، بزنیدشان).
به گفته فریحه ایثار، فعال حقوق زنان در افغانستان، این آیه قوی‌ترین دستاویز شرعی برای بازگرداندن کنترل و تسلط مرد بر زن، و تثبیت نابرابری‌های جنسیتی در تاریخ اسلام بوده است. [[جوادی آملی]]٬ قوام بودن مرد را مسوولیت و مدیریت اجرایی تعریف میکند و عمومیت داشتن آیه را رد میکند و مینویسد: "باید توجه داشت ان‌جا که٬ زن در مقابل مرد و مرد در مقابل زن٬ به عنوان دو صنف مطرح است هرگز مرد قوام و قیم زن نیست و زن هم در تحت قیمومیت مرد نیست. بلکه٬ قیمومیت مربوط به موردی است که٬ زن در مقابل شوهر و شوهر در مقابل زن باشد."
<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-50743704|عنوان= زن در قرآن| ناشر = بی‌بی‌سی|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>


== فمینیسم اسلامی ==
== فمینیسم اسلامی ==
خط ۵۰: خط ۴۸:
{{اصلی|فمینیسم اسلامی}}
{{اصلی|فمینیسم اسلامی}}
فمینیسم اسلامی توسط تعدادی از [[دین‌شناسی|دین‌شناسان]] مسلمان که خود را [[فمینیست]] نیز می‌دانند شکل گرفته‌است.{{سخ}}فمینیست‌های مسلمان معتقدند آیات زیادی از [[قرآن]] برابری زن و مرد را تأیید می‌کنند و تفسیرهای حاوی مفهوم برتری [[مذکر]] را انعکاس دهنده فرهنگ [[مردسالار]]انه پیش از قرآن و ترکیب [[فقه]] کلاسیک با مفاهیم و رفتارهای مردسالارانه آن زمان می‌دانند.{{سخ}}[[روش‌شناسی]] پایه فمینیسم اسلامی شامل روش‌های کلاسیک [[اجتهاد]] (بررسی استقلال منابع دینی) و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] است و علاوه بر این دو روش، روش‌های تحلیل [[زبان‌شناسی|زبان‌شناختی]]، [[تاریخ]]ی، تحلیل ادبی، [[جامعه‌شناسی|جامعه‌شناختی]]، [[مردم‌شناسی|مردم‌شناختی]] و… نیز به کار گرفته می‌شوند.<ref name="zanestan">{{یادکرد وب| نشانی = http://zanestan.org/issue31/07,10,07,02,13,34| عنوان = فمینیسم اسلامی چه می‌گوید؟| تاریخ بازدید = ۱۴ اکتبر ۲۰۰۷| تاریخ = ۱۵ مهر ۱۳۸۶| ناشر = مارگوت بدران، ترجمه ناهید کشاورز، زنستان| زبان = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180108062527/http://zanestan.org/issue31/07,10,07,02,13,34| archivedate = ۸ ژانویه ۲۰۱۸| dead-url = yes}} برگردان مقاله‌ای به نام Féminisme islamique: qu’est-ce à dire از سایت اسلام و لائیسیته</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی = http://www.feministschool.org/spip.php?article9 | عنوان = اسلام و جنبش یک میلیون امضا، ناهید کشاورز | تاریخ بازدید = ۴ آوریل ۲۰۰۸ | تاریخ = ۴ بهمن ۱۳۸۶ | ناشر = وبگاه مدرسه فمینیستی | زبان = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080311044404/http://feministschool.org/spip.php?article9 | archivedate = ۱۱ مارس ۲۰۰۸ | dead-url = yes}}</ref>
فمینیسم اسلامی توسط تعدادی از [[دین‌شناسی|دین‌شناسان]] مسلمان که خود را [[فمینیست]] نیز می‌دانند شکل گرفته‌است.{{سخ}}فمینیست‌های مسلمان معتقدند آیات زیادی از [[قرآن]] برابری زن و مرد را تأیید می‌کنند و تفسیرهای حاوی مفهوم برتری [[مذکر]] را انعکاس دهنده فرهنگ [[مردسالار]]انه پیش از قرآن و ترکیب [[فقه]] کلاسیک با مفاهیم و رفتارهای مردسالارانه آن زمان می‌دانند.{{سخ}}[[روش‌شناسی]] پایه فمینیسم اسلامی شامل روش‌های کلاسیک [[اجتهاد]] (بررسی استقلال منابع دینی) و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] است و علاوه بر این دو روش، روش‌های تحلیل [[زبان‌شناسی|زبان‌شناختی]]، [[تاریخ]]ی، تحلیل ادبی، [[جامعه‌شناسی|جامعه‌شناختی]]، [[مردم‌شناسی|مردم‌شناختی]] و… نیز به کار گرفته می‌شوند.<ref name="zanestan">{{یادکرد وب| نشانی = http://zanestan.org/issue31/07,10,07,02,13,34| عنوان = فمینیسم اسلامی چه می‌گوید؟| تاریخ بازدید = ۱۴ اکتبر ۲۰۰۷| تاریخ = ۱۵ مهر ۱۳۸۶| ناشر = مارگوت بدران، ترجمه ناهید کشاورز، زنستان| زبان = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180108062527/http://zanestan.org/issue31/07,10,07,02,13,34| archivedate = ۸ ژانویه ۲۰۱۸| dead-url = yes}} برگردان مقاله‌ای به نام Féminisme islamique: qu’est-ce à dire از سایت اسلام و لائیسیته</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی = http://www.feministschool.org/spip.php?article9 | عنوان = اسلام و جنبش یک میلیون امضا، ناهید کشاورز | تاریخ بازدید = ۴ آوریل ۲۰۰۸ | تاریخ = ۴ بهمن ۱۳۸۶ | ناشر = وبگاه مدرسه فمینیستی | زبان = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080311044404/http://feministschool.org/spip.php?article9 | archivedate = ۱۱ مارس ۲۰۰۸ | dead-url = yes}}</ref>

[[ملاله یوسف‌زی]]، [[عایشه عبدالرحمان]]، [[آمنه ودود]] و [[فاطمه مرنیسی]] از جمله زنان کنشگر فمینیست اسلامی هستند که عموماً تفاسیر تاریخی جنسیت‌محور را زیر سؤال می‌برند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Ziauddin Sardar & Zafar Abbas Malik (2009). Islam: A graphic guide. Totem. pp. 160–2. ISBN 978-1-84831-084-1.}}</ref>


== ارث ==
== ارث ==
در تقسیم ارث بر اساس قرآن، در صورتی که شخص متوفی والدین نداشته باشد و فرزندان پسر و دختر داشته باشد، پسر دوبرابر دختر ارث می‌برد؛ و اگر والدین متوفی زنده باشند، هر یک از پدر و مادر یک‌ششم ارث و فرض دختر نصف آن خواهد بود. نابرابری در تقسیم ارث در اسلام، به این دلیل است که مرد در اسلام مکلف به تأمین هزینه‌های زندگی همسرش است.{{مدرک}}
در تقسیم ارث بر اساس قرآن، در صورتی که شخص متوفی والدین نداشته باشد و فرزندان پسر و دختر داشته باشد، پسر دوبرابر دختر ارث می‌برد؛ و اگر والدین متوفی زنده باشند، هر یک از پدر و مادر یک‌ششم ارث و فرض دختر نصف آن خواهد بود. نابرابری در تقسیم ارث در اسلام، به این دلیل است که مرد در اسلام مکلف به تأمین هزینه‌های زندگی همسرش است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مؤسسه دایرةالمعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۸ و ۳۷۹}}</ref>


== ازدواج ==
== عشق ==
در جوامع سنتی اسلامی، [[عشق]] بین زن و مرد به‌طور ویژه‌ای ستوه می‌شود. و ادبیات عامه و کلاسیک جهان اسلام مملو از آثاری در این زمینه است.<ref name=":3">{{Cite book|title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World|last=Robinson|first=Francis|publisher=Cambridge University Press|year=1996|isbn=978-0-521-66993-1|location=Cambridge, England|pages=[https://archive.org/details/ISBN -9780521435109/page/197 197]|url=https://archive.org/details/ISBN -9780521435109/page/197}}</ref> چنانچه مضامین قرآنی مانند عشق [[یوسف و زلیخا]] الهام بخش بسیاری از آثار ادبی شاعران و پیش‌زمینهٔ عرفان و [[تصوف]] شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Murata, Sachiko (1992). The Tao of Islam: A Sourcebook on Gender Relationships in Islamic Thought. Albany, New York: State University of New York Press. p. 186. ISBN 978-0-7914-0914-5.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Forty Rules of Love, By Elif Shafak|نشانی=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/reviews/forty-rules-love-elif-shafak-2021678.html|وبگاه=The Independent|تاریخ=2011-09-18|بازبینی=2021-05-14|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Arkoun, M. (1997). "ʿIs̲h̲ḳ". In P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; W.P. Heinrichs (eds.). Encyclopaedia of Islam. 4 (2nd ed.). Brill. p. 119.}}</ref>

حدیثی از پیامبر اسلام نقل شده‌است که می‌گوید: «برای دو نفر که یکدیگر را دوست دارند چیزی بهتر از ازدواج نیست.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Sunan Ibn Majah 1847 - The Chapters on Marriage - کتاب النکاح - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلی الله علیه و سلم)|نشانی=https://sunnah.com/ibnmajah:1847|وبگاه=sunnah.com|بازبینی=2021-05-09}}</ref> همچنین توصیه‌های [[محمد]] به مردان در زمینهٔ عشق قابل توجه است که بر آموزه‌های پیامبر اسلام در مورد اهمیت دوست داشتن زنان تأکید می‌کنند:
* «شما باید زن خود را از عطر مو تا نوک انگشتانش گرامی بدارید.»<ref name=":4">{{Cite book|title=Remembering God: Reflections on Islam|last=Eaton|first=Gai|publisher=The Islamic Texts Society|year=2000|isbn=978-0-946621-84-2|location=Cambridge, England|pages=[https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/85 85]|url=https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/85}}</ref>
* «بهترین شما کسی است که از نظر همسر خود بهترین باشد.»<ref>{{Cite book|title=Remembering God: Reflections on Islam|last=Eaton|first=Gai|publisher=The Islamic Texts Society|year=2000|isbn=978-0-946621-84-2|location=Cambridge, England|pages=[https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/90 90]|url=https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/90}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Jami` at-Tirmidhi 1162 - The Book on Suckling - کتاب الرضاع - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلی الله علیه و سلم)|نشانی=https://sunnah.com/tirmidhi:1162|وبگاه=sunnah.com|بازبینی=2021-05-09}}</ref>

== زناشویی ==
=== ازدواج ===
[[پرونده:Muslim wedding in India.jpg|300px|بندانگشتی|مراسم ازدواج یک زوج مسلمان در کنار رودخانه‌ای در [[هند]]]]
[[پرونده:Muslim wedding in India.jpg|300px|بندانگشتی|مراسم ازدواج یک زوج مسلمان در کنار رودخانه‌ای در [[هند]]]]
قرآن، اجبار در ازدواج را ممنوع کرده و رضایت طرفین در ازدواج را شرط دانسته‌است.<ref name=":5">{{یادکرد کتاب|عنوان=Glassé, Cyril (1989). The Concise Encyclopedia of Islam. London, England: Stacey International. p. 259.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Hadith on Marriage: Wife must consent to her marriage|نشانی=https://www.abuaminaelias.com/dailyhadithonline/2012/09/15/wife-consent-nikah/|تاریخ=2012-09-15|بازبینی=2021-05-17|کد زبان=en-US|نام=Abu Amina|نام خانوادگی=Elias}}</ref><ref>قرآن ۲۲:۳</ref> محدودیت سنی برای ازدواج وجود داشته اما جزئیات آن موزد اختلاف‌نظر است. گروهی رسیدن به زمان بلوغ جنسی را شرط دانسته و گروهی دیگر سنین مختلف و بنا به قول مشهور، نه سالگی را شرط ازدواج دختران می‌دانند.<ref>صحیح بخاری ۲:۲۸:۸۳</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=وسائل الشيعة ط-آل البیت - الحر العاملي، الشيخ أبو جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/11025/21/36/%D9%8A%D8%AA%D9%85%D8%AA%D8%B9|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-05-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=وسائل الشيعة ط-آل البیت - الحر العاملي، الشيخ أبو جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/11025/17/361/%D8%A8%D9%84%D8%BA|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-05-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص ۴۰۹، دار تحقیق مؤسسه آل البیت. همچنین همان ج۱۵، ص۴۰۹.}}</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] از مراجع تقلید شیعه ازدواج در سن کمتر از ۱۳ سال را باطل می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/688721/آیت-الله-مکارم-شیرازی-ازدواج-در-سن-کمتر-از-13-سال-باطل-است|وبگاه=www.asriran.com|بازبینی=2021-05-08|عنوان=آیت الله مکارم شیرازی: ازدواج در سن کمتر از 13 سال باطل است}}</ref>
قرآن، اجبار در ازدواج را ممنوع کرده و رضایت طرفین در ازدواج را شرط دانسته‌است.<ref>قرآن ۲۲:۳</ref> محدودیت سنی برای ازدواج در اسلام وجود ندارد، هرچند گفته شده‌است که نمی‌توان با زنان پیش از رسیدن به نه سالگی ازدواج کرد.<ref>صحیح بخاری ۲:۲۸:۸۳</ref>

{{متن قرآن|وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ|سوره=روم|آیه=۲۱|ترجمه=و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!}}

ازدواج مردان مسلمان با زنان مشرک و زنان مسلمان با مردان مشرک ممنوع شده‌است.<ref>قرآن ۲:۲۲۱</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=غایةالمرام، ج۳، ص۶۷.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=حکم ازدواج مسلمان با غیرمسلمان یا کافر چیست؟|نشانی=https://www.isna.ir/news/91052414746/حکم-ازدواج-مسلمان-با-غیرمسلمان-یا-کافر-چیست|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2012-08-14|بازبینی=2021-05-20|کد زبان=fa}}</ref> زنان مسلمان نوگرویده و مهاجر از ازدواج با مشرکان منع شده‌اند و اگر در زمان گرویدن به اسلام، شوهر داشته باشند، نمی‌باید نزد همسرانشان که بر شرک باقی مانده‌اند، بازگردند.<ref>قرآن ۶۰:۱۰</ref> مردان مسلمان، مجازند با زنان [[اهل کتاب]] یعنی زنان مسیحی، یهودی، مندائی (صابئی) و زرتشتی ازدواج موقت کنند؛<ref>قرآن ۵:۵</ref> اما زنان مسلمان حق ازدواج با مردان اهل کتاب را ندارند. ازدواج مرد زناکار، با زنان پاک‌دامن مسلمان و ازدواج زن زناکار با مردان پاک‌دامن مسلمان ممنوع شده‌است.<ref>قرآن ۲۴:۳</ref>


قرآن زن و شوهر را به مانند لباس یکدیگر تشبیه می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 111.}}</ref> زنان پس از ازدواج از تأمین مخارج زندگی معاف‌اند، مگر آنکه زن و شوهر به توافق دیگری برسند.<ref name=":6">{{یادکرد وب|عنوان=نفقه معوقه زن قابل مطالبه است|نشانی=https://www.irna.ir/news/83479578/نفقه-معوقه-زن-قابل-مطالبه-است|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2019-09-18|بازبینی=2021-05-17|کد زبان=fa|نام خانوادگی=2421}}</ref><ref name=":7">{{Cite journal|last=وحی|first=فرزند|last2=جمال |date=2015-05-22|title=نقد و بررسی برخی از حقوق سیاسی و اجتماعی زن در اسلام|url=https://rjqk.atu.ac.ir/article_1293.html|journal=پژوهشنامه معارف قرآنی|volume=5|issue=16|pages=123–151|issn=2008-9252}}</ref>
ازدواج مردان مسلمان با زنان مشرک و زنان مسلمان با مردان مشرک ممنوع شده‌است.<ref>قرآن ۲:۲۲۱</ref> زنان مسلمان نوگرویده و مهاجر از ازدواج با مشرکان منع شده‌اند و اگر در زمان گرویدن به اسلام، شوهر داشته باشند، نمی‌باید نزد همسرانشان که بر شرک باقی مانده‌اند، بازگردند.<ref>قرآن ۶۰:۱۰</ref> مردان مسلمان، مجازند با زنان [[اهل کتاب]] یعنی زنان مسیحی، یهودی، مندائی (صابئی) و زرتشتی ازدواج موقت کنند؛<ref>قرآن ۵:۵</ref> اما زنان مسلمان حق ازدواج با مردان اهل کتاب را ندارند. ازدواج مرد زناکار، با زنان پاک‌دامن مسلمان و ازدواج زن زناکار با مردان پاک‌دامن مسلمان ممنوع شده‌است.<ref>قرآن ۲۴:۳</ref>


[[چندهمسری|چند همسری]] در شرایطی جایز دانسته شده‌است؛ [[چندشوهری]] در اسلام ممنوع است، اما [[چندزنی]] مشروع دانسته می‌شود. قرآن، تعداد همسران مشروع دائم برای یک مرد را چهار همسر معین کرده‌است.<ref name="قرآن ۴:۴">قرآن ۴:۴</ref> البته قرآن مراعات عدالت را در تعدد زوجات شرط دانسته. زنانی که یک مرد مؤمن می‌تواند با آن‌ها رابطه جنسی مشروع داشته باشند، علاوه بر این زنان، زنانی هستند که در جنگ به اسارت گرفته شده‌اند.<ref>نساء ۲۵، احزاب ۵۲، معارج ۳۰، نساء ۲۴، نحل ۷۱، نور ۳۳، احزاب ۵۰، روم ۲۸</ref>
[[چندهمسری|چند همسری]] در شرایطی جایز دانسته شده‌است؛ [[چندشوهری]] در اسلام ممنوع است، اما [[چندزنی]] مشروع دانسته می‌شود. قرآن، تعداد همسران مشروع دائم برای یک مرد را چهار همسر معین کرده‌است.<ref name="قرآن ۴:۴">قرآن ۴:۴</ref> البته قرآن مراعات عدالت را در تعدد زوجات شرط دانسته. زنانی که یک مرد مؤمن می‌تواند با آن‌ها رابطه جنسی مشروع داشته باشند، علاوه بر این زنان، زنانی هستند که در جنگ به اسارت گرفته شده‌اند.<ref>نساء ۲۵، احزاب ۵۲، معارج ۳۰، نساء ۲۴، نحل ۷۱، نور ۳۳، احزاب ۵۰، روم ۲۸</ref>
خط ۶۴: خط ۷۶:
ظاهراً آزادی‌های ویژه‌ای در ارتباط با تعداد زنان و شرایط [[نکاح]] برای پیامبر تلقی گردیده‌است<ref name="قرآن ۳۳:۵۳">قرآن ۳۳:۵۰</ref> چنان‌که پیامبر اسلام، پس از مرگ [[خدیجه]] نه بار و به روایتی سیزده بار ازدواج نمود.<ref>سیره ابن هشام ج ۲ ص ۴۴۴</ref> هم‌چنین احکام مربوط به خویشاوندی نسبی به گونه‌ای است که مانع ازدواج یک مرد با همسر مطلقه فرزند خوانده‌اش نمی‌شود همچنان که محمد با همسر مطلقه فرزندخوانده‌اش [[زید]] ازدواج کرد. ازدواج با همسران پیامبر پس از وی نیز ممنوع گردیده‌است و به همین دلیل از زنان پیامبر با تعبیر [[امهات المؤمنین]] یاد می‌شود که به معنی مادران اهل ایمان است.<ref name="قرآن ۳۳:۵۳"/>
ظاهراً آزادی‌های ویژه‌ای در ارتباط با تعداد زنان و شرایط [[نکاح]] برای پیامبر تلقی گردیده‌است<ref name="قرآن ۳۳:۵۳">قرآن ۳۳:۵۰</ref> چنان‌که پیامبر اسلام، پس از مرگ [[خدیجه]] نه بار و به روایتی سیزده بار ازدواج نمود.<ref>سیره ابن هشام ج ۲ ص ۴۴۴</ref> هم‌چنین احکام مربوط به خویشاوندی نسبی به گونه‌ای است که مانع ازدواج یک مرد با همسر مطلقه فرزند خوانده‌اش نمی‌شود همچنان که محمد با همسر مطلقه فرزندخوانده‌اش [[زید]] ازدواج کرد. ازدواج با همسران پیامبر پس از وی نیز ممنوع گردیده‌است و به همین دلیل از زنان پیامبر با تعبیر [[امهات المؤمنین]] یاد می‌شود که به معنی مادران اهل ایمان است.<ref name="قرآن ۳۳:۵۳"/>


خلوت کردن زن و مرد بیگانه، در اسلام حرام شمرده شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روابط زن و مرد از دیدگاه اسلام|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/107337/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa}}</ref> همچنین در برخی کشورهای اسلامی، مانند [[عربستان سعودی]] جدایی جنسیتی شدیدی وجود دارد. در زمان حکومت [[طالبان]] در [[افغانستان]]، [[جدایی جنسیتی]] در جامعه اعمال شد.{{تأیید اعتبار}}
== مهریه ==
در پیمان [[زناشویی]]، از مرد انتظار می‌رود هدیه‌ای به زن ببخشد. این هدیه، در صورت درخواست زن باید بلافاصله به وی داده شود. از این هدیه، در اصطلاح قرآن، با نام [[مهریه|صداق]] یاد می‌شود.<ref name="قرآن ۴:۴"/> برخی پیشوایان شیعه، زنانی را با تعیین مهریه‌های گران‌قیمت حاضر به ازدواج می‌شوند، شوم دانسته‌اند.<ref>من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ص ۴۱۰</ref> در آیات قرآن پرداخت مهریه بنا به افعال به کار رفته در آیات، تعبیر به نسیه نشده‌است و ظاهراً از دارایی یا تعهد فعلی مرد باید باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قرآن|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=بقره/229 - نساء/19 و 20 - احزاب/49}}</ref>


=== مهریه ===
== زندگی زناشویی ==
در پیمان [[زناشویی]]، از مرد انتظار می‌رود هدیه‌ای به زن ببخشد. این هدیه، در صورت درخواست زن باید بلافاصله به وی داده شود. از این هدیه، در اصطلاح قرآن، با نام [[مهریه|صداق]] یاد می‌شود.<ref name=":11">{{یادکرد کتاب|عنوان=شفق، غلامرضا، مهریه و جهیزیه در اسلام و ایران، ص۸، قم، دفتر عقل، ۱۳۸۸، چاپ اول.}}</ref><ref name=":5"/> گروهی از اندیشمندان مسلمان مهریه را صرفا یک ارزش نمادین توصیف می‌کنند و عده‌ای آن را دارای کارکرد اجتماعی برای زنان، همچون بیمۀ اجتماعی و احساس امنیت نسبت به آینده می‌دانند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=SID.ir {{!}} فلسفه مهریه در نظام حقوقی اسلام|نشانی=https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=5111|وبگاه=www.sid.ir|بازبینی=2021-06-10}}</ref> برخی پیشوایان شیعه، تعیین مهریه‌های گران‌قیمت را مورد انتقاد قرار داده، و زندانی کردن شوهر به دلیل عدم امکان پرداخت مهریه را مضحک و خلاف شرع دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیت الله مکارم شیرازی ایرادهای زندانی کردن شوهر به خاطر مهریه را تشریح کرد|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/181699/آیت-الله-مکارم-شیرازی-ایرادهای-زندانی-کردن-شوهر-به-خاطر-مهریه|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2011-11-02|بازبینی=2021-06-10|کد زبان=fa}}</ref> در آیات قرآن پرداخت مهریه بنا به افعال به کار رفته در آیات، تعبیر به نسیه نشده‌است و ظاهراً از دارایی یا تعهد فعلی مرد باید باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قرآن|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=بقره/229 - نساء/19 و 20 - احزاب/49}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مهریه در اسلام نقد بود ما نسیه اش کردیم|نشانی=https://www.isna.ir/news/tabriz-42510/مهریه-در-اسلام-نقد-بود-ما-نسیه-اش-کردیم|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2014-02-03|بازبینی=2021-06-10|کد زبان=fa}}</ref> همچنین شوهر اجازۀ بازپس‌گیری مهریه از زن را ندارد.<ref name=":11" />
قرآن محبت و مودت بین زن و شوهر را نشانه خدا دانسته‌است.<ref>قرآن ۳۰:۳۱</ref> قرآن، تأمین هزینه زندگی خانواده از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و آنچه برای رفاه و آسایش همسر و فرزندان ضرورت دارد را برعهده مرد گذاشته‌است. [[نفقه]] در اسلام، انجام وظایف همسری‌است و اگر زن ثروتمند هم باشد، این تکلیف برعهده مرد است. هم زن و هم مرد وظیفه دارند نیازهای جنسی یک‌دیگر را ارضا کنند. از شوهران خواسته شده که با زنان خود مهربان باشند.

=== زندگی مشترک ===
قرآن محبت و مودت بین زن و شوهر را نشانهٔ خدا دانسته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/70380/%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان کتاب(انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم‌}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول}}</ref> قرآن، تأمین هزینه زندگی خانواده از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و آنچه برای رفاه و آسایش همسر و فرزندان ضرورت دارد را برعهده مرد گذاشته‌است. [[نفقه]] در اسلام، انجام وظایف همسری‌است و اگر زن ثروتمند هم باشد، این تکلیف برعهده مرد است.<ref>{{Cite journal|last=مشکوه|first=سید حمید|date=2004-09-22|title=نفقه زن|url=http://jf.isca.ac.ir/article_3250.html|journal=فقه|volume=11|issue=41|pages=16–60|issn=1735-3181}}</ref> هم زن و هم مرد وظیفه دارند نیازهای جنسی یک‌دیگر را ارضا کنند. از شوهران خواسته شده که با زنان خود مهربان باشند.<ref name=":4"/>


اطاعت از شوهر برای زنان واجب دانسته می‌شود، جز در مواردی که شوهر امر به انجام گناهی کند.<ref>فتح‌الباری ۷:۴۷۶؛ صحیح مسلم ۱۷:۴۵؛ صحیح ترمذی ۲:۳۱۴؛</ref> از زنان خواسته شده‌است که بر خوی بد شوهران خود صبر کنند.<ref>زادالمعاد ۳:۳۶۱</ref> تدبیر امور خانه، که امروزه از آن با نام [[خانه‌داری]] یاد می‌شود، برعهده زن قرار گرفته‌است.<ref>ابن ماجه ۵:۵۵۱</ref> زنان حق ندارند بدون رضایت شوهران، روزه مستحبی بگیرند.<ref>صحیح مسلم ۷:۱۱۵؛ شرح‌السنه ۹:۳۲۷</ref> زنان باید برای خارج شدن از خانه از شوهرانشان اجازه بگیرند.<ref>ترمذی ۱۴:۲۸؛ کیمیای سعادت آداب نکاح ص ۳۲۳</ref>
اطاعت از شوهر برای زنان واجب دانسته می‌شود، جز در مواردی که شوهر امر به انجام گناهی کند.<ref>فتح‌الباری ۷:۴۷۶؛ صحیح مسلم ۱۷:۴۵؛ صحیح ترمذی ۲:۳۱۴؛</ref> از زنان خواسته شده‌است که بر خوی بد شوهران خود صبر کنند.<ref>زادالمعاد ۳:۳۶۱</ref> تدبیر امور خانه، که امروزه از آن با نام [[خانه‌داری]] یاد می‌شود، برعهده زن قرار گرفته‌است.<ref>ابن ماجه ۵:۵۵۱</ref> زنان حق ندارند بدون رضایت شوهران، روزه مستحبی بگیرند.<ref>صحیح مسلم ۷:۱۱۵؛ شرح‌السنه ۹:۳۲۷</ref> زنان باید برای خارج شدن از خانه از شوهرانشان اجازه بگیرند.<ref>ترمذی ۱۴:۲۸؛ کیمیای سعادت آداب نکاح ص ۳۲۳</ref>


در قرآن، محدودیتی برای سفر زنان به تنهایی ذکر نشده‌است. هرچند، بسیاری از مسلمانان اهل سنت، سفر زنان را بدون همراهی [[محرم (خویشاوند)|محرم]]، حرام می‌دانند. در مذهب حنفی، مسافرت زن به تنهایی ممنوع است اما مسافرت گروهی از زنان با یکدیگر جایز شمرده می‌شود.<ref>سنت حنفی ص ۴۴۴</ref> منعی برای رانندگی زنان، در قرآن و سنت وجود ندارد. امروزه در همه کشورهای اسلامی حتی عربستان سعودی، حق رانندگی برای زنان به رسمیت شناخته می‌شود.
در قرآن، محدودیتی برای سفر زنان به تنهایی ذکر نشده‌است. هرچند، بسیاری از مسلمانان اهل سنت، سفر زنان را بدون همراهی [[محرم (خویشاوند)|محرم]]، حرام می‌دانند. در مذهب [[حنفی]]، مسافرت زن به تنهایی ممنوع است اما مسافرت گروهی از زنان با یکدیگر جایز شمرده می‌شود.<ref>سنت حنفی ص ۴۴۴</ref> منعی برای رانندگی زنان، در قرآن و سنت وجود ندارد. امروزه در همه کشورهای اسلامی حتی عربستان سعودی، حق رانندگی برای زنان به رسمیت شناخته می‌شود.


عباس پسندیده، پژوهشگر دینی می‌گوید:
عباس پسندیده، پژوهشگر دینی می‌گوید:
{{نقل قول|در آموزه‌های اسلام، از همسر (زن) به عنوان «امانت الهی» یاد شده‌است، اگر کسی همسر خود را امانت بشمارد از هرگونه بدرفتاری، پرهیز خواهد کرد… جالب اینکه همسر، امانت خانواده‌اش شمرده نشده، بلکه امانت خدا دانسته شده‌است، در حقیقت کسی که ازدواج می‌کند، همسر را به عنوان امانت از خداوند متعال تحویل می‌گیرد، اتصال همسر به خداوند متعال، ارزش آن را کاملاً دگرگون می‌کند و از یک مسئله انسانی و زمینی، به یک مسئله الهی و آسمانی تبدیل می‌سازد.<ref>رضایت زناشویی، عباس_پسندیده، ص ۷۳</ref>}}
{{نقل قول|در آموزه‌های اسلام، از همسر (زن) به عنوان «امانت الهی» یاد شده‌است، اگر کسی همسر خود را امانت بشمارد از هرگونه بدرفتاری، پرهیز خواهد کرد… جالب اینکه همسر، امانت خانواده‌اش شمرده نشده، بلکه امانت خدا دانسته شده‌است، در حقیقت کسی که ازدواج می‌کند، همسر را به عنوان امانت از خداوند متعال تحویل می‌گیرد، اتصال همسر به خداوند متعال، ارزش آن را کاملاً دگرگون می‌کند و از یک مسئله انسانی و زمینی، به یک مسئله الهی و آسمانی تبدیل می‌سازد.<ref>رضایت زناشویی، عباس_پسندیده، ص ۷۳</ref>}}


=== ازدواج با کودکان ===
=== طلاق ===
[[پرونده:Islamicmarriagecontract.jpg|عقدنامه نکاح|thumb]]
فقیهان اسلامی ازدواج کودک زیر ۹ سال را هم با رضایت پدر، جایز می‌دانند.<ref>wikifeqh.ir سن_ازدواج_دختران#آرای فقیهان</ref>
قرآن به مردان مسلمان سفارش می‌کند که از [[طلاق]] همسرانشان خودداری ورزند؛ و سازش را بهتر دانسته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=احادیث آیه ۱۲۸ از سوره نساء - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام|نشانی=http://alvahy.com/%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1/128|وبگاه=alvahy.com|بازبینی=2021-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جوادی آملی، عبداللّه، ۱۳۷۵، زن در آیینه جلال و جمال، قم، اسراء.}}</ref> در شرایط ناسازگاری زن و شوهر، قرآن پیشنهاد کرده‌است که داوری از خانواده شوهر و داوری از خانواده زن به قصد اصلاح و سازش ورود کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پایگاه جامع قرآن|نشانی=https://quran.inoor.ir/fa/ayah/4/35/commentary|وبگاه=پایگاه جامع قرآن|بازبینی=2021-05-23}}</ref>


بر اساس سنتی به نام [[ایلاء]]، کسانی که به ترک هم‌خوابگی با زنان خود سوگند یاد می‌کنند، حداکثر ۴ ماه حق طول دادن آن را دارند و سپس یا باید سوگند خود را شکسته یا زن را طلاق دهند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ترجمه تفسیر المیزان - علامه طباطبایی - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/50081/2/331/226_%D8%A8%D9%82%D8%B1%D9%87|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa}}</ref>
=== لذت جنسی از نوزاد ===
شماری از فقیهان از جمله، [[سید روح‌الله خمینی]] لذت جنسی از کودک شیرخوار را هم جایز می‌دانند:
{{نقل قول|«نزدیکی با زوجه قبل از تمام شدن نُه سال جایز نیست ـ نکاحش دائمی باشد یا منقطع ـ و اما سایر لذت‌ها مانند لمس نمودن با شهوت و بغل گرفتن و تفخیذ ([[لاپایی]] با) او حتی در شیرخوار، اشکالی ندارد».<ref>http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_129444/کتاب تحریر_الوسیلة_فتاوی_الامام_الخمینی_س_ج_۲_/کتاب_النکاح</ref><ref>[http://www.islamicecenter.com/ketaabkhaaneh/AHKAAM/tahrirolwasyla_imam_khomeini_jeld_4_01.html ترجمه تحریرالوسیله امام خمینی جلد چهارم - 1 - «مسئله 12 کتاب نکاح»] مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=www.imam-khomeini.ir|نشانی=http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_31451/ترجمه_تحریر_الوسیله_امام_خمینی_س_/ج_2/کتاب_نکاح|عنوان=کتاب نکاح|بازبینی=2018-11-04}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.independentpersian.com/node/18486/قوانین-جمهوری-اسلامی-کودک‌همسری-را-تشویق-می‌کند|عنوان= قوانین جمهوری اسلامی کودک‌همسری را تشویق می‌کند| ناشر = independentpersian|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.ensafnews.com/135655/ازدواج-دختر-9-ساله-و-تاملی-بر-چند-رای-فقه/#_ftn1|عنوان= ازدواج دختر ۹ ساله و تأملی بر چند رای فقهی| ناشر = ensafnews|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= https://www.nasimonline.ir/Content/Detail/2325116/-کودک-همسری-و-شبهه-امکان-ازدواج-با-نوزاد|عنوان= «کودک همسری» و شبهه امکان ازدواج با نوزاد| ناشر = nasimonline|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.eslam.nu/2017/12/14/shir-kharh/|عنوان= مراجع نامدار شیعه و سکس لاپائی با دختر شیرخواره| ناشر = نقد اسلام|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>
|}}


اگر طلاق پیش از نزدیکی صورت پذیرد و شوهر برای زن مهری تعیین کرده باشد، می‌بایست نصف آنچه معین کرده، به زن بپردازد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تفسير تسنيم (اجمالي){{!}} جلد يازدهم، سوره بقره، آيه236و237|نشانی=http://eheyat.com/%d8%aa%d9%81%d8%b3%d9%8a%d8%b1-%d8%aa%d8%b3%d9%86%d9%8a%d9%85-%d8%a7%d8%ac%d9%85%d8%a7%d9%84%d9%8a-%d8%ac%d9%84%d8%af-%d9%8a%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%87%d9%85%d8%8c-%d8%b3%d9%88%d8%b1%d9%87-%d8%a8-14/|وبگاه=پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام|تاریخ=1395-10-18|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa-IR}}</ref>
== طلاق ==
[[پرونده:Islamicmarriagecontract.jpg|عقدنامه نکاح، 1874|thumb]]
قرآن به مردان مسلمان سفارش می‌کند که از طلاق همسرانشان خودداری ورزند؛ و سازش را بهتر دانسته‌است.<ref>قرآن ۴:۱۲۸</ref> در شرایط ناسازگاری زن و شوهر، قرآن پیشنهاد کرده‌است که داوری از خانواده شوهر و داوری از خانواده زن با هم بحث کنند.<ref>قرآن ۴:۳۵</ref>


قرآن نوعی جدایی زن و شوهر به نام [[ظهار]] را که در آن، مرد به زن خود می‌گوید پشت تو چون پشت مادر من است، را ناپسند می‌شمارد و برای آن کفاره تعیین می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیات 1 - 6 مجــادله - تفسیر المیزان|نشانی=https://quran.anhar.ir/tafsirfull-14350.htm|وبگاه=quran.anhar.ir|بازبینی=2021-05-23}}</ref> در فرهنگ [[دوران جاهلیت|اعراب پیش از اسلام]] این کار موجب طلاق و ممنوعیت ابدی ازدواج می‌شده اما در مقررات اسلامی هرچند [[حرام]] و [[گناه]] است اما آثاری حقوقی به همراه دارد از جمله این‌که باعث می‌شود تا آمیزش جنسی بین زوجین ممنوع شود مگر اینکه شوهر از ظهار توبه کرده و [[کفاره|کفارهٔ]] ظهار را بپردازد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۱۷۸.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://books.google.com/books?id=COju744wbgEC&q=zihar+encyclopedia&pg=PA71#v=onepage&q=zihar%20encyclopedia&f=false|عنوان=Cappelletti, Mauro (31 January 1972). "International Encyclopedia of Comparative Law". Brill Archive – via Google Books.}}</ref>
بر اساس سنتی به نام [[ایلاء]]، کسانی که به ترک هم‌خوابگی با زنان خود سوگند یاد می‌کنند، حداکثر ۴ ماه حق طول دادن آن را دارند و سپس یا باید سوگند خود را شکسته یا زن را طلاق دهند.<ref>قرآن ۲:۲۲۶</ref>


از پیامبر اسلام روایت شده‌است که طلاق منفورترین حلال است و از این واقعه عرش الهی می‌لرزد.<ref>ابوداوود ۳:۱۳</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طلاق از نظر دین اسلام|نشانی=https://www.imamalicenter.se/fa/content/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85|وبگاه=Imam Ali Islamic Center|تاریخ=2014-09-22|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa|نام خانوادگی=Gäst}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طلاق منفورترین حلال|نشانی=https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=42&lid=0&catid=27503&mid=319715|وبگاه=پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی|تاریخ=2014-01-28|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=en}}</ref>
اگر طلاق پیش از نزدیکی صورت پذیرد و شوهر برای زن مهری تعیین کرده باشد، می‌بایست نصف آنچه معین کرده، به زن بپردازد.<ref>قرآن ۲:۲۳۷</ref>


در ازدواج دائم، مرد می‌تواند همسرش را [[طلاق]] دهد؛ مشروط به این‌که زن در مدت [[قاعدگی|عادت ماهانه]] یا [[بارداری|باردار]] نباشد. برای تقاضای طلاق از سوی زن، عموماً شرایطی در پیمان ازدواج معین می‌شود؛ مثلاً اگر زن در پیمان ازدواج شرط کرده باشد که هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا با او بدرفتاری کند، تقاضای طلاق خواهد کرد. در صورت ناتوانی شوهر از دادن نفقه یا ترک خانه و خانواده، زن می‌تواند تقاضای طلاق نماید. همچنین، [[روان‌پریشی|مجنون]] شدن شوهر می‌تواند دلیلی برای تقاضای طلاق از سوی زن باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=12 شرطی که به زن اجازه می دهد تقاضای طلاق کند|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/229823/12-شرطی-که-به-زن-اجازه-می-دهد-تقاضای-طلاق-کند|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2012-07-22|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa}}</ref>
قرآن نوعی جدایی زن و شوهر به نام [[ظهار]] را که در آن، مرد به زن خود می‌گوید پشت تو چون پشت مادر من است، به رسمیت شناخته اما آن را زشت می‌شمارد.<ref>قرآن، مجادله ۴</ref>


== خانواده ==
از پیامبر اسلام روایت شده‌است که طلاق منفورترین حلال است و از این واقعه عرش الهی می‌لرزد.<ref>ابوداوود ۳:۱۳</ref>
با ظهور قرآن در [[عرب جاهلی|عهد جاهلیت]]، خانواده جایگزین قبیله به عنوان واحد اساسی جامعه عربی شد و امروزه [[خانواده]] هنوز نهاد اصلی سامانهٔ اجتماعی در جهان اسلام است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 183. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref> مانند بسیاری از جوامع دیگر، خانواده در کشورهای دارای اکثریت مسلمان فقط به مدل هسته ای متشکل از والدین و فرزندان محدود نمی‌شود، بلکه در عوض معمولاً از یک شبکه بزرگتر شامل پدربزرگ و مادربزرگ، عمه، خاله، دایی، عمو و فرزندان آنان تشکیل شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 183. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref>


=== بارداری، زایمان و شیردهی ===
در ازدواج دائم، مرد می‌تواند همسرش را [[طلاق]] دهد؛ مشروط به این‌که زن در مدت [[قاعدگی|عادت ماهانه]] یا [[بارداری|باردار]] نباشد. برای تقاضای طلاق از سوی زن، عموماً شرایطی در پیمان ازدواج معین می‌شود. مثلاً اگر زن در پیمان ازدواج شرط کرده باشد که هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا با او بدرفتاری کند، تقاضای طلاق خواهد کرد. در صورت ناتوانی شوهر از دادن نفقه، زن می‌تواند تقاضای طلاق نماید. همچنین، ابتلای شوهر به بیماری روانی یا جسمانی که باعث اختلال در زندگی زناشویی شود؛ می‌تواند دلیلی برای تقاضای طلاق از سوی زن باشد.{{نیازمند منبع}}
محمد پیامبر اسلام اظهار داشت اگر زنی در هنگام زایمان بمیرد [[شهید]] است؛ پاداش شهادت بهشت است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Eaton, Charles le Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: Islamic Texts Society. pp. 88. ISBN 978-0-946621-84-2.|پیوند=https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/88}}</ref>

=== مادری ===
در حدیث مشهوری از پیامبر اسلام آمده‌است: «بهشت، زیر پای مادران است.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Eaton, Charles le Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: Islamic Texts Society. pp. 95. ISBN 978-0-946621-84-2.|پیوند=https://archive.org/details/rememberinggodre0000eato/page/95}}</ref> و بر این اساس، مانند بسیاری از سیستم‌های سنتی، اسلام مادر و نقش [[مادر|مادری]] را به عنوان بالاترین ارزش مورد احترام قرار داده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref> در عین حال اینکه زن می‌تواند کار و دریافت دستمزد داشته باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 193. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref> [[سید حسین نصر|سیدحسن نصر]] می‌نویسد که جامعهٔ اسلامی هرگز تصور نکرده‌است که کار در یک دفتر اهمیت بیشتری از تربیت فرزندان دارد.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.}}</ref>

[[محمد|پیامبر اسلام]] یکی از صحابه که مادرش مشرک بود را به نیکی و ارج نهادن مادرش، و نیازردن وی با گفتار و کردار دستور داد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://web.archive.org/web/20201205230732/https://islamqa.info/ar/answers/27105/%D9%85%D8%A7-%D8%AD%D9%83%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%B4-%D9%85%D8%B9-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9-%D9%83%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A9|عنوان=ما حكم العيش مع والدة كافرة ؟}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=حديث "من أحق الناس بحسن صحابتي؟" - الموقع الرسمي للشيخ أ. د. خالد السبت|نشانی=https://web.archive.org/web/20201109044702/https://khaledalsabt.com/explanations/1470/%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B3-%D8%A8%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%8A|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2020-11-09|بازبینی=2021-06-08}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=الدرر السنية - الموسوعة الحديثية|نشانی=https://web.archive.org/web/20201122210922/https://www.dorar.net/hadith/sharh/85776|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2020-11-22|بازبینی=2021-06-08}}</ref>


== پوشش زنان ==
== پوشش زنان ==
{{اصلی|حجاب اسلامی}}
{{اصلی|حجاب اسلامی}}
[[پرونده:Jilbab in Zanzibar.jpg|انگشتدان|چپ|150px|یک دختر با [[حجاب اسلامی]] در [[زنگبار]]]]
[[پرونده:Sahabat (5761248957).jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|دو زن [[مالزی|مالزیایی]] با [[حجاب اسلامی|حجاب]]]]
در قرآن، از زنان خواسته شده‌است که [[حجاب]] مناسب داشته باشند و زینت‌هایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند.<ref>قرآن ۲۴:۳۰</ref> مردانی که می‌خواستند با همسران پیامبر سخن گویند، می‌بایست از پشت پرده با آنان گفتگو کنند.<ref name="قرآن ۳۳:۵۳"/>
در قرآن، پس از آنکه از مردان می‌خواهد چشم و دامانشان را از کار زشت حفظ کنند، از زنان خواسته شده‌است که [[حجاب]] مناسب داشته باشند و زینت‌هایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند.<ref>قرآن ۲۴:۳۰</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی، ج‏7، ص205-210}}</ref> مردانی که می‌خواستند با همسران پیامبر سخن گویند، می‌بایست از پشت پرده با آنان گفتگو کنند.<ref name="قرآن ۳۳:۵۳"/>


در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای [[سلفی‌گری|سلفی]] عموماً، تمام بدن زن را [[عورت]] دانسته‌اند و از زنان می‌خواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند.{{مدرک}}
در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای [[سلفی‌گری|سلفی]] عموماً، تمام بدن زن را [[عورت]] دانسته‌اند و از زنان می‌خواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند.{{مدرک}}
خط ۱۰۸: خط ۱۲۵:


== زندگی دینی ==
== زندگی دینی ==
در زندگی دینی، از برابری زن و مرد سخن رفته‌است: «مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان باایمان و زنان باایمان، مردان پرهیزکار و زنان پرهیزکار، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان شکیبا و زنان شکیبا، مردان فروتن و زنان فروتن، مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان پاک‌دامن و زنان پاک‌دامن، مردانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند و زنانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند؛ خدا برای همه ایشان آمرزش و پاداش بزرگ فراهم ساخته‌است.»<ref>قرآن ۳۳:۳۵</ref>
در زندگی دینی، از برابری زن و مرد سخن رفته‌است؛ این مسئله این‌چنین در [[قرآن|کتاب آسمانی مسلمانان]] مطرح شده‌است: «مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان باایمان و زنان باایمان، مردان پرهیزکار و زنان پرهیزکار، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان شکیبا و زنان شکیبا، مردان فروتن و زنان فروتن، مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان پاک‌دامن و زنان پاک‌دامن، مردانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند و زنانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند؛ خدا برای همه ایشان آمرزش و پاداش بزرگ فراهم ساخته‌است.» <small>سورۀ احزاب، آیۀ</small> <small>۳۵</small><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=احادیث آیه ۳۵ از سوره احزاب - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام|نشانی=http://alvahy.com/%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8/35|وبگاه=alvahy.com|بازبینی=2021-05-23}}</ref>


یا در جای دیگر در سورهٔ توبه بدان اشاره شده‌است:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌}}</ref>
در جای دیگر، قرآن می‌گوید: «مردان و زنان باایمان، دوستان یک‌دیگرند. همدیگر را به کارهای پسندیده وامی‌دارند و از انجام کارهای ناپسند بازمی‌دارند، نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند، و از خدا و پیامبرش فرمان می‌برند.<ref>قرآن ۹:۷۱</ref>»


{{متن قرآن|وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ|سوره=توبه|آیه=۷۱|ترجمه=مردان و زنان باایمان، دوستان یک‌دیگرند. همدیگر را به کارهای پسندیده وامی‌دارند و از انجام کارهای ناپسند بازمی‌دارند، نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند، و از خدا و پیامبرش فرمان می‌برند. آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خداوند توانا و حکیم است.}}
وظایف و مسؤولیت‌های اخلاقی و فردی زن و مرد یکسان است: «هر که بدی کند، جز به مانند آن کیفر نمی‌یابد؛ و هر کس کار شایسته کند، چه مرد باشد و چه شد، و به خدا ایمان داشته باشد، به بهشت درخواهد آمد و در آن‌جا روزی بی‌اندازه خواهد یافت.<ref>سوره غافر ۴۰؛ نحل ۹۷؛ نساء ۱۲۴؛ آل عمران ۱۹۵</ref>»


با وجود اینکه زن و مرد از لحاظ [[فیزیولوژی|جسمی]] یکسان و برابر نیستند، اما قرآن این تفاوت در آفرینش را دلیل برتریِ [[آفرینش|خلقت]] یکی بر دیگری نمی‌داند. در آیهٔ نخست نساء و آیهٔ ۱۳ حجرات؛ تصریح شده‌است که جنسیت، قبیله، نژاد، رنگ، ثروت، جاه و مقام عامل فضیلت نیست و [[پرهیزگاری|تقوا]] میزان کرامت و تقرب به خداست. همچنین بیان شده که همهٔ مردم اعم از مذکر و مؤنث از یک زن و مرد آفریده شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حسینعلی منتظری نجف آبادی، حکومت دینی و حقوق انسان (قم، ۱۳۸۶)، ص ۱۱۹ و ۱۲۰.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة (قم، ۱۳۸۲) جلد اول صفحات ۳۶۲–۳۳۵}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/68144/|عنوان=تفاوتهای بیولوژیک زن و مرد (بدن، روان و هوش)}}</ref>
همچنین در قرآن به برابری پاداش در زندگی بازپسین آشکارا تصریح شده‌است.<ref>توبه ۷۲؛ فتح ۵؛ حدید ۱۲</ref>


همچنین خداوند در آخرت با زن و مرد یکسان رفتار می‌کند و جنسیت هیچ دخالتی در رستگاری ندارد. عامل تقدم ایمان و عمل صالح است.<ref name=":8">{{یادکرد وب|عنوان=بازخوانی حقوق زنان در اسلام، «عدالت مساواتی» بجای «عدالت استحقاقی»|نشانی=https://kadivar.com/8931/|وبگاه=محسن کدیور|تاریخ=2011-11-20|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=adamin}}</ref> در چندین آیهٔ قرآن به برابری پاداش در [[رستاخیز|روز بازپسین]] اشاره شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول}}</ref>
پیامبر اسلام، به زنان اجازه داد که به مساجد بروند؛ هرچند در حدیث آمده‌است که خانه‌هایشان برایشان از مساجد بهترند.<ref>بخاری ۲:۱۳:۲۳</ref> با این حال، با گسترش قلمرو اسلام زنان از حضور در مساجد منع شدند. امروزه، زنان نیز اجازه حضور در مساجد در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اسلامی را دارند.


{{متن قرآن|وَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولٰئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا یُظْلَمُونَ نَقِیرًا|سوره=نساء|آیه=۱۲۴|ترجمه=و کسی که چیزی از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که ایمان داشته باشد، چنان کسانی داخل بهشت می‌شوند؛ و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد.}}
مقام‌های مذهبی در اسلام، عموماً تنها به مردان اختصاص دارند. زنان نمی‌توانند امام جماعت مردان باشند. همچنین زنان نمی‌توانند [[خطیب جمعه]] یا [[مفتی]] باشند. در فقه [[شیعه]]، [[مرجعیت تقلید]] خاص مردان است. برخی حتی حکم کرده‌اند که زنان نمی‌توانند امام جماعت زنان باشند یا به قرآن تغنی کنند؛ اما این احکام در عالم اسلام عمومیت ندارند.

وظایف و مسئولیت‌های اخلاقی و فردی زن و مرد یکسان بوده و پاداش و و مجازات آن‌ها در آخرت برابر دانسته شده‌است. قرآن در آیهٔ ۱۹۵ آل عمران زن و مرد را هم‌نوع و از جنس یکدیگر توصیف کرده و زنان و مردانی که در راه خدا بی‌خانمان شده یا آزار دیده یا [[شهید]] شدند را وعدهٔ «بهشت و بهترینِ پاداش‌ها از سوی پروردگار» می‌دهد و می‌گوید عملی از آنان را ضایع نخواهد کرد. این مسئله مجددا در آیات دیگر مورد تأکید قرار می‌گیرد و خداوند مرد و زن باایمانی را که کار نیک انجام دهد را به اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که کردند و «زندگانی خوشِ ابدی» بشارت می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 693.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 248.}}</ref>

با این حال، عده‌ای از صاحب‌نظران اسلامی برابری بین زن و مرد را بیشتر منحصر به حیطۀ عبادی و اخلاقی می‌دانند و با استناد به تفاوت‌های [[زیست‌شناختی]] و [[روان‌شناختی]] قائل به برابری زن و مرد در زمینه‌های اجتماعی (مانند کار، خانواده و ...) نیستند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=علیرضا پیروزمند|نشانی=https://www.olgou.ir/downloads/Ketab/ketab03/14.pdf|عنوان=تکامل‌گرایی در مسئولیت اجتماعی زنان از منظر اسلام}}</ref>

اگر هر کدام از آنان در راه خدا تلاش کردند: «هر که بدی کند، جز به مانند آن کیفر نمی‌یابد؛ و هر کس کار شایسته کند، چه مرد باشد و چه زن، و به خدا ایمان داشته باشد، به بهشت درخواهد آمد و در آن‌جا روزی بی‌اندازه خواهد یافت.» <small>سورۀ غافر، آیۀ ۴۰</small>

[[محمد|پیامبر اسلام]]، به زنان اجازه داد که به مساجد بروند؛ هرچند در حدیث آمده‌است که خانه‌هایشان برایشان از مساجد بهترند.<ref>بخاری ۲:۱۳:۲۳</ref> با این حال، با گسترش قلمرو اسلام زنان از حضور در مساجد منع شدند. امروزه، زنان نیز اجازه حضور در مساجد در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اسلامی را دارند.

مقام‌های مذهبی در اسلام، عموماً تنها به مردان اختصاص دارند. زنان نمی‌توانند امام جماعت مردان باشند. همچنین زنان نمی‌توانند [[خطیب جمعه]] یا [[مفتی]] باشند. در فقه [[شیعه]]، [[مرجعیت تقلید]] خاص مردان است. برخی حتی حکم کرده‌اند که زنان نمی‌توانند امام جماعت زنان باشند یا به قرآن تغنی کنند؛ اما این احکام در عالم اسلام عمومیت ندارند. با این حال منابع اهل سنت معتقدند محمد اجازه اقامهٔ نماز مختلط را به امامت جماعت ام ورقه، از زنان صدراسلام، داد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Javed Ahmed Ghamidi, "Religious leadership of women in Islam", April 24, 2005, Daily Times, Pakistan}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Musnad Ahmad ibn Hanbal, (Bayrut: Dar Ihya' al-Turath al- 'Arabi, n.d.) vol.5, 3:1375}}</ref>

برخی برآوردها حاکی از آن است که حدود ۱۵ درصد از [[علم حدیث|حدیث‌شناسان]] قرون وسطی را زنان تشکیل می‌دادند.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=A Secret History|نشانی=https://www.nytimes.com/2007/02/25/magazine/25wwlnEssay.t.html|کوشش=The New York Times|تاریخ=2007-02-25|تاریخ بازبینی=2021-05-16|شاپا=0362-4331|زبان=en-US|نام=Carla|نام خانوادگی=Power}}</ref> [[رابعه عدویه]] از شخصیت‌های مهم اثرگذار در تصوف است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Ziauddin Sardar & Zafar Abbas Malik (2009). Islam: A graphic guide. Totem. p. 93. ISBN 978-1-84831-084-1.}}</ref> [[رابعه بلخی]] نیز از شاعران و عارفان مطرح سدهٔ چهارم بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Wayback Machine|نشانی=https://web.archive.org/web/20130418105203/http://persianacademy.ir/userfiles/file/gozaresh02/daneshname02.pdf|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2013-04-18|بازبینی=2021-05-18}}</ref> امروزه جایگاه زنان در جهان اسلام بیشتر تحت تاثیر تفاوت‌های فرهنگی در بین مسلمانان است که عده‌ای آن‌ها را در نتیجۀ سنت‌های شکل گرفتۀ تاریخی در هر جغرافیا می‌دانند، با این وجود اعتقاد به اسلام عاملی مشترک است که به آنان هویتی مشترک می‌بخشد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://books.google.com/books?id=PFzdA2Hini4C&pg=PA2#v=onepage&q&f=false|عنوان=Herbert L. Bodman; Nayereh Esfahlani Tohidi, eds. (1998). Women in Muslim Societies: Diversity Within Unity. Lynne Rienner Publishers. pp. 2–3. ISBN 978-1-55587-578-7.}}</ref>

زنان و مردان علاوه بر احکام دینی مشترک، در مواردی از نظر کیفی، مانند مسائلی چون [[طهارت]]، [[نماز (اسلام)|نماز]] یا [[جهاد]] هر کدام احکام خاصی نیز دارند. مانند اینکه زنان در دوره‌های [[قاعدگی]] یا [[نفاس]] نماز و روزه ندارند، نمازهایى که زن در زمان قاعدگی یا نفاس نخوانده قضا ندارد، ولى قضاى روزه‌هاى نگرفته را بعدا باید بگیرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/10088/2/340/%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%AD%D8%A8|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-06-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/10088/21/300/%D9%88%D8%A5%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A9|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-06-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/10088/11/257/%D8%AA%D8%AC%D8%A8|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-06-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تحرير الوسيلة - الخميني، السيد روح الله - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/21010/1/60/%D9%81%D8%B5%D9%84|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-06-03|کد زبان=fa}}</ref>

== استقلال مالی و حقوقی ==
مطابق [[قرآن]]، زن و مرد هر دو از موقعیت اقتصادی مستقل برخوردارند.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب|عنوان=Jawad, Haifaa (1998). The Rights of Women in Islam: An Authentic Approach. London, England: Palgrave Macmillan. p. 7. ISBN 978-0-333-73458-2.}}</ref> بنابراین زنان در خرید و فروش، رهن، اجاره، قرض یا قرض دادن و عقد قرارداد، تأسیس شرکت و کلیهٔ امور مالی آزاد اند.<ref name=":1"/> با ظهور اسلام زنان دارای حق مالکیت شدند، در حالی که در غرب تا قرن نوزدهم زنان امکان مالکیت نداشتند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=New York Passes a Married Women's Property Act, 1848|نشانی=https://www.thoughtco.com/1848-married-women-win-property-rights-3529577|وبگاه=ThoughtCo|بازبینی=2021-05-16|کد زبان=en|نام=Mundelein College|نام خانوادگی=B. A.|نام۲=Meadville/Lombard Theological School|نام خانوادگی۲=M. Div.}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Bishin|first=Benjamin G.|last2=Cherif|first2=Feryal M.|date=2017|title=Women, Property Rights, and Islam|url=https://www.jstor.org/stable/26330985|journal=Comparative Politics|volume=49|issue=4|pages=501–519|issn=0010-4159}}</ref>

در دین اسلام زنان مانند مردان دارای حق اشتغال و تحصیل هستند، با این حال نباید اشتغال او باعث نادیده گرفتن نقش مادری و همسری‌اش شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Al Qaradawy, Yusuf. The Status Of Women In Islam. Chapter: The Woman as Member of the Society: When is a woman allowed to work?}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=JAMAL NASIR, THE STATUS OF WOMEN UNDER ISLAMIC LAW AND MODERN ISLAMIC LEGISLATION, 3d edition, 2009}}</ref> با اشاره به آیهٔ ۲۳ سورهٔ قصص و [[خدیجه]]، همسر نخست پیامبر اسلام که قبل و بعد از اسلام آوردنش بازرگان بود، به عنوان نشانه‌هایی ذکر می‌کنند که در صدراسلام زنان می‌توانستند در خارج از خانهٔ خود اشتغال داشته باشند.<ref>Laurie A. Brand (1998), ''Women, State and Political Liberalisation''. New York: Columbia University Press, {{p.|57|58}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Al Qaradawy, Yusuf. The Status Of Women In Islam. Chapter: The Woman as Member of the Society: When is a woman allowed to work?}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A2002.02.0006%3Asura%3D28%3Averse%3D23|عنوان=آیه 23 سورهٔ قصص}}</ref>

زنان پس از ازدواج از تأمین مخارج زندگی همچون [[نفقه]]، تهیه مسکن و وسیلهٔ نقلیه و مخارج سفر معاف‌اند، مگر آنکه زن و شوهر به توافق دیگری برسند.<ref name=":6"/><ref name=":7"/> با وجود اینکه توافق زن و شوهر بر سر تغییر این حقوق در کلیهٔ مذاهب اسلامی پذیرفته شده اما تفاوت‌هایی در بین فقه شیعه و اهل سنت وجود دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://jfil.srbiau.ac.ir/article_4235.html|عنوان=شروط ضمن عقد نکاح، بررسی و مقارنه مواردی از آن در فقه امامیه و اهل سنّت}}</ref> در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] این حقوق زن یا مرد را تحت عنوان [[شروط ضمن عقد ازدواج|شروط ضمن عقد]] می‌توان به هر نحو که دو طرف با رضایت توافق کنند تغییر داد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روزنامه اعتماد86/6/28: شروط ضمن عقد را فراموش نکنید|نشانی=https://web.archive.org/web/20080426105442/http://www.pajouheshmag.ir/npview.asp?ID=1485203|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2008-04-26|بازبینی=2021-05-17}}</ref> اگر چه شروط نامعقول و نامشروع باطل است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ناصر کاتوزیان، دورهٔ مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی: قرارداد - ایقاع. چاپ دهم، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۵، شابک ۹۶۴−۵۷۳۵−۰۵-X، ص ۳۰۴}}</ref>

همچنین برخلاف بسیاری از فرهنگ‌ها، در اسلام زن نام خانوادگی خود را حفظ می‌کند و نام شوهر را نمی‌برد.<ref name=":2">{{یادکرد کتاب|عنوان=Jawad, Haifaa (1998). The Rights of Women in Islam: An Authentic Approach. London, England: Palgrave Macmillan. p. 9. ISBN 978-0-333-73458-2.}}</ref> بنابراین، یک زن مسلمان به‌طور سنتی همیشه با نام خانواده خود به عنوان نشانه‌ای از فردیت و هویت حقوقی خود شناخته می‌شود؛ از نظر تاریخی هیچ فرایندی برای تغییر نام زنان در صورت ازدواج، طلاق یا بیوه وجود ندارد.<ref name=":2"/>


== رهبری و سیاست ==
== رهبری و سیاست ==
[[پرونده:Benazir bhutto 1988 (square).jpg|210px|بندانگشتی|[[بینظیر بوتو]]، نخست‌وزیر پاکستان در دو دوره (۱۹۸۸–۱۹۹۰، ۱۹۹۳–۱۹۹۶)، ملقب به «بانوی آهنین»،<ref>http://edition.cnn.com/2013/11/30/politics/gallery/benazir-bhutto/index.html</ref> اولین زن مسلمان بود به مقام نخست‌وزیری در یک کشور اسلامی رسید. ترور او نمادی از سقوط پاکستان به بی‌ثباتی مزمن بود. به احترام وی چندین مرکز پاکستانی، از جمله اولین [[فرودگاه بین‌المللی بینظیر بوتو|فرودگاه بین‌المللی در اسلام‌آباد]] و چندین دانشگاه، نامگذاری شده‌اند.<ref>http://www.democracynow.org/2007/12/28/pakistan_in_turmoil_after_benazir_bhuttos</ref>]]
[[پرونده:Benazir Bhutto.jpg|170px|بندانگشتی|[[بینظیر بوتو]]، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، اولین زن مسلمان بود که با وجود مخالفت‌ها، به مقام نخست‌وزیری در یک کشور اسلامی رسید.]]
بسیاری از علمای متقدم اسلامی مانند [[محمد بن جریر طبری|طبری]]، رهبریِ سیاسی زنان را جایز شمردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Anne Sofie Roald. Women in Islam: The Western Experience, p186-7.}}</ref> در [[صدر اسلام|صدراسلام]]، زنانی همچون [[عایشه]]، ام ورقه و سمره بنت وهب در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Javed Ahmed Ghamidi, "Religious leadership of women in Islam", April 24, 2005, Daily Times, Pakistan}}</ref> [[عبدالرحمن بن عوف]]، زمانی که پس از مرگ عمر به انتخاب عثمان یا علی به عنوان خلیفهٔ سوم متهم شده بود، با زنان در اتاق‌هایشان مشورت کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Jeddah Dawah Center > Q & A ABOUT ISLAM > The first group > PART TWO > Chapter 7: Family and Women Affairs|نشانی=https://web.archive.org/web/20140109121045/http://worldreminder.net/QAABOUTISLAM/Thefirstgroup/PARTTWO/Chapter7FamilyandWomenAffairs.aspx|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2014-01-09|بازبینی=2021-05-18}}</ref> [[عمر بن خطاب|خلیفه عمر]] زنان را به عناوینی همچون بازرس بازار در مکه، مدیر در مدینه، رئیس بهداشت و ایمنی در بصره منصوب کرده بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Muslim Heritage in the Knowledge-Economy Conference in Jeddah|نشانی=https://muslimheritage.com/muslim-heritage-knowledge-economy-conference-jeddah/|وبگاه=Muslim Heritage|تاریخ=2008-02-08|بازبینی=2021-05-18}}</ref>
بر اساس حدیثی از [[صحیح بخاری]]، وقتی پیامبر اسلام شنید که [[پوراندخت]] دختر خسرو پادشاه ایران شده‌است گفت قومی که ولایت امر را به زنی بسپارند، هرگز رستگار نخواهند شد.<ref>صحیح بخاری ۵:۵۹:۷۰۹</ref> [[طبری]]، رهبری زنان را جایز شمرده‌است. در صدر اسلام، زنانی چون [[عایشه]] و [[سمره بنت وهب]] در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کرده‌اند.


در دهه‌های اخیر، تعدادی از کشورهای مسلمان، شامل [[اندونزی]]، [[پاکستان]]، [[بنگلادش]]، [[ترکیه]] و [[قرقیزستان]] توسط زنان رهبری شده‌اند. نزدیک یک سوم پارلمان [[مصر]] شامل زنان بود.
در دهه‌های اخیر، تعدادی از کشورهای مسلمان، شامل [[اندونزی]]، [[پاکستان]]، [[بنگلادش]]، [[ترکیه]] و [[قرقیزستان]] توسط زنان رهبری شده‌اند. نزدیک یک سوم پارلمان [[مصر]] شامل زنان بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Kyrgyzstan: democracy under pressure|نشانی=https://www.ft.com/content/d956a5f6-f1bb-11e3-a2da-00144feabdc0|وبگاه=www.ft.com|تاریخ=2014-06-13|بازبینی=2021-05-18|کد زبان=en-GB}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=HuffPost - Breaking News, U.S. and World News|نشانی=https://www.huffpost.com/|وبگاه=HuffPost|بازبینی=2021-05-18|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Megawati: The Princess Who Settled for the Presidency -- Friday, Jul. 27, 2001 -- Printout -- TIME|نشانی=https://web.archive.org/web/20070217200824/http://www.time.com/time/pow/printout/0,8816,169130,00.html|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2007-02-17|بازبینی=2021-05-18}}</ref>


[[امام خمینی|روح‌الله خمینی]] رهبر انقلاب اسلامی ایران، جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان را در جامعه ایران والا و پراهمیت می‌شمارد و یکی از دلایل تحریک و تشویق مردان در حرکت در مسیر پیروزی [[انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷]] را همدوشی و تأثیرگذاری زنان با مردان می‌داند و می‌گوید: زنان در همهٔ عرصه‌ها بسیار پر انرژی و فعال حضور پیدا کردند و تشکیلات حزبی یا سیاسی نداشتند اینها وارد شدند تغییراتی ایجاد کردند و در بحبوحهٔ پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن زنان به یاری انقلاب شتافتند و مردان هم نسبت به این حرکت تشویق می‌شدند.<ref>[http://irna.ir/fa/News/81622997/ جایگاه زنان در جامعه ایران] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]</ref>
[[امام خمینی|روح‌الله خمینی]] رهبر انقلاب اسلامی ایران، جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان را در جامعه ایران والا و پراهمیت می‌شمارد و یکی از دلایل تحریک و تشویق مردان در حرکت در مسیر پیروزی [[انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷]] را همدوشی و تأثیرگذاری زنان با مردان می‌داند و می‌گوید: زنان در همهٔ عرصه‌ها بسیار پر انرژی و فعال حضور پیدا کردند و تشکیلات حزبی یا سیاسی نداشتند اینها وارد شدند تغییراتی ایجاد کردند و در بحبوحهٔ پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن زنان به یاری انقلاب شتافتند و مردان هم نسبت به این حرکت تشویق می‌شدند.<ref>[http://irna.ir/fa/News/81622997/ جایگاه زنان در جامعه ایران] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]</ref>


=== حق رأی ===
=== حق رأی ===
در اسلام، محدودیتی برای [[حق رأی زنان]] وجود ندارد. آیات قرآن و گزارشهای تاریخی گواه این امرند که پیامبر اسلام و [[خلفای راشدین]]، از زنان نیز [[بیعت]] می‌گرفتند. چنان‌که در آیه ۱۲ سوره ممتحنه قرآن می‌خوانیم:
در اسلام، محدودیتی برای [[حق رأی زنان]] وجود ندارد. آیات قرآن و گزارشهای تاریخی گواه این امرند که پیامبر اسلام و [[خلفای راشدین]]، از زنان نیز [[بیعت]] می‌گرفتند. چنان‌که در آیهٔ ۱۲ [[ممتحنه|سوره ممتحنه]] قرآن می‌خوانیم:
<blockquote>«ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ‌کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آن‌ها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه، که خدا آمرزنده و مهربان است»</blockquote>. در روایات آمده‌است که پیامبر پس از فتح مکه برای مراسم بیعت طشت آبی حاضر کرد و او دست خویش را بر درون اب می‌زد و زنان نیز که برای بیعت می‌آمدند دست خود را در درون تشت می‌نهادند و می‌رفتند. در کنزالعمال (۱/۱۰۱) از کتب اهل سنت گزارشی از تقی هندی آمده‌است که پیغمبر با مردان نیز مبتی بر شروط مذکور در ایه۱۲ سوره ممتحنه بیعت کرده‌است.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=1098 مجموعه حقوق زن، بخش چهاردهم (حق سیاسی زن)، نوشته رستم پیمان]</ref>
<blockquote>«ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ‌کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آن‌ها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه، که خدا آمرزنده و مهربان است.»</blockquote>در روایات آمده‌است که پیامبر پس از فتح مکه برای مراسم بیعت طشت آبی حاضر کرد و او دست خویش را بر درون اب می‌زد و زنان نیز که برای بیعت می‌آمدند دست خود را در درون تشت می‌نهادند و می‌رفتند. در کنزالعمال (۱/۱۰۱) از کتب اهل سنت گزارشی از تقی هندی آمده‌است که پیغمبر با مردان نیز مبتی بر شروط مذکور در آیهٔ ۱۲ سوره ممتحنه بیعت کرده‌است.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=1098 مجموعه حقوق زن، بخش چهاردهم (حق سیاسی زن)، نوشته رستم پیمان]</ref>


== مسائل حقوقی و جزایی ==
== مسائل حقوقی و جزایی ==
=== شهادت زنان ===
=== شهادت زنان ===
مسئله [[شهادت دادن زنان در اسلام]] مورد اختلاف‌نظر است. برخی حقوق‌دانان، شهادت زنان در برخی موارد غیرقابل قبول دانسته‌اند. در موارد دیگر، شهادت دو زن برابر با شهادت یک مرد است.<ref>قرآن ۲:۲۸۲</ref>
مسئله [[شهادت دادن زنان در اسلام]] مورد اختلاف‌نظر است. برخی حقوق‌دانان، شهادت زنان در برخی موارد غیرقابل قبول دانسته‌اند. در موارد دیگر، شهادت دو زن برابر با شهادت یک مرد است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تفسير تسنيم (اجمالي){{!}} جلد دوازدهم، سوره بقره، آيه 282|نشانی=http://eheyat.com/%d8%aa%d9%81%d8%b3%d9%8a%d8%b1-%d8%aa%d8%b3%d9%86%d9%8a%d9%85-%d8%a7%d8%ac%d9%85%d8%a7%d9%84%d9%8a-%d8%ac%d9%84%d8%af-%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%87%d9%85%d8%8c-%d8%b3%d9%88%d8%b1%d9%87-30/|وبگاه=پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام|تاریخ=1395-11-15|بازبینی=2021-05-23|کد زبان=fa-IR}}</ref>


=== دیه زنان ===
=== دیه زنان ===
در قرآن، آیه ۹۲ سورۀ نساء درمورد خون‌بها و دیۀ مومنین بحث می‌کند ولی میزان [[دیه]] و تفاوت دیه زن و مرد مشخص نشده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سوره نساء / آیه 92|نشانی=https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61895&lid=0&mid=26947|وبگاه=پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی|تاریخ=2011-10-20|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حمدباقر محقق،‌ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 228.}}</ref> اما در فقه به آن پرداخته شده و به دو قسم کلی، یعنی دیه فوت و دیه اعضای بدن، تقسیم شده‌است. از آنجایی که برخی روایات بر نابرابری جنسیتی دیه دلالت دارند، بر اساس نظر مشهور برآمده از سنت و احادیث دیۀ فوت زن نصف مرد است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/10088/43/32/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/375271/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیه زن|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/65022/%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B2%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref> البته قصاص و دیۀ عضو در فقه یکسان شمرده شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/375271/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref> این حکم معمولاً چنین توجیه می‌شود که نبود یک مرد در خانواده از نظر اقتصادی زیان‌بارتر از نبود یک زن است.
در قرآن، میزان [[دیه]] و تفاوت دیه زن و مرد مشخص نشده‌است؛ ولی بر اساس سنت و احادیث و وحدت ملاک ارث دیه زن نصف مرد است.{{مدرک}} این حکم معمولاً چنین توجیه می‌شود که نبود یک مرد در خانواده از نظر اقتصادی زیان‌بارتر از نبود یک زن است.
در توجیه این نابرابری گفته می‌شود که در هنگامی که مردی کشته شود دیه به خانواده از جمله همسر مرد تعلق می‌گیرد، و به عبارتی دیه، نه به منزلۀ قیمت افراد، بلکه جریمه و جبران خسارتی مالی است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بررسی حکمت تفاوت دیه نفس و اعضای زن و مرد در فقه شیعه|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/2861/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref> یکی از نقدهای وارده به این استدلال این است که یک زن ممکن است سرپرست خانوار باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جزئیات لایحه برابری حقوق زنان و مردان در حوزه دیه و طلاق|نشانی=http://women.gov.ir/fa/news/10070/%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82|وبگاه=women.gov.ir|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa|نام خانوادگی=SepanoData.Ir}}</ref>
در توجیه این نابرابری گفته می‌شود که در هنگامی که مردی کشته شود دیه به خانواده از جمله همسر مرد تعلق می‌گیرد، اما از تناقض‌های پابرجای این قانون این است که دیه یک زن سرپرست خانوار هم نصف یک مرد (ولو مرد بیکار و مجرد) است که درستی این توجیه را زیر سؤال می‌برد.

گروهی سندیت روایات را به دلیل آنچه عدم وثوق برخی راویان و مغایرت با احکام مندرج در قرآن می‌نامند، زیر سوال می‌برند.<ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/375271/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref> [[یوسف صانعی]] مرجع تقلید شیعه از معدود فقهایی است که دیۀ فوت زن و مرد را یکسان می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تفاوت زن و مرد در دیه|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/33263/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%B2%D9%86-%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%87|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref>

طبق قوانین ایران، بیمه در کلیۀ حوادث و جنایات منتج به فوت یا جرح، دیۀ زن و مرد را باید یکسان درنظر بگیرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیه زن و مرد برابر شد|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1275793/دیه-زن-و-مرد-برابر-شد|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2019-07-02|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیه زن و مرد برابر شد|نشانی=http://www.irinn.ir/fa/news/709822|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳۹۸/۰۴/۱۲ - ۲۱:۰۱|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa|نام=پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی|نام خانوادگی=ایران}}</ref><ref name=":9" /> در این قانون معادل تفاوت دیۀ زنان با مردان از محل صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.<ref name=":10">{{یادکرد وب|عنوان=نصف دیگر دیه زنان ایران را چه کسی می‌دهد؟|نشانی=https://per.euronews.com/2019/07/03/who-pays-the-other-halph-of-women-blood-mony-in-iran|وبگاه=euronews|تاریخ=2019-07-03|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa}}</ref> تا پیش از این حکم، این رای فقط در مورد سوانح رانندگی اجرا می‌شد.<ref name=":10" /><ref>{{یادکرد وب|عنوان=با تایید شورای نگهبان: دیه زن و مرد در بیمه تصادفات رانندگی برابر شد|نشانی=https://per.euronews.com/2016/03/14/iran-bloodmoney-women-men-laws|وبگاه=euronews|تاریخ=2016-03-14|بازبینی=2021-06-01|کد زبان=fa|نام=Soroush|نام خانوادگی=Jafari}}</ref>


=== زنا ===
=== زنا ===
[[زنا]] یعنی اینکه مرد و زنی بدون اینکه از نظر اسلام زن و شوهر شده باشند (دائم یا موقت) عمل جنسی انجام دهند که در این عمل شرط دخول باید رعایت شود تا به آن زنا اطلاق شود، زنا تنها با شهادت چهار نفر عادل (نور آیه۴ بدون ذکر جنسیت شاهدان) که گواهی به انجام عمل زنا توسط زن و مرد بدهند اثبات می‌شود.
[[زنا]] یعنی اینکه مرد و زنی بدون اینکه از نظر اسلام زن و شوهر شده باشند (دائم یا موقت) عمل جنسی انجام دهند که در این عمل شرط دخول باید رعایت شود تا به آن زنا اطلاق شود، زنا تنها با شهادت چهار نفر عادل (نور آیه۴ بدون ذکر جنسیت شاهدان) که گواهی به انجام عمل زنا توسط زن و مرد بدهند اثبات می‌شود و در صورت اثبات، زن و مرد مرتکب مجازات می‌شوند.
در قرآن تهمت به زنان بدون آوردن ۴ شاهد به شدت منع شده‌است و به تهمت زنندگان وعده عذابی دردناک داده شده و گفته آن‌ها همان فاسقانند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سوره نور آیه ۴۴}}</ref>
در قرآن تهمت به زنان بدون آوردن ۴ شاهد به شدت منع شده‌است و به تهمت زنندگان وعده عذابی دردناک داده شده و گفته آن‌ها همان فاسقانند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=احادیث آیه ۴ از سوره نور - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام|نشانی=http://alvahy.com/%D9%86%D9%88%D8%B1/4|وبگاه=alvahy.com|بازبینی=2021-05-23}}</ref> مجازات قرآن برای کسی که به زنی تهمت زنا بزند ولی چهار شاهد عادل بر ادعای خود نیاورد هشتاد ضربه تازیانه تعیین شده و گفته شده دیگر هرگز شهادت آنان را نپذیرید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ترجمه المیزان، ج:‏15، ص: 121 و 122}}</ref>


==== تجاوز جنسی ====
==== تجاوز جنسی ====
اکثریت قریب به اتفاق علمای مسلمان بر این باورند که زنی که مجبور یا [[اکراه]] به [[رابطه جنسی]] شده باشد، شامل [[کیفر]] و [[حد]] نمی‌شود و گناهی متوجه او نیست؛ اما کیفر کسی که به زنی تجاوز کند، [[اعدام]] است.{{نیازمند منبع}}
اکثریت قریب به اتفاق علمای مسلمان بر این باورند که زنی که مجبور یا [[اکراه]] به [[رابطه جنسی]] شده باشد، شامل [[کیفر]] و [[حد]] نمی‌شود و گناهی متوجه او نیست؛ اما کیفر کسی که به زنی تجاوز کند، [[اعدام]] است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مؤسسه دایرةالمعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.}}</ref><ref>{{Cite journal|last=اکرمی|first=روح‌الله|date=2016-05-21|title=عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس|url=http://csiw.qom.ac.ir/article_895.html|journal=پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب|volume=3|issue=1|pages=33–66|doi=10.22091/csiw.2017.1895.1178}}</ref>


=== خشونت خانگی ===
== بریدن آلت تناسلی زنان (ختنه زنان) ==
{{برای|آشنایی با این بخش|اسلام و خشونت خانگی}}
{{اصلی|بریدن آلت تناسلی زنان|بریدن آلت تناسلی زنان در اسلام}}
با ظهور اسلام تنبیه بدنی زنان ممنوع اعلام شد، به طوری که پیامبر اسلام، به مردی که بر صورت همسر خود سیلی زند وعدهٔ «هفتاد مرتبه سیلی خوردن در جهنم» را می‌دهد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرک الوسائل: ج۱۴، ص۲۵۰، ح۱۶۶۱۹.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 7، ص 400، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.}}</ref>
[[قرآن]] دربارهٔ [[بریدن آلت تناسلی زنان]] (ختنه زنان) صحبتی نمی‌کند، همچنین دربارهٔ [[ختنه]] مردان.<ref name="EWIC"/> اما حدیثی منسوب به [[محمد]] در این باره وجود دارد.<ref>طبری، محمد بن جریر. تاریخ بلعمی [تاریخ الرسل و الملوک]. ترجمهٔ ابوعلی محمدبن بلعمی. به تصحیح محمدتقی بهار ملک‌الشعراء و به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار، ۱۳۷۹. صص ۱۴۳–۱۴۴</ref> در میان چهار فرقه [[اهل سنت]] تنها [[شافعی]]‌ها ختنه زنان را واجب می‌دانند.<ref name="Firestone">{{یادکرد|فصل=|کتاب= |نویسنده =.Firestone, Reuven et al |صفحه=۲۵۳|سال=۲۰۰۱}}</ref> در بین شیعیان نیز ختنه زنان به‌جز یک استثنا (فرقه [[مستعلوی]]) شیوع نمی‌دارد<ref name="EWIC"/> هرچند برخی آن را مستحب شمرده‌اند. داده‌های موجود نشان می‌دهد که این رسم مربوط به پیش از اسلام بوده و در بین مسلمانانی پا گرفته‌است که به عنوان سنتی محلی‌شان قبلاً موجود بوده و پس از ورود اسلام توسط فقیهان محلی توجیه اسلامی شده‌است، و به عنوان سنتی اسلامی درآمده‌است. شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از فقهای مسلمان رسم ختنه زنان را مورد تأیید قرار داده و آن را توصیه کردند.<ref name="EWIC">Kassamali, Noor (۲۰۰۳) «Genital Cutting." Encyclopedia of Women & Islamic Cultures, Compiled by Afsaneh Najmabadi Published by BRILL, 2003 {{ISBN|90-04-12819-0|en}}, 9789004128194 134 pages</ref> امروزه بیشتر الاهی‌دانان مسلمان ختنه زنان را غیرضروری و متناقض با اسلام راستین می‌دانند<ref>{{یادکرد|فصل= |کتاب=The Female Circumcision Controversy|ناشر= University of Pennsylvania Press|شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=۲۰۰۱ | شابک = 0-8122-1746-2 |نویسنده=Gruenbaum, {{چر}}Ellen |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=۶۰ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref> و آن را با توجه به اصل کلی اسلامی که «بریدن هر بخش بدن تنها زمانی مجاز است که سود آن از ضررش بیشتر باشد»، رد کرده‌اند.<ref name="EoR">{{یادکرد|فصل=۳ |کتاب=The Encyclopedia of Religion, entry on Clitoridectomy|ناشر= Macmillan|شهر= |کوشش= Lindsay Jones |ویرایش= |سال= | شابک = 0-02-865733-0 |نویسنده=Maccormack, {{چر}}Carol P. |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=۱۸۲۴–۱۸۲۶ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref>


با وجود این، طبق اکثر تفاسیر سنتی، زدن همسر [[نشوز|ناشزه]] پس از کارساز نشدن پند و اندرز و در مرحله بعد دوری گزیدن از خوابگاه آنان، نص صریح یکی از آیه‌های [[قرآن]] [[آیه ۳۴ سوره نساء|آیه ۳۴ سورهٔ نساء]] است.<ref>{{پک|انصاری، مسعود|سال|ک=بازشناسی قرآن|ص=۲۹۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/Taboo-e88-Quran-and-beating-Women/29437679.html|عنوان=چگونه است که در قرآن «کتک زدن زنان» تجویز شده‌است؟|ناشر=radiofarda|تاریخ=|تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.alim.org/library/quran/ayah/compare/4/34/men-are-given-authority-over-women-and-corrective-measures-for-disobedient-women-and-arbitration-in-family-disputes|title=Surah 4:34 (An-Nisaa), Alim&nbsp;— Translated by Mohammad Asad, Gibraltar (1980)|publisher=|accessdate=26 ژوئن 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927231420/http://www.alim.org/library/quran/ayah/compare/4/34/men-are-given-authority-over-women-and-corrective-measures-for-disobedient-women-and-arbitration-in-family-disputes|archivedate=27 سپتامبر 2013|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|url=http://www.eui.eu/DepartmentsAndCentres/RobertSchumanCentre/Research/InternationalTransnationalRelations/MediterraneanProgramme/MRM/MRM2011/ws04.aspx|title=Salhi and Grami (2011), Gender and Violence in the Middle East and North Africa, Florence (Italy), European University Institute|accessdate=۱۴ دسامبر ۲۰۱۷|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927154118/http://www.eui.eu/DepartmentsAndCentres/RobertSchumanCentre/Research/InternationalTransnationalRelations/MediterraneanProgramme/MRM/MRM2011/ws04.aspx|archivedate=۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳|dead-url=yes}}</ref> عده‌ای معتقد به [[نسخ (تفسیر)|نسخ]] شدن ظاهر آیه هستند؛ که در جهت حذف مرحله‌ای آداب و رسوم جاهلی بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مهدی مهریزی|نشانی=https://tqh.alzahra.ac.ir/article_3432_ac7f6d313e2a493d23c396e46c3fd0c1.pdf|عنوان=تطور دیدگاه‌ها در تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء}}</ref> در تفاسیر سنتی، شروطی مانند استفاده از شاخه گندم یا مسواک ذکر شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیا اسلام دستور به کتک زدن زنان می‌دهد؟|نشانی=https://www.hawzahnews.com/news/467223/آیا-اسلام-دستور-به-کتک-زدن-زنان-می-دهد|وبگاه=خبرگزاری حوزه|تاریخ=2018-11-05|بازبینی=2021-05-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار، ج 104، ص 58 ؛|نویسندگان سایر بخش‌ها=علامه مجلسی}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ر. ک. المیزان، قم، ج 5، ص 349}}</ref> در هر حال، کتک زدن زن یا مرد حتی اگر صرفاً منجر به سرخی شود، در اسلام [[دیه]] دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ص 778.}}</ref><ref>https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html</ref>
== پانویس ==

{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
گروهی خاصیت این آیه را محدود کردن قدرت شوهر و اقدام تنبیهی بر علیه زن، در آن برههٔ تاریخی دانستند.<ref name=":0">{{یادکرد خبر|عنوان=زن در قرآن|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-50743704|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-05-08|زبان=fa}}</ref> در بعضی ترجمه‌ها مفاهیمی مانند جدایی، ترک منزل یا حتی به شوق درآوردن همسر را از عبارات پایانی آیه استنباط می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=واکاوی تطور معنایی «ضرب و مشتقات آن» (با تأکید بر قرآن و روایات اسلامی)|نشانی=https://en.civilica.com/doc/508399/|وبگاه=en.civilica.com|تاریخ=1395-06-21|بازبینی=2021-05-18|کد زبان=Farsi|نام=محمدرضا|نام خانوادگی=شاهرودی|نام۲=زهرا|نام خانوادگی۲=بشارتی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کتاب العین - الخلیل بن أحمد الفراهیدی - کتابخانه مدرسه فقاهت|نشانی=http://lib.eshia.ir/20006/7/30/یقع_علی_جمیع|وبگاه=lib.eshia.ir|بازبینی=2021-05-18|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{Cite journal|last=شاهرودی|first=محمدرضا|last2=بشارتی|first2=زهرا|date=2020-08-22|title=بازپژوهی ضرب زنان در آیهٔ 34 سورهٔ نساء|url=https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html|journal=فقه و مبانی حقوق اسلامی|volume=53|issue=1|pages=125–144|doi=10.22059/jjfil.2020.311500.669026|issn=2008-8744}}</ref><ref>موسوی رکنی لاری، سید مجتبی، «حقایق پنهان در آیات قرآن»، بینات، سال یازدهم، ش 3، 170 -166، 1384</ref><ref>ابوسلیمان، عبدالحمید احمد، (2002). ضرب المراة وسیلة لحل الخلافات الزوجیة، دمشق، دار الفکر.</ref><ref>مغنیه، محمد جواد، (1424). تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیة1384</ref> [[لاله بختیار]] زبان‌شناس، در مقابل ترجمه‌های سنتی، ضرب را در این آیه به معنای «فاصله گرفتن» درنظر گرفته‌است.<ref name=":0"/>

گروه‌های [[فمینیسم اسلامی]]، تفسیرهای تاریخی از این آیه را مرتبط با فرهنگ [[پدرسالاری|پدرسالار]] در ساختار تاریخی خانواده در قرون گذشته دانسته‌اند نه امری الهی؛ که باید در کنار آیات دیگر قرآن تفسیر شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رام‌کردن زن سرکش؛ خوانشی فمینیستی از آیه ۳۴ نساء|نشانی=https://www.zeitoons.com/61803|وبگاه=www.zeitoons.com|بازبینی=2021-05-08}}</ref>

=== ختنه زنان ===
{{اصلی|بریدن آلت تناسلی زنان در اسلام|}}
[[قرآن]] دربارهٔ [[بریدن آلت تناسلی زنان]] (ختنه زنان) صحبتی نمی‌کند، همچنین دربارهٔ [[ختنه]] مردان.<ref name="EWIC"/> اما حدیثی منسوب به [[محمد]] در این باره وجود دارد.<ref>طبری، محمد بن جریر. تاریخ بلعمی [تاریخ الرسل و الملوک]. ترجمهٔ ابوعلی محمدبن بلعمی. به تصحیح محمدتقی بهار ملک‌الشعراء و به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار، ۱۳۷۹. صص ۱۴۳–۱۴۴</ref> در میان چهار فرقه [[اهل سنت]] تنها [[شافعی]]‌ها ختنه زنان را واجب می‌دانند و در میان شیعیان نادر است.<ref name="Firestone">{{یادکرد|فصل=|کتاب= |نویسنده =.Firestone, Reuven et al |صفحه=۲۵۳|سال=۲۰۰۱}}</ref><ref name="EWIC"/> حتی [[ناصر مکارم شیرازی]] مرجع تقلید شیعه ختنه زنان را ممنوع کرده،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فتوای علمای اهل سنت ایران بر غیرشرعی بودن ختنه دختران|نشانی=https://www.irna.ir/news/83504172/فتوای-علمای-اهل-سنت-ایران-بر-غیرشرعی-بودن-ختنه-دختران|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2019-10-07|بازبینی=2021-05-15|کد زبان=fa|نام خانوادگی=877}}</ref> هرچند برخی آن را مستحب شمرده‌اند. داده‌های موجود نشان می‌دهد که این رسم مربوط به پیش از اسلام بوده و در بین مسلمانانی پا گرفته‌است که به عنوان سنتی محلی‌شان قبلاً موجود بوده و پس از ورود اسلام توسط فقیهان محلی توجیه اسلامی شده‌است، و به عنوان سنتی اسلامی درآمده‌است. شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از فقهای مسلمان رسم ختنه زنان را مورد تأیید قرار داده و آن را توصیه کردند.<ref name="EWIC">Kassamali, Noor (۲۰۰۳) «Genital Cutting." Encyclopedia of Women & Islamic Cultures, Compiled by Afsaneh Najmabadi Published by BRILL, 2003 {{ISBN|90-04-12819-0|en}}, 9789004128194 134 pages</ref> امروزه بیشتر الهی‌دانان مسلمان ختنه زنان را غیرضروری و متناقض با اسلام راستین می‌دانند<ref>{{یادکرد|فصل= |کتاب=The Female Circumcision Controversy|ناشر= University of Pennsylvania Press|شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=۲۰۰۱ | شابک = 0-8122-1746-2 |نویسنده=Gruenbaum, {{چر}}Ellen |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=۶۰ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref> و آن را با توجه به اصل کلی اسلامی که «بریدن هر بخش بدن تنها زمانی مجاز است که سود آن از ضررش بیشتر باشد»، رد کرده‌اند.<ref name="EoR">{{یادکرد|فصل=۳ |کتاب=The Encyclopedia of Religion, entry on Clitoridectomy|ناشر= Macmillan|شهر= |کوشش= Lindsay Jones |ویرایش= |سال= | شابک = 0-02-865733-0 |نویسنده=Maccormack, {{چر}}Carol P. |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=۱۸۲۴–۱۸۲۶ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|زنان|اسلام}}
{{درگاه|زنان|اسلام}}
* [[زنان در قرآن]]
*[[زنان به عنوان امام]]
*[[زنان به عنوان امام]]
*[[فمینیسم اسلامی]]
* [[ازدواج با کنیز]]
* [[ازدواج با کنیز]]
* [[جدایی جنسیتی در اسلام]]
* [[جدایی جنسیتی در اسلام]]
* [[تبعیض جنسیتی]]
* [[مرد سالاری]]
* [[زنان در یهودیت]]
* [[زنان در یهودیت]]
* [[اسلام]]
* [[نقد اسلام]]


== منابع ==
== پانویس ==
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}

== منابع بیشتر ==
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=حقوق زن در اسلام|نویسنده=یحیی نوری|ترجمه=|ناشر=شمس|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۳۰۴ |سال=۱۳۴۰|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=حقوق زن در اسلام|نویسنده=یحیی نوری|ترجمه=|ناشر=شمس|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۳۰۴ |سال=۱۳۴۰|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=وضع حقوقی و قوانین زنان در اسلام|نویسنده=عبدالله حکیم|ترجمه=|ناشر=جاویدان|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۲۶۹ |سال=۱۳۴۱|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=وضع حقوقی و قوانین زنان در اسلام|نویسنده=عبدالله حکیم|ترجمه=|ناشر=جاویدان|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۲۶۹ |سال=۱۳۴۱|شابک=}}
خط ۱۷۵: خط ۲۲۷:
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=صحیح البخاری|نویسنده=|ترجمه=|ناشر=العامرة|شهر=بیروت|کوشش= |ویرایش= |صفحه=۸۹۴ |سال=۱۳۱۴|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=صحیح البخاری|نویسنده=|ترجمه=|ناشر=العامرة|شهر=بیروت|کوشش= |ویرایش= |صفحه=۸۹۴ |سال=۱۳۱۴|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=سنن ابن ماجه|نویسنده=|ترجمه=|ناشر=العامرة|شهر=بیروت|کوشش= |ویرایش= |صفحه=۸۹۴ |سال=۱۳۰۷|شابک=}}
* {{یادکرد|فصل= |کتاب=سنن ابن ماجه|نویسنده=|ترجمه=|ناشر=العامرة|شهر=بیروت|کوشش= |ویرایش= |صفحه=۸۹۴ |سال=۱۳۰۷|شابک=}}
* مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، زیر نظر سید محمودهاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.


{{موضوعات اسلام}}
{{موضوعات اسلام}}

نسخهٔ ‏۱۱ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۸

دختری در حال تلاوت قرآن، نقاشی سال ۱۸۸۰ اثر عثمان حمدی‌بیگ[۱]
قانون خانواده
ازدواج و دیگر وضعیت‌ها و وصلت‌های مشابه یا یکسان
صحت ازدواج‌ها
طلاقها
دیگر مسائل
قانون بین‌المللی خصوصی
دستورالعمل یا قانون جرائم و خانواده
از مجموعه مقاله‌های
زنان در جامعه
جامعه
علوم و تکنولوژی
Medicine • Science • Engineering • Computing • Telegraphy
هنر و علوم انسانی
Literature • Philosophy • Fine arts • سینمای زنان • Photography • زنان در معماری
دین
تساوی حقوق زن و مرد در دین بهائی • زن در بودیسمw: • زن در مسیحیت (زن در مورمونیسم) • زن در هندوئیسم • زن در اسلام • زن در یهودیت • Sikhism
فرهنگ عامه
کُمیک • روزنامه‌نگاری و خبررسانی •
ورزش
بر پایه کشور
درگاه:فمینیسم درگاه فمینیسم
از سلسله مقالات دربارهٔ:
اسلام
باورها
ارکان اسلام
منابع اسلامی
شخصیت‌ها
مذاهب اسلامی
علوم
تاریخ اسلام
جغرافیا
فرهنگ و جهان اسلام
موضوعات مرتبط

موقعیت و تجارب زنان در دین اسلام، در جوامع و مذاهب مختلف بسیار متفاوت است. بسیاری از این تفاوت‌ها می‌تواند ریشه در سنت‌های تاریخی و فرهنگ‌های متنوع در جوامع مختلف داشته باشد. با این حال اعتقاد آنان به اسلام عاملی مشترک است که به آنان هویت مشترکی می‌بخشد.

قرآن و احادیث پیامبر اسلام اصلی‌ترین منابع برای شناخت جایگاه زنان در اسلام دانسته شده‌است. اسلام پیروانش را به توجه و تکریم زنان فرا می‌خواند و برای آنان جایگاه یکسانی در منزلت و احترام در کنار مردان قائل است.

قرآن زن و مرد را در آفرینش از گوهر واحدی معرفی کرده و فضیلت به جنسیت را نفی کرده است. همچنین از دیدگاه قرآن، خداوند در آخرت با زن و مرد یکسان رفتار می‌کند. جنسیت دخالتی در رستگاری نداشته و عامل تقدّم، باورمندی و کار نیک است.

پس از ظهور اسلام، شماری از عادات عرب از جمله زنده به گور کردن دختران از میان رفت، زنان صاحب حق مالکیت و وراثت شدند و به آنان مهریه، نفقه و دیه تعلق گرفت. همچنین تکالیفی همچون تربیت فرزند و تدبیر امور خانواده بر عهده آنان گذاشته شده‌است. با این حال، زن دارای استقلال مالی بوده و می‌تواند کار و دریافت دستمزد داشته باشد و در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مشارکت داشته باشد.

در این دین مادر و نقش مادری به عنوان بالاترین ارزش مورد احترام قرار گرفته شده‌است. پیامبر اسلام مسلمانان را به نیکی و ارج نهادن مادر، حتی اگر مشرک باشد، دستور داده‌است.

موقعیت زنان در عربستان پیش از اسلام

در قرآن، از زنده به گور کردن فرزندان دختر در عربستان قبل از اسلام، سخن رفته‌است.[۲] از احادیث و تواریخ نیز برمی‌آید که این عمل در جامعه عرب قبل از اسلام، کاملاً رایج بوده‌است.[۳][۴] همچنین قرآن با انتقاد به اعراب پیش از اسلام می‌گوید به محض اینکه بشارت یابند خداوند دختری به آنان داده از فرط ناراحتی چهره‌شان سیاه می‌گردد.[۵]

با این حال، راه زنان برای دست یافتن به مزایای اجتماعی هرگز بسته نبوده‌است. خدیجه دختر خویلد ثروتمندترین زنان قریش بود[۶] و هند دختر عتبه بسیار قدرتمند بود و در احد در کنار مردان علیه سپاه اسلام می‌جنگید.[۷]

موقعیت زنان در عربستان در صدر اسلام

با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از آداب عرب بود، کنار گذاشته شد،[۸] در پیمان ازدواج به جای این که پدر دختر به دامادش کابین بپردازد، مقرر شد که شوهر به همسرش مهریه بپردازد. زنان حق مالکیت فردی به دست آوردند و حق میراث برای آن‌ها در نظر گرفته شد؛ در حالی که پیش‌تر، فقط خویشاوندان مذکر، حق ارث بردن داشتند.[۹] به این صورت، با ظهور اسلام موقعیت اجتماعی زنان پیشرفت کرد. همچنین محمد در آیه ۱۲ سوره ممتحنه با شرایط معینی با زنان بیعت کرد و بر مبنای آن بیعت، زنان را در امور سیاسی و اجتماعی و اقتصادی شریک ساخت.[۱۰] چنان‌که پیامبر اسلام از زنان مشاوره خواسته و افکار آنان را به ویژه در مورد قرآن درنظر گرفته‌است.[۱۱]

زنان در قرآن

مقالهٔ اصلی: زنان در قرآن

به طور کلی قرآن در حدود دویست آیه مستقیما دربارۀ زنان سخن گفته‌است. آیاتی که به طور مستقیم به موضوع زنان می‌پردازند با واژه‌هایی همچون «نساء، اِمرَأة، امّ، مومنات، صالحات، بنات، زوجة، اخت و ...» آمده‌اند.[۱۲] از دیدگاه قرآن، زن و مرد هر دو از یک سرچشمه جوشیده‌اند و آن دو را خداوند مستقل آفرید اما طبیعت‌شان را گوناگون قرار داد.[۱۳]

یکی از زنانی که در قرآن از وی نام برده شده‌است، مریم دختر عمران است؛ قرآن برخلاف انجیل حوادث زندگی مریم را از ابتدای تولد او دنبال می‌کند، و این‌که زکریا سرپرستی او را برعهده گرفت.[۱۴] در قرآن آمده‌است که از نزد خدا به مریم در محراب عبادت روزی بی‌حساب رسیده‌است. همچنین در قرآن، مریم بر تمامی زنان جهان برتری یافته‌است. فرشتگان به مریم به فرزندی به نام عیسی بشارت دادند و مریم باکره، به عیسی حامله شد.[۱۵][۱۶][۱۷]

وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ (ترجمه: و (به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده‌است.)[آل عمران–۴۲]

قرآن، نام همسر آدم را مشخص نکرده‌است؛ هرچند در روایات نام حوا آمده‌است، و حوا را نخستین زن و مادر نسل بشر می‌دانند. خداوند، نخستین زوج انسانی را از نزدیک شدن به درخت منع فرمود. در قرآن، شیطان آن مرد و زن را وسوسه کرد و آن دو نافرمانیِ خدا را کردند و به کیفر خدایی گرفتار شدند.[۱۸] بنابراین، در قرآن سخن از این که همسر آدم، وی را اغوا کرد و او را به خوردن از میوه ممنوع واداشت، نرفته‌است بلکه حتی در بعضی آیات کل تقصیر را به آدم نسبت داده‌است، برای نمونه آیه ۱۲۰ و ۱۲۱ سوره طه نه تنها هیچ نقشی برای حوا در وسوسه شدن قائل نیست بلکه وسوسه شدن توسط شیطان را تنها به آدم نسبت می‌دهد.[۱۹][۲۰][۲۱]

«سپس شیطان (به نیرنگ و حیله نشست و) آدم را وسوسه کرد (و بدو) گفت: ای آدم آیا تو را به درخت جاودانگی و مُلک فناناپذیر رهنمود کنم؟» سورهٔ طه، آیهٔ ۱۲۰

بنا به قرآن، ساره زن ابراهیم هنگامی که میهمانان خدا مژدهٔ ولادت پسری را (اسحاق) به او می‌دهند، می‌خندد و با آن‌ها گفتگو می‌کند. همینطور آیاتی در مورد همسر دیگر وی هاجر که مادر اسماعیل بود. قرآن، اشارات گذرایی به مادر و خواهر موسی و همچنین دختران شعیب و نیز به همسر فرعون که موسی را پذیرفت دارد و آن سه را زنانی مؤمن می‌داند.[۲۲][۲۳][۲۴]

در سوره نمل، داستان سلیمان و ملکه سبا آمده‌است. ملکه سبا تنها پادشاه زن که قرآن از او یاد کرده است. در تفاسیر و احادیث نام او بلقیس ذکر گردیده‌است. قرآن ملکه سبا را ملکه‌ای اهل مشورت با صاحب‌نظران توصیف می‌کند، که از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت، او دعوت سلیمان را می‌پذیرد و نزد او می‌آید و با سلیمان تسلیم خدا می‌شود.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

بیشتر مفسرین بر این باورند که زنانی که در آیات ابتدایی سورۀ تحریم به آنان اشاره شده، دو تن از همسران پیامبر اسلام، عایشه و حفصه بودند. قرآن آن دو را به خاطر فاش کردن رازی که پیامبر به یکی از ایشان سپرده بود، سرزنش کرده و به توبه دعوت نموده‌است.[۲۹][۳۰] هرچند سیدمحمدحسین طباطبایی این تفسیر را ناسازگار با بقیۀ آیات سورۀ تحریم می‌داند.[۳۱]

آیات افک، دربارهٔ تهمت زدن گروهی از مردم به یکی از زنان مسلمان است. در این آیات، خداوند مردم را به دلیل اتهام وارد کردن و دامن زدن به شایعات، تقبیح می‌کند. اغلب مفسران اهل سنت شخص متهم شده را عایشه می‌دانند که قرآن به دفاع و رفع اتهام از او پرداخت، اما بیشتر مفسران شیعه معتقدند فرد مورد اشاره ماریه قبطیه است.[۳۲][۳۳][۳۴]

از همسر نوح و همسر لوط هم‌چون دو نمونه از کسانی که کفر ورزیده‌اند، یاد می‌شود. آنان به همسران خود که مردانی نیک بودند، خیانت ورزیدند و به آتش دوزخ فرستاده خواهند شد.[۳۵] و در نهایت، از دیدگاه مفسرین شیعه، در آیاتی همچون سورهٔ کوثر اشاره به فاطمه زهرا شده‌است.[۳۶]

حنا مادر مریم مقدس، زلیخا و همسر ابولهب از دیگر زنانی هستند که در قرآن به آن‌ها اشاره‌ شده‌است.[۳۷][۳۸][۳۹]

فمینیسم اسلامی

نماد فمینیسم اسلامی
مقالهٔ اصلی: فمینیسم اسلامی

فمینیسم اسلامی توسط تعدادی از دین‌شناسان مسلمان که خود را فمینیست نیز می‌دانند شکل گرفته‌است.
فمینیست‌های مسلمان معتقدند آیات زیادی از قرآن برابری زن و مرد را تأیید می‌کنند و تفسیرهای حاوی مفهوم برتری مذکر را انعکاس دهنده فرهنگ مردسالارانه پیش از قرآن و ترکیب فقه کلاسیک با مفاهیم و رفتارهای مردسالارانه آن زمان می‌دانند.
روش‌شناسی پایه فمینیسم اسلامی شامل روش‌های کلاسیک اجتهاد (بررسی استقلال منابع دینی) و تفسیر است و علاوه بر این دو روش، روش‌های تحلیل زبان‌شناختی، تاریخی، تحلیل ادبی، جامعه‌شناختی، مردم‌شناختی و… نیز به کار گرفته می‌شوند.[۴۰][۴۱]

ملاله یوسف‌زی، عایشه عبدالرحمان، آمنه ودود و فاطمه مرنیسی از جمله زنان کنشگر فمینیست اسلامی هستند که عموماً تفاسیر تاریخی جنسیت‌محور را زیر سؤال می‌برند.[۴۲]

ارث

در تقسیم ارث بر اساس قرآن، در صورتی که شخص متوفی والدین نداشته باشد و فرزندان پسر و دختر داشته باشد، پسر دوبرابر دختر ارث می‌برد؛ و اگر والدین متوفی زنده باشند، هر یک از پدر و مادر یک‌ششم ارث و فرض دختر نصف آن خواهد بود. نابرابری در تقسیم ارث در اسلام، به این دلیل است که مرد در اسلام مکلف به تأمین هزینه‌های زندگی همسرش است.[۴۳]

عشق

در جوامع سنتی اسلامی، عشق بین زن و مرد به‌طور ویژه‌ای ستوه می‌شود. و ادبیات عامه و کلاسیک جهان اسلام مملو از آثاری در این زمینه است.[۴۴] چنانچه مضامین قرآنی مانند عشق یوسف و زلیخا الهام بخش بسیاری از آثار ادبی شاعران و پیش‌زمینهٔ عرفان و تصوف شد.[۴۵][۴۶][۴۷]

حدیثی از پیامبر اسلام نقل شده‌است که می‌گوید: «برای دو نفر که یکدیگر را دوست دارند چیزی بهتر از ازدواج نیست.»[۴۸] همچنین توصیه‌های محمد به مردان در زمینهٔ عشق قابل توجه است که بر آموزه‌های پیامبر اسلام در مورد اهمیت دوست داشتن زنان تأکید می‌کنند:

  • «شما باید زن خود را از عطر مو تا نوک انگشتانش گرامی بدارید.»[۴۹]
  • «بهترین شما کسی است که از نظر همسر خود بهترین باشد.»[۵۰][۵۱]

زناشویی

ازدواج

مراسم ازدواج یک زوج مسلمان در کنار رودخانه‌ای در هند

قرآن، اجبار در ازدواج را ممنوع کرده و رضایت طرفین در ازدواج را شرط دانسته‌است.[۵۲][۵۳][۵۴] محدودیت سنی برای ازدواج وجود داشته اما جزئیات آن موزد اختلاف‌نظر است. گروهی رسیدن به زمان بلوغ جنسی را شرط دانسته و گروهی دیگر سنین مختلف و بنا به قول مشهور، نه سالگی را شرط ازدواج دختران می‌دانند.[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸] ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه ازدواج در سن کمتر از ۱۳ سال را باطل می‌داند.[۵۹]

وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (ترجمه: و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!)[روم–۲۱]

ازدواج مردان مسلمان با زنان مشرک و زنان مسلمان با مردان مشرک ممنوع شده‌است.[۶۰][۶۱][۶۲] زنان مسلمان نوگرویده و مهاجر از ازدواج با مشرکان منع شده‌اند و اگر در زمان گرویدن به اسلام، شوهر داشته باشند، نمی‌باید نزد همسرانشان که بر شرک باقی مانده‌اند، بازگردند.[۶۳] مردان مسلمان، مجازند با زنان اهل کتاب یعنی زنان مسیحی، یهودی، مندائی (صابئی) و زرتشتی ازدواج موقت کنند؛[۶۴] اما زنان مسلمان حق ازدواج با مردان اهل کتاب را ندارند. ازدواج مرد زناکار، با زنان پاک‌دامن مسلمان و ازدواج زن زناکار با مردان پاک‌دامن مسلمان ممنوع شده‌است.[۶۵]

قرآن زن و شوهر را به مانند لباس یکدیگر تشبیه می‌کند.[۶۶] زنان پس از ازدواج از تأمین مخارج زندگی معاف‌اند، مگر آنکه زن و شوهر به توافق دیگری برسند.[۶۷][۶۸]

چند همسری در شرایطی جایز دانسته شده‌است؛ چندشوهری در اسلام ممنوع است، اما چندزنی مشروع دانسته می‌شود. قرآن، تعداد همسران مشروع دائم برای یک مرد را چهار همسر معین کرده‌است.[۶۹] البته قرآن مراعات عدالت را در تعدد زوجات شرط دانسته. زنانی که یک مرد مؤمن می‌تواند با آن‌ها رابطه جنسی مشروع داشته باشند، علاوه بر این زنان، زنانی هستند که در جنگ به اسارت گرفته شده‌اند.[۷۰]

ظاهراً آزادی‌های ویژه‌ای در ارتباط با تعداد زنان و شرایط نکاح برای پیامبر تلقی گردیده‌است[۷۱] چنان‌که پیامبر اسلام، پس از مرگ خدیجه نه بار و به روایتی سیزده بار ازدواج نمود.[۷۲] هم‌چنین احکام مربوط به خویشاوندی نسبی به گونه‌ای است که مانع ازدواج یک مرد با همسر مطلقه فرزند خوانده‌اش نمی‌شود همچنان که محمد با همسر مطلقه فرزندخوانده‌اش زید ازدواج کرد. ازدواج با همسران پیامبر پس از وی نیز ممنوع گردیده‌است و به همین دلیل از زنان پیامبر با تعبیر امهات المؤمنین یاد می‌شود که به معنی مادران اهل ایمان است.[۷۱]

خلوت کردن زن و مرد بیگانه، در اسلام حرام شمرده شده‌است.[۷۳] همچنین در برخی کشورهای اسلامی، مانند عربستان سعودی جدایی جنسیتی شدیدی وجود دارد. در زمان حکومت طالبان در افغانستان، جدایی جنسیتی در جامعه اعمال شد.[منبع نامعتبر؟]

مهریه

در پیمان زناشویی، از مرد انتظار می‌رود هدیه‌ای به زن ببخشد. این هدیه، در صورت درخواست زن باید بلافاصله به وی داده شود. از این هدیه، در اصطلاح قرآن، با نام صداق یاد می‌شود.[۷۴][۵۲] گروهی از اندیشمندان مسلمان مهریه را صرفا یک ارزش نمادین توصیف می‌کنند و عده‌ای آن را دارای کارکرد اجتماعی برای زنان، همچون بیمۀ اجتماعی و احساس امنیت نسبت به آینده می‌دانند.[۷۵] برخی پیشوایان شیعه، تعیین مهریه‌های گران‌قیمت را مورد انتقاد قرار داده، و زندانی کردن شوهر به دلیل عدم امکان پرداخت مهریه را مضحک و خلاف شرع دانسته‌اند.[۷۶] در آیات قرآن پرداخت مهریه بنا به افعال به کار رفته در آیات، تعبیر به نسیه نشده‌است و ظاهراً از دارایی یا تعهد فعلی مرد باید باشد.[۷۷][۷۸] همچنین شوهر اجازۀ بازپس‌گیری مهریه از زن را ندارد.[۷۴]

زندگی مشترک

قرآن محبت و مودت بین زن و شوهر را نشانهٔ خدا دانسته‌است.[۷۹][۸۰][۸۱][۸۲] قرآن، تأمین هزینه زندگی خانواده از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و آنچه برای رفاه و آسایش همسر و فرزندان ضرورت دارد را برعهده مرد گذاشته‌است. نفقه در اسلام، انجام وظایف همسری‌است و اگر زن ثروتمند هم باشد، این تکلیف برعهده مرد است.[۸۳] هم زن و هم مرد وظیفه دارند نیازهای جنسی یک‌دیگر را ارضا کنند. از شوهران خواسته شده که با زنان خود مهربان باشند.[۴۹]

اطاعت از شوهر برای زنان واجب دانسته می‌شود، جز در مواردی که شوهر امر به انجام گناهی کند.[۸۴] از زنان خواسته شده‌است که بر خوی بد شوهران خود صبر کنند.[۸۵] تدبیر امور خانه، که امروزه از آن با نام خانه‌داری یاد می‌شود، برعهده زن قرار گرفته‌است.[۸۶] زنان حق ندارند بدون رضایت شوهران، روزه مستحبی بگیرند.[۸۷] زنان باید برای خارج شدن از خانه از شوهرانشان اجازه بگیرند.[۸۸]

در قرآن، محدودیتی برای سفر زنان به تنهایی ذکر نشده‌است. هرچند، بسیاری از مسلمانان اهل سنت، سفر زنان را بدون همراهی محرم، حرام می‌دانند. در مذهب حنفی، مسافرت زن به تنهایی ممنوع است اما مسافرت گروهی از زنان با یکدیگر جایز شمرده می‌شود.[۸۹] منعی برای رانندگی زنان، در قرآن و سنت وجود ندارد. امروزه در همه کشورهای اسلامی حتی عربستان سعودی، حق رانندگی برای زنان به رسمیت شناخته می‌شود.

عباس پسندیده، پژوهشگر دینی می‌گوید:

در آموزه‌های اسلام، از همسر (زن) به عنوان «امانت الهی» یاد شده‌است، اگر کسی همسر خود را امانت بشمارد از هرگونه بدرفتاری، پرهیز خواهد کرد… جالب اینکه همسر، امانت خانواده‌اش شمرده نشده، بلکه امانت خدا دانسته شده‌است، در حقیقت کسی که ازدواج می‌کند، همسر را به عنوان امانت از خداوند متعال تحویل می‌گیرد، اتصال همسر به خداوند متعال، ارزش آن را کاملاً دگرگون می‌کند و از یک مسئله انسانی و زمینی، به یک مسئله الهی و آسمانی تبدیل می‌سازد.[۹۰]

طلاق

عقدنامه نکاح

قرآن به مردان مسلمان سفارش می‌کند که از طلاق همسرانشان خودداری ورزند؛ و سازش را بهتر دانسته‌است.[۹۱][۹۲] در شرایط ناسازگاری زن و شوهر، قرآن پیشنهاد کرده‌است که داوری از خانواده شوهر و داوری از خانواده زن به قصد اصلاح و سازش ورود کنند.[۹۳]

بر اساس سنتی به نام ایلاء، کسانی که به ترک هم‌خوابگی با زنان خود سوگند یاد می‌کنند، حداکثر ۴ ماه حق طول دادن آن را دارند و سپس یا باید سوگند خود را شکسته یا زن را طلاق دهند.[۹۴]

اگر طلاق پیش از نزدیکی صورت پذیرد و شوهر برای زن مهری تعیین کرده باشد، می‌بایست نصف آنچه معین کرده، به زن بپردازد.[۹۵]

قرآن نوعی جدایی زن و شوهر به نام ظهار را که در آن، مرد به زن خود می‌گوید پشت تو چون پشت مادر من است، را ناپسند می‌شمارد و برای آن کفاره تعیین می‌کند.[۹۶] در فرهنگ اعراب پیش از اسلام این کار موجب طلاق و ممنوعیت ابدی ازدواج می‌شده اما در مقررات اسلامی هرچند حرام و گناه است اما آثاری حقوقی به همراه دارد از جمله این‌که باعث می‌شود تا آمیزش جنسی بین زوجین ممنوع شود مگر اینکه شوهر از ظهار توبه کرده و کفارهٔ ظهار را بپردازد.[۹۷][۹۸]

از پیامبر اسلام روایت شده‌است که طلاق منفورترین حلال است و از این واقعه عرش الهی می‌لرزد.[۹۹][۱۰۰][۱۰۱]

در ازدواج دائم، مرد می‌تواند همسرش را طلاق دهد؛ مشروط به این‌که زن در مدت عادت ماهانه یا باردار نباشد. برای تقاضای طلاق از سوی زن، عموماً شرایطی در پیمان ازدواج معین می‌شود؛ مثلاً اگر زن در پیمان ازدواج شرط کرده باشد که هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا با او بدرفتاری کند، تقاضای طلاق خواهد کرد. در صورت ناتوانی شوهر از دادن نفقه یا ترک خانه و خانواده، زن می‌تواند تقاضای طلاق نماید. همچنین، مجنون شدن شوهر می‌تواند دلیلی برای تقاضای طلاق از سوی زن باشد.[۱۰۲]

خانواده

با ظهور قرآن در عهد جاهلیت، خانواده جایگزین قبیله به عنوان واحد اساسی جامعه عربی شد و امروزه خانواده هنوز نهاد اصلی سامانهٔ اجتماعی در جهان اسلام است.[۱۰۳] مانند بسیاری از جوامع دیگر، خانواده در کشورهای دارای اکثریت مسلمان فقط به مدل هسته ای متشکل از والدین و فرزندان محدود نمی‌شود، بلکه در عوض معمولاً از یک شبکه بزرگتر شامل پدربزرگ و مادربزرگ، عمه، خاله، دایی، عمو و فرزندان آنان تشکیل شده‌است.[۱۰۴]

بارداری، زایمان و شیردهی

محمد پیامبر اسلام اظهار داشت اگر زنی در هنگام زایمان بمیرد شهید است؛ پاداش شهادت بهشت است.[۱۰۵]

مادری

در حدیث مشهوری از پیامبر اسلام آمده‌است: «بهشت، زیر پای مادران است.»[۱۰۶][۱۰۷] و بر این اساس، مانند بسیاری از سیستم‌های سنتی، اسلام مادر و نقش مادری را به عنوان بالاترین ارزش مورد احترام قرار داده‌است.[۱۰۸] در عین حال اینکه زن می‌تواند کار و دریافت دستمزد داشته باشد.[۱۰۹] سیدحسن نصر می‌نویسد که جامعهٔ اسلامی هرگز تصور نکرده‌است که کار در یک دفتر اهمیت بیشتری از تربیت فرزندان دارد.»[۱۱۰]

پیامبر اسلام یکی از صحابه که مادرش مشرک بود را به نیکی و ارج نهادن مادرش، و نیازردن وی با گفتار و کردار دستور داد.[۱۱۱][۱۱۲][۱۱۳]

پوشش زنان

مقالهٔ اصلی: حجاب اسلامی
دو زن مالزیایی با حجاب

در قرآن، پس از آنکه از مردان می‌خواهد چشم و دامانشان را از کار زشت حفظ کنند، از زنان خواسته شده‌است که حجاب مناسب داشته باشند و زینت‌هایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند.[۱۱۴][۱۱۵] مردانی که می‌خواستند با همسران پیامبر سخن گویند، می‌بایست از پشت پرده با آنان گفتگو کنند.[۷۱]

در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای سلفی عموماً، تمام بدن زن را عورت دانسته‌اند و از زنان می‌خواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند.[نیازمند منبع] در عربستان سعودی، روبنده و عبایه و در ایران، مانتو، روسری و چادر شکل رایج حجاب هستند.

زندگی دینی

در زندگی دینی، از برابری زن و مرد سخن رفته‌است؛ این مسئله این‌چنین در کتاب آسمانی مسلمانان مطرح شده‌است: «مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان باایمان و زنان باایمان، مردان پرهیزکار و زنان پرهیزکار، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان شکیبا و زنان شکیبا، مردان فروتن و زنان فروتن، مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان پاک‌دامن و زنان پاک‌دامن، مردانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند و زنانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند؛ خدا برای همه ایشان آمرزش و پاداش بزرگ فراهم ساخته‌است.» سورۀ احزاب، آیۀ ۳۵[۱۱۶][۱۱۷]

یا در جای دیگر در سورهٔ توبه بدان اشاره شده‌است:[۱۱۸]

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (ترجمه: مردان و زنان باایمان، دوستان یک‌دیگرند. همدیگر را به کارهای پسندیده وامی‌دارند و از انجام کارهای ناپسند بازمی‌دارند، نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند، و از خدا و پیامبرش فرمان می‌برند. آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خداوند توانا و حکیم است.)[توبه–۷۱]

با وجود اینکه زن و مرد از لحاظ جسمی یکسان و برابر نیستند، اما قرآن این تفاوت در آفرینش را دلیل برتریِ خلقت یکی بر دیگری نمی‌داند. در آیهٔ نخست نساء و آیهٔ ۱۳ حجرات؛ تصریح شده‌است که جنسیت، قبیله، نژاد، رنگ، ثروت، جاه و مقام عامل فضیلت نیست و تقوا میزان کرامت و تقرب به خداست. همچنین بیان شده که همهٔ مردم اعم از مذکر و مؤنث از یک زن و مرد آفریده شده‌اند.[۱۱۹][۱۲۰][۱۲۱]

همچنین خداوند در آخرت با زن و مرد یکسان رفتار می‌کند و جنسیت هیچ دخالتی در رستگاری ندارد. عامل تقدم ایمان و عمل صالح است.[۱۲۲] در چندین آیهٔ قرآن به برابری پاداش در روز بازپسین اشاره شده‌است.[۱۲۳]

وَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولٰئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا یُظْلَمُونَ نَقِیرًا (ترجمه: و کسی که چیزی از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که ایمان داشته باشد، چنان کسانی داخل بهشت می‌شوند؛ و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد.)[نساء–۱۲۴]

وظایف و مسئولیت‌های اخلاقی و فردی زن و مرد یکسان بوده و پاداش و و مجازات آن‌ها در آخرت برابر دانسته شده‌است. قرآن در آیهٔ ۱۹۵ آل عمران زن و مرد را هم‌نوع و از جنس یکدیگر توصیف کرده و زنان و مردانی که در راه خدا بی‌خانمان شده یا آزار دیده یا شهید شدند را وعدهٔ «بهشت و بهترینِ پاداش‌ها از سوی پروردگار» می‌دهد و می‌گوید عملی از آنان را ضایع نخواهد کرد. این مسئله مجددا در آیات دیگر مورد تأکید قرار می‌گیرد و خداوند مرد و زن باایمانی را که کار نیک انجام دهد را به اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که کردند و «زندگانی خوشِ ابدی» بشارت می‌دهد.[۱۲۴][۱۲۵][۱۲۶]

با این حال، عده‌ای از صاحب‌نظران اسلامی برابری بین زن و مرد را بیشتر منحصر به حیطۀ عبادی و اخلاقی می‌دانند و با استناد به تفاوت‌های زیست‌شناختی و روان‌شناختی قائل به برابری زن و مرد در زمینه‌های اجتماعی (مانند کار، خانواده و ...) نیستند.[۱۲۷]

اگر هر کدام از آنان در راه خدا تلاش کردند: «هر که بدی کند، جز به مانند آن کیفر نمی‌یابد؛ و هر کس کار شایسته کند، چه مرد باشد و چه زن، و به خدا ایمان داشته باشد، به بهشت درخواهد آمد و در آن‌جا روزی بی‌اندازه خواهد یافت.» سورۀ غافر، آیۀ ۴۰

پیامبر اسلام، به زنان اجازه داد که به مساجد بروند؛ هرچند در حدیث آمده‌است که خانه‌هایشان برایشان از مساجد بهترند.[۱۲۸] با این حال، با گسترش قلمرو اسلام زنان از حضور در مساجد منع شدند. امروزه، زنان نیز اجازه حضور در مساجد در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اسلامی را دارند.

مقام‌های مذهبی در اسلام، عموماً تنها به مردان اختصاص دارند. زنان نمی‌توانند امام جماعت مردان باشند. همچنین زنان نمی‌توانند خطیب جمعه یا مفتی باشند. در فقه شیعه، مرجعیت تقلید خاص مردان است. برخی حتی حکم کرده‌اند که زنان نمی‌توانند امام جماعت زنان باشند یا به قرآن تغنی کنند؛ اما این احکام در عالم اسلام عمومیت ندارند. با این حال منابع اهل سنت معتقدند محمد اجازه اقامهٔ نماز مختلط را به امامت جماعت ام ورقه، از زنان صدراسلام، داد.[۱۲۹][۱۳۰]

برخی برآوردها حاکی از آن است که حدود ۱۵ درصد از حدیث‌شناسان قرون وسطی را زنان تشکیل می‌دادند.[۱۳۱] رابعه عدویه از شخصیت‌های مهم اثرگذار در تصوف است.[۱۳۲] رابعه بلخی نیز از شاعران و عارفان مطرح سدهٔ چهارم بوده‌است.[۱۳۳] امروزه جایگاه زنان در جهان اسلام بیشتر تحت تاثیر تفاوت‌های فرهنگی در بین مسلمانان است که عده‌ای آن‌ها را در نتیجۀ سنت‌های شکل گرفتۀ تاریخی در هر جغرافیا می‌دانند، با این وجود اعتقاد به اسلام عاملی مشترک است که به آنان هویتی مشترک می‌بخشد.[۱۳۴]

زنان و مردان علاوه بر احکام دینی مشترک، در مواردی از نظر کیفی، مانند مسائلی چون طهارت، نماز یا جهاد هر کدام احکام خاصی نیز دارند. مانند اینکه زنان در دوره‌های قاعدگی یا نفاس نماز و روزه ندارند، نمازهایى که زن در زمان قاعدگی یا نفاس نخوانده قضا ندارد، ولى قضاى روزه‌هاى نگرفته را بعدا باید بگیرد.[۱۳۵][۱۳۶][۱۳۷][۱۳۸]

استقلال مالی و حقوقی

مطابق قرآن، زن و مرد هر دو از موقعیت اقتصادی مستقل برخوردارند.[۱۳۹] بنابراین زنان در خرید و فروش، رهن، اجاره، قرض یا قرض دادن و عقد قرارداد، تأسیس شرکت و کلیهٔ امور مالی آزاد اند.[۱۳۹] با ظهور اسلام زنان دارای حق مالکیت شدند، در حالی که در غرب تا قرن نوزدهم زنان امکان مالکیت نداشتند.[۱۴۰][۱۴۱]

در دین اسلام زنان مانند مردان دارای حق اشتغال و تحصیل هستند، با این حال نباید اشتغال او باعث نادیده گرفتن نقش مادری و همسری‌اش شود.[۱۴۲][۱۴۳] با اشاره به آیهٔ ۲۳ سورهٔ قصص و خدیجه، همسر نخست پیامبر اسلام که قبل و بعد از اسلام آوردنش بازرگان بود، به عنوان نشانه‌هایی ذکر می‌کنند که در صدراسلام زنان می‌توانستند در خارج از خانهٔ خود اشتغال داشته باشند.[۱۴۴][۱۴۵][۱۴۶]

زنان پس از ازدواج از تأمین مخارج زندگی همچون نفقه، تهیه مسکن و وسیلهٔ نقلیه و مخارج سفر معاف‌اند، مگر آنکه زن و شوهر به توافق دیگری برسند.[۶۷][۶۸] با وجود اینکه توافق زن و شوهر بر سر تغییر این حقوق در کلیهٔ مذاهب اسلامی پذیرفته شده اما تفاوت‌هایی در بین فقه شیعه و اهل سنت وجود دارد.[۱۴۷] در فقه شیعه این حقوق زن یا مرد را تحت عنوان شروط ضمن عقد می‌توان به هر نحو که دو طرف با رضایت توافق کنند تغییر داد.[۱۴۸] اگر چه شروط نامعقول و نامشروع باطل است.[۱۴۹]

همچنین برخلاف بسیاری از فرهنگ‌ها، در اسلام زن نام خانوادگی خود را حفظ می‌کند و نام شوهر را نمی‌برد.[۱۵۰] بنابراین، یک زن مسلمان به‌طور سنتی همیشه با نام خانواده خود به عنوان نشانه‌ای از فردیت و هویت حقوقی خود شناخته می‌شود؛ از نظر تاریخی هیچ فرایندی برای تغییر نام زنان در صورت ازدواج، طلاق یا بیوه وجود ندارد.[۱۵۰]

رهبری و سیاست

بینظیر بوتو، نخست‌وزیر پاکستان در دو دوره (۱۹۸۸–۱۹۹۰، ۱۹۹۳–۱۹۹۶)، ملقب به «بانوی آهنین»،[۱۵۱] اولین زن مسلمان بود به مقام نخست‌وزیری در یک کشور اسلامی رسید. ترور او نمادی از سقوط پاکستان به بی‌ثباتی مزمن بود. به احترام وی چندین مرکز پاکستانی، از جمله اولین فرودگاه بین‌المللی در اسلام‌آباد و چندین دانشگاه، نامگذاری شده‌اند.[۱۵۲]

بسیاری از علمای متقدم اسلامی مانند طبری، رهبریِ سیاسی زنان را جایز شمردند.[۱۵۳] در صدراسلام، زنانی همچون عایشه، ام ورقه و سمره بنت وهب در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کرده‌اند.[۱۵۴] عبدالرحمن بن عوف، زمانی که پس از مرگ عمر به انتخاب عثمان یا علی به عنوان خلیفهٔ سوم متهم شده بود، با زنان در اتاق‌هایشان مشورت کرد.[۱۵۵] خلیفه عمر زنان را به عناوینی همچون بازرس بازار در مکه، مدیر در مدینه، رئیس بهداشت و ایمنی در بصره منصوب کرده بود.[۱۵۶]

در دهه‌های اخیر، تعدادی از کشورهای مسلمان، شامل اندونزی، پاکستان، بنگلادش، ترکیه و قرقیزستان توسط زنان رهبری شده‌اند. نزدیک یک سوم پارلمان مصر شامل زنان بود.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹]

روح‌الله خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران، جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان را در جامعه ایران والا و پراهمیت می‌شمارد و یکی از دلایل تحریک و تشویق مردان در حرکت در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ را همدوشی و تأثیرگذاری زنان با مردان می‌داند و می‌گوید: زنان در همهٔ عرصه‌ها بسیار پر انرژی و فعال حضور پیدا کردند و تشکیلات حزبی یا سیاسی نداشتند اینها وارد شدند تغییراتی ایجاد کردند و در بحبوحهٔ پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن زنان به یاری انقلاب شتافتند و مردان هم نسبت به این حرکت تشویق می‌شدند.[۱۶۰]

حق رأی

در اسلام، محدودیتی برای حق رأی زنان وجود ندارد. آیات قرآن و گزارشهای تاریخی گواه این امرند که پیامبر اسلام و خلفای راشدین، از زنان نیز بیعت می‌گرفتند. چنان‌که در آیهٔ ۱۲ سوره ممتحنه قرآن می‌خوانیم:

«ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ‌کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آن‌ها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه، که خدا آمرزنده و مهربان است.»

در روایات آمده‌است که پیامبر پس از فتح مکه برای مراسم بیعت طشت آبی حاضر کرد و او دست خویش را بر درون اب می‌زد و زنان نیز که برای بیعت می‌آمدند دست خود را در درون تشت می‌نهادند و می‌رفتند. در کنزالعمال (۱/۱۰۱) از کتب اهل سنت گزارشی از تقی هندی آمده‌است که پیغمبر با مردان نیز مبتی بر شروط مذکور در آیهٔ ۱۲ سوره ممتحنه بیعت کرده‌است.[۱۶۱]

مسائل حقوقی و جزایی

شهادت زنان

مسئله شهادت دادن زنان در اسلام مورد اختلاف‌نظر است. برخی حقوق‌دانان، شهادت زنان در برخی موارد غیرقابل قبول دانسته‌اند. در موارد دیگر، شهادت دو زن برابر با شهادت یک مرد است.[۱۶۲]

دیه زنان

در قرآن، آیه ۹۲ سورۀ نساء درمورد خون‌بها و دیۀ مومنین بحث می‌کند ولی میزان دیه و تفاوت دیه زن و مرد مشخص نشده‌است.[۱۶۳][۱۶۴] اما در فقه به آن پرداخته شده و به دو قسم کلی، یعنی دیه فوت و دیه اعضای بدن، تقسیم شده‌است. از آنجایی که برخی روایات بر نابرابری جنسیتی دیه دلالت دارند، بر اساس نظر مشهور برآمده از سنت و احادیث دیۀ فوت زن نصف مرد است.[۱۶۵][۱۶۶][۱۶۷] البته قصاص و دیۀ عضو در فقه یکسان شمرده شده‌است.[۱۶۸] این حکم معمولاً چنین توجیه می‌شود که نبود یک مرد در خانواده از نظر اقتصادی زیان‌بارتر از نبود یک زن است. در توجیه این نابرابری گفته می‌شود که در هنگامی که مردی کشته شود دیه به خانواده از جمله همسر مرد تعلق می‌گیرد، و به عبارتی دیه، نه به منزلۀ قیمت افراد، بلکه جریمه و جبران خسارتی مالی است.[۱۶۹] یکی از نقدهای وارده به این استدلال این است که یک زن ممکن است سرپرست خانوار باشد.[۱۷۰]

گروهی سندیت روایات را به دلیل آنچه عدم وثوق برخی راویان و مغایرت با احکام مندرج در قرآن می‌نامند، زیر سوال می‌برند.[۱۷۱] یوسف صانعی مرجع تقلید شیعه از معدود فقهایی است که دیۀ فوت زن و مرد را یکسان می‌داند.[۱۷۲]

طبق قوانین ایران، بیمه در کلیۀ حوادث و جنایات منتج به فوت یا جرح، دیۀ زن و مرد را باید یکسان درنظر بگیرد.[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۱] در این قانون معادل تفاوت دیۀ زنان با مردان از محل صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.[۱۷۵] تا پیش از این حکم، این رای فقط در مورد سوانح رانندگی اجرا می‌شد.[۱۷۵][۱۷۶]

زنا

زنا یعنی اینکه مرد و زنی بدون اینکه از نظر اسلام زن و شوهر شده باشند (دائم یا موقت) عمل جنسی انجام دهند که در این عمل شرط دخول باید رعایت شود تا به آن زنا اطلاق شود، زنا تنها با شهادت چهار نفر عادل (نور آیه۴ بدون ذکر جنسیت شاهدان) که گواهی به انجام عمل زنا توسط زن و مرد بدهند اثبات می‌شود و در صورت اثبات، زن و مرد مرتکب مجازات می‌شوند. در قرآن تهمت به زنان بدون آوردن ۴ شاهد به شدت منع شده‌است و به تهمت زنندگان وعده عذابی دردناک داده شده و گفته آن‌ها همان فاسقانند.[۱۷۷] مجازات قرآن برای کسی که به زنی تهمت زنا بزند ولی چهار شاهد عادل بر ادعای خود نیاورد هشتاد ضربه تازیانه تعیین شده و گفته شده دیگر هرگز شهادت آنان را نپذیرید.[۱۷۸]

تجاوز جنسی

اکثریت قریب به اتفاق علمای مسلمان بر این باورند که زنی که مجبور یا اکراه به رابطه جنسی شده باشد، شامل کیفر و حد نمی‌شود و گناهی متوجه او نیست؛ اما کیفر کسی که به زنی تجاوز کند، اعدام است.[۱۷۹][۱۸۰]

خشونت خانگی

برای آشنایی با این بخش، اسلام و خشونت خانگی را ببینید.

با ظهور اسلام تنبیه بدنی زنان ممنوع اعلام شد، به طوری که پیامبر اسلام، به مردی که بر صورت همسر خود سیلی زند وعدهٔ «هفتاد مرتبه سیلی خوردن در جهنم» را می‌دهد.[۱۸۱][۱۸۲]

با وجود این، طبق اکثر تفاسیر سنتی، زدن همسر ناشزه پس از کارساز نشدن پند و اندرز و در مرحله بعد دوری گزیدن از خوابگاه آنان، نص صریح یکی از آیه‌های قرآن آیه ۳۴ سورهٔ نساء است.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶] عده‌ای معتقد به نسخ شدن ظاهر آیه هستند؛ که در جهت حذف مرحله‌ای آداب و رسوم جاهلی بوده‌است.[۱۸۷] در تفاسیر سنتی، شروطی مانند استفاده از شاخه گندم یا مسواک ذکر شده‌است.[۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰] در هر حال، کتک زدن زن یا مرد حتی اگر صرفاً منجر به سرخی شود، در اسلام دیه دارد.[۱۹۱][۱۹۲]

گروهی خاصیت این آیه را محدود کردن قدرت شوهر و اقدام تنبیهی بر علیه زن، در آن برههٔ تاریخی دانستند.[۱۹۳] در بعضی ترجمه‌ها مفاهیمی مانند جدایی، ترک منزل یا حتی به شوق درآوردن همسر را از عبارات پایانی آیه استنباط می‌کنند.[۱۹۴][۱۹۵][۱۹۶][۱۹۷][۱۹۸][۱۹۹] لاله بختیار زبان‌شناس، در مقابل ترجمه‌های سنتی، ضرب را در این آیه به معنای «فاصله گرفتن» درنظر گرفته‌است.[۱۹۳]

گروه‌های فمینیسم اسلامی، تفسیرهای تاریخی از این آیه را مرتبط با فرهنگ پدرسالار در ساختار تاریخی خانواده در قرون گذشته دانسته‌اند نه امری الهی؛ که باید در کنار آیات دیگر قرآن تفسیر شود.[۲۰۰]

ختنه زنان

مقالهٔ اصلی: بریدن آلت تناسلی زنان در اسلام

قرآن دربارهٔ بریدن آلت تناسلی زنان (ختنه زنان) صحبتی نمی‌کند، همچنین دربارهٔ ختنه مردان.[۲۰۱] اما حدیثی منسوب به محمد در این باره وجود دارد.[۲۰۲] در میان چهار فرقه اهل سنت تنها شافعی‌ها ختنه زنان را واجب می‌دانند و در میان شیعیان نادر است.[۲۰۳][۲۰۱] حتی ناصر مکارم شیرازی مرجع تقلید شیعه ختنه زنان را ممنوع کرده،[۲۰۴] هرچند برخی آن را مستحب شمرده‌اند. داده‌های موجود نشان می‌دهد که این رسم مربوط به پیش از اسلام بوده و در بین مسلمانانی پا گرفته‌است که به عنوان سنتی محلی‌شان قبلاً موجود بوده و پس از ورود اسلام توسط فقیهان محلی توجیه اسلامی شده‌است، و به عنوان سنتی اسلامی درآمده‌است. شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از فقهای مسلمان رسم ختنه زنان را مورد تأیید قرار داده و آن را توصیه کردند.[۲۰۱] امروزه بیشتر الهی‌دانان مسلمان ختنه زنان را غیرضروری و متناقض با اسلام راستین می‌دانند[۲۰۵] و آن را با توجه به اصل کلی اسلامی که «بریدن هر بخش بدن تنها زمانی مجاز است که سود آن از ضررش بیشتر باشد»، رد کرده‌اند.[۲۰۶]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ "Artist Feature: Who Was Osman Hamdi Bey?". How To Talk About Art History. 27 April 2017. Retrieved 13 June 2018.
  2. ↑ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌.
  3. ↑ حیاة محمد، ص ۲۴ و ۲۵
  4. ↑ نصیری, محمد; زارعکار, حسین (1396-01-04). "تحلیل جامعه‌شناختی مسئلهٔ زنده به گور کردن دختران در جزیره العرب عصرجاهلی". پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام. 20 (11): 227–244. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  5. ↑ «تفسير نمونه‌ ط-دار الكتب الاسلاميه - مكارم شيرازى، ناصر - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  6. ↑ سیره ابن هشام ج ۱ ص ۲۰۴
  7. ↑ سیره ابن هشام ج ۲ ص ۱۰۳
  8. ↑ سیره ابن هشام ج ۱ ص ۱۸۹
  9. ↑ تاریخ الخدوری ص ۱۸۰
  10. ↑ سید محمد جواد غروی، مبانی حقوق در اسلام، 1373، نشر جهاد دانشگاهی، اصفهان، فصل پنجم:بیعت پیامبر با زنان، صفحه 267
  11. ↑ "Women and Islam - Oxford Islamic Studies Online". www.oxfordislamicstudies.com (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-17.
  12. ↑ «زنان صالح در قرآن». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۲.
  13. ↑ «درآمدی به شخصیت شناسی زنان در قصه های قرآن». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۲.
  14. ↑ The new encyclopedia of Islam by Cyril Glassé, Huston Smith 2003 ISBN 0-7591-0190-6 page 296 sayyidatuna.
  15. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱-۲، ص۴۳۶ (ذیل آیه ۳۷ آل عمران.
  16. ↑ "عمران و دخترش مریم". پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (به انگلیسی). 2011-10-19. Retrieved 2021-05-23.
  17. ↑ التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص660.
  18. ↑ عیاشی، کتاب التفسیر، ذیل نساء: ۱؛ ابن بابویه، الامالی، ج۱، ص۲۵۹–۲۶۰؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیات؛ طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ذیل آیات؛ فخر رازی، التفسیرالکبیر، او، مفاتیح الغیب، ذیل آیات.
  19. ↑ تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول.
  20. ↑ تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم.
  21. ↑ معانی الأخبار، ص ۱۰۹، ح ۱; نورالثقلین، ج ۲، ص ۱۲، ح ۳۵.
  22. ↑ مرتضی فهیم کرمانی، چهره زن در آئینه اسلام و قرآن.
  23. ↑ «تفسير 11. هود آية 71». www.almubin.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  24. ↑ «تفسیر المیزان، آیات 10 تا 12 سورۀ تحریم».
  25. ↑ عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۸۲.
  26. ↑ روحانی منش،‌ «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»، ۱۳۷۷ش.
  27. ↑ استاد. دکتر: الجرو، سعید، اسمهان، (دراسات فی التاریخ الحضاری للیمن القدیم)، دارالکتاب الحدیث، چاپ عدن، ۲۰۰۳ میلادی به (عربی).
  28. ↑ «جایگاه مشورت با زن در قرآن». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۲.
  29. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۵.
  30. ↑ سیوطی، الدر المنثور في التفسیر بالمأثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۳۹-۲۴۰.
  31. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۱۹، ص۳۳۸-۳۴۰.
  32. ↑ ابن هشام، سیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۲۹۷–۳۰۲؛ واقدی، المغازی، ۱۴۱۴ق، ص۴۲۶–۴۳۵.
  33. ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۹۹؛ یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۳۵۰؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۳۲۰، ۳۲۶.
  34. ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۰۸ و ۴۱۵–۴۱۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۰۵–۲۰۷؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۱ش، ص۱۱۲ و ۱۱۴–۱۱۵.
  35. ↑ مکارم شیرازی، ناصر؛ جمعی از نویسندگان (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. ۲۴. دار الکتب الاسلامیه. ص. ص ۲۶۷سوره تحریم، مقدمه.
  36. ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، خرمشاهی، بهاء الدین. ج۲، ص۱۲۶۹.
  37. ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۷.
  38. ↑ «درباره «حنه»؛ مادر حضرت مریم». کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  39. ↑ تفسیر مقاتل، ج3، ص532؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص251.
  40. ↑ «فمینیسم اسلامی چه می‌گوید؟». مارگوت بدران، ترجمه ناهید کشاورز، زنستان. ۱۵ مهر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۴ اکتبر ۲۰۰۷. برگردان مقاله‌ای به نام Féminisme islamique: qu’est-ce à dire از سایت اسلام و لائیسیته
  41. ↑ «اسلام و جنبش یک میلیون امضا، ناهید کشاورز». وبگاه مدرسه فمینیستی. ۴ بهمن ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۴ آوریل ۲۰۰۸.
  42. ↑ Ziauddin Sardar & Zafar Abbas Malik (2009). Islam: A graphic guide. Totem. pp. 160–2. ISBN 978-1-84831-084-1.
  43. ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۸ و ۳۷۹.
  44. ↑ Robinson, Francis (1996). -9780521435109/page/197 The Cambridge Illustrated History of the Islamic World. Cambridge, England: Cambridge University Press. pp. -9780521435109/page/197 197. ISBN 978-0-521-66993-1. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  45. ↑ Murata, Sachiko (1992). The Tao of Islam: A Sourcebook on Gender Relationships in Islamic Thought. Albany, New York: State University of New York Press. p. 186. ISBN 978-0-7914-0914-5.
  46. ↑ "The Forty Rules of Love, By Elif Shafak". The Independent (به انگلیسی). 2011-09-18. Retrieved 2021-05-14.
  47. ↑ Arkoun, M. (1997). "ʿIs̲h̲ḳ". In P. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; W.P. Heinrichs (eds.). Encyclopaedia of Islam. 4 (2nd ed.). Brill. p. 119.
  48. ↑ «Sunan Ibn Majah 1847 - The Chapters on Marriage - کتاب النکاح - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلی الله علیه و سلم)». sunnah.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۹.
  49. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ Eaton, Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: The Islamic Texts Society. pp. 85. ISBN 978-0-946621-84-2.
  50. ↑ Eaton, Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: The Islamic Texts Society. pp. 90. ISBN 978-0-946621-84-2.
  51. ↑ «Jami` at-Tirmidhi 1162 - The Book on Suckling - کتاب الرضاع - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلی الله علیه و سلم)». sunnah.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۹.
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ Glassé, Cyril (1989). The Concise Encyclopedia of Islam. London, England: Stacey International. p. 259.
  53. ↑ Elias، Abu Amina (۲۰۱۲-۰۹-۱۵). «Hadith on Marriage: Wife must consent to her marriage» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۷.
  54. ↑ قرآن ۲۲:۳
  55. ↑ صحیح بخاری ۲:۲۸:۸۳
  56. ↑ «وسائل الشيعة ط-آل البیت - الحر العاملي، الشيخ أبو جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  57. ↑ «وسائل الشيعة ط-آل البیت - الحر العاملي، الشيخ أبو جعفر - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  58. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۴، ص ۴۰۹، دار تحقیق مؤسسه آل البیت. همچنین همان ج۱۵، ص۴۰۹.
  59. ↑ «آیت الله مکارم شیرازی: ازدواج در سن کمتر از 13 سال باطل است». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  60. ↑ قرآن ۲:۲۲۱
  61. ↑ غایةالمرام، ج۳، ص۶۷.
  62. ↑ «حکم ازدواج مسلمان با غیرمسلمان یا کافر چیست؟». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۸-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰.
  63. ↑ قرآن ۶۰:۱۰
  64. ↑ قرآن ۵:۵
  65. ↑ قرآن ۲۴:۳
  66. ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 111.
  67. ↑ ۶۷٫۰ ۶۷٫۱ 2421 (۲۰۱۹-۰۹-۱۸). «نفقه معوقه زن قابل مطالبه است». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۷.
  68. ↑ ۶۸٫۰ ۶۸٫۱ وحی, فرزند; جمال  (2015-05-22). "نقد و بررسی برخی از حقوق سیاسی و اجتماعی زن در اسلام". پژوهشنامه معارف قرآنی. 5 (16): 123–151. ISSN 2008-9252.
  69. ↑ قرآن ۴:۴
  70. ↑ نساء ۲۵، احزاب ۵۲، معارج ۳۰، نساء ۲۴، نحل ۷۱، نور ۳۳، احزاب ۵۰، روم ۲۸
  71. ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ ۷۱٫۲ قرآن ۳۳:۵۰
  72. ↑ سیره ابن هشام ج ۲ ص ۴۴۴
  73. ↑ «روابط زن و مرد از دیدگاه اسلام». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  74. ↑ ۷۴٫۰ ۷۴٫۱ شفق، غلامرضا، مهریه و جهیزیه در اسلام و ایران، ص۸، قم، دفتر عقل، ۱۳۸۸، چاپ اول.
  75. ↑ «SID.ir | فلسفه مهریه در نظام حقوقی اسلام». www.sid.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۰.
  76. ↑ «آیت الله مکارم شیرازی ایرادهای زندانی کردن شوهر به خاطر مهریه را تشریح کرد». خبرآنلاین. ۲۰۱۱-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۰.
  77. ↑ قرآن. صص. بقره/۲۲۹ - نساء/۱۹ و ۲۰ - احزاب/۴۹.
  78. ↑ «مهریه در اسلام نقد بود ما نسیه اش کردیم». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۰.
  79. ↑ «رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  80. ↑ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌.
  81. ↑ تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان کتاب(انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم‌.
  82. ↑ تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول.
  83. ↑ مشکوه, سید حمید (2004-09-22). "نفقه زن". فقه. 11 (41): 16–60. ISSN 1735-3181.
  84. ↑ فتح‌الباری ۷:۴۷۶؛ صحیح مسلم ۱۷:۴۵؛ صحیح ترمذی ۲:۳۱۴؛
  85. ↑ زادالمعاد ۳:۳۶۱
  86. ↑ ابن ماجه ۵:۵۵۱
  87. ↑ صحیح مسلم ۷:۱۱۵؛ شرح‌السنه ۹:۳۲۷
  88. ↑ ترمذی ۱۴:۲۸؛ کیمیای سعادت آداب نکاح ص ۳۲۳
  89. ↑ سنت حنفی ص ۴۴۴
  90. ↑ رضایت زناشویی، عباس_پسندیده، ص ۷۳
  91. ↑ «احادیث آیه ۱۲۸ از سوره نساء - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام». alvahy.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  92. ↑ جوادی آملی، عبداللّه، ۱۳۷۵، زن در آیینه جلال و جمال، قم، اسراء.
  93. ↑ «پایگاه جامع قرآن». پایگاه جامع قرآن. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  94. ↑ «ترجمه تفسیر المیزان - علامه طباطبایی - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  95. ↑ «تفسير تسنيم (اجمالي)| جلد يازدهم، سوره بقره، آيه236و237». پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام. ۱۳۹۵-۱۰-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  96. ↑ «آیات 1 - 6 مجــادله - تفسیر المیزان». quran.anhar.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  97. ↑ طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۱۷۸.
  98. ↑ «Cappelletti, Mauro (31 January 1972). "International Encyclopedia of Comparative Law". Brill Archive – via Google Books».
  99. ↑ ابوداوود ۳:۱۳
  100. ↑ Gäst (۲۰۱۴-۰۹-۲۲). «طلاق از نظر دین اسلام». Imam Ali Islamic Center. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  101. ↑ "طلاق منفورترین حلال". پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (به انگلیسی). 2014-01-28. Retrieved 2021-05-23.
  102. ↑ «12 شرطی که به زن اجازه می دهد تقاضای طلاق کند». خبرآنلاین. ۲۰۱۲-۰۷-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  103. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 183. ISBN 978-0-06-073064-2.
  104. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 183. ISBN 978-0-06-073064-2.
  105. ↑ Eaton, Charles le Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: Islamic Texts Society. pp. 88. ISBN 978-0-946621-84-2.
  106. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.
  107. ↑ Eaton, Charles le Gai (2000). Remembering God: Reflections on Islam. Cambridge, England: Islamic Texts Society. pp. 95. ISBN 978-0-946621-84-2.
  108. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.
  109. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 193. ISBN 978-0-06-073064-2.
  110. ↑ Nasr, Seyyed Hossein (2004). The Heart of Islam: Enduring Values for Humanity. New York, NY: HarperOne. p. 191. ISBN 978-0-06-073064-2.
  111. ↑ «ما حكم العيش مع والدة كافرة ؟».
  112. ↑ «حديث "من أحق الناس بحسن صحابتي؟" - الموقع الرسمي للشيخ أ. د. خالد السبت». web.archive.org. ۲۰۲۰-۱۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۸.
  113. ↑ «الدرر السنية - الموسوعة الحديثية». web.archive.org. ۲۰۲۰-۱۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۸.
  114. ↑ قرآن ۲۴:۳۰
  115. ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی، ج‏7، ص205-210.
  116. ↑ تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم.
  117. ↑ «احادیث آیه ۳۵ از سوره احزاب - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام». alvahy.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  118. ↑ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم‌.
  119. ↑ حسینعلی منتظری نجف آبادی، حکومت دینی و حقوق انسان (قم، ۱۳۸۶)، ص ۱۱۹ و ۱۲۰.
  120. ↑ دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة (قم، ۱۳۸۲) جلد اول صفحات ۳۶۲–۳۳۵.
  121. ↑ «تفاوتهای بیولوژیک زن و مرد (بدن، روان و هوش)».
  122. ↑ adamin (۲۰۱۱-۱۱-۲۰). «بازخوانی حقوق زنان در اسلام، «عدالت مساواتی» بجای «عدالت استحقاقی»». محسن کدیور. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  123. ↑ تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات میقات، 1363 ش، چاپ اول.
  124. ↑ برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش.
  125. ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 693.
  126. ↑ محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 248.
  127. ↑ علیرضا پیروزمند. «تکامل‌گرایی در مسئولیت اجتماعی زنان از منظر اسلام» (PDF).
  128. ↑ بخاری ۲:۱۳:۲۳
  129. ↑ Javed Ahmed Ghamidi, "Religious leadership of women in Islam", April 24, 2005, Daily Times, Pakistan.
  130. ↑ Musnad Ahmad ibn Hanbal, (Bayrut: Dar Ihya' al-Turath al- 'Arabi, n.d.) vol.5, 3:1375.
  131. ↑ Power، Carla (۲۰۰۷-۰۲-۲۵). «A Secret History» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۶.
  132. ↑ Ziauddin Sardar & Zafar Abbas Malik (2009). Islam: A graphic guide. Totem. p. 93. ISBN 978-1-84831-084-1.
  133. ↑ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ۲۰۱۳-۰۴-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  134. ↑ «Herbert L. Bodman; Nayereh Esfahlani Tohidi, eds. (1998). Women in Muslim Societies: Diversity Within Unity. Lynne Rienner Publishers. pp. 2–3. ISBN 978-1-55587-578-7».
  135. ↑ «جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۳.
  136. ↑ «جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۳.
  137. ↑ «جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۳.
  138. ↑ «تحرير الوسيلة - الخميني، السيد روح الله - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۳.
  139. ↑ ۱۳۹٫۰ ۱۳۹٫۱ Jawad, Haifaa (1998). The Rights of Women in Islam: An Authentic Approach. London, England: Palgrave Macmillan. p. 7. ISBN 978-0-333-73458-2.
  140. ↑ B. A., Mundelein College; M. Div., Meadville/Lombard Theological School. "New York Passes a Married Women's Property Act, 1848". ThoughtCo (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-16.
  141. ↑ Bishin, Benjamin G.; Cherif, Feryal M. (2017). "Women, Property Rights, and Islam". Comparative Politics. 49 (4): 501–519. ISSN 0010-4159.
  142. ↑ Al Qaradawy, Yusuf. The Status Of Women In Islam. Chapter: The Woman as Member of the Society: When is a woman allowed to work?.
  143. ↑ JAMAL NASIR, THE STATUS OF WOMEN UNDER ISLAMIC LAW AND MODERN ISLAMIC LEGISLATION, 3d edition, 2009.
  144. ↑ Laurie A. Brand (1998), Women, State and Political Liberalisation. New York: Columbia University Press, pp.&nbsp;57&ndash;58
  145. ↑ Al Qaradawy, Yusuf. The Status Of Women In Islam. Chapter: The Woman as Member of the Society: When is a woman allowed to work?.
  146. ↑ «آیه 23 سورهٔ قصص».
  147. ↑ «شروط ضمن عقد نکاح، بررسی و مقارنه مواردی از آن در فقه امامیه و اهل سنّت».
  148. ↑ «روزنامه اعتماد86/6/28: شروط ضمن عقد را فراموش نکنید». web.archive.org. ۲۰۰۸-۰۴-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۷.
  149. ↑ ناصر کاتوزیان، دورهٔ مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی: قرارداد - ایقاع. چاپ دهم، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۵، شابک ۹۶۴−۵۷۳۵−۰۵-X، ص ۳۰۴.
  150. ↑ ۱۵۰٫۰ ۱۵۰٫۱ Jawad, Haifaa (1998). The Rights of Women in Islam: An Authentic Approach. London, England: Palgrave Macmillan. p. 9. ISBN 978-0-333-73458-2.
  151. ↑ http://edition.cnn.com/2013/11/30/politics/gallery/benazir-bhutto/index.html
  152. ↑ http://www.democracynow.org/2007/12/28/pakistan_in_turmoil_after_benazir_bhuttos
  153. ↑ Anne Sofie Roald. Women in Islam: The Western Experience, p186-7.
  154. ↑ Javed Ahmed Ghamidi, "Religious leadership of women in Islam", April 24, 2005, Daily Times, Pakistan.
  155. ↑ «Jeddah Dawah Center > Q & A ABOUT ISLAM > The first group > PART TWO > Chapter 7: Family and Women Affairs». web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  156. ↑ «Muslim Heritage in the Knowledge-Economy Conference in Jeddah». Muslim Heritage. ۲۰۰۸-۰۲-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  157. ↑ «Kyrgyzstan: democracy under pressure». www.ft.com (به انگلیسی). ۲۰۱۴-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  158. ↑ "HuffPost - Breaking News, U.S. and World News". HuffPost (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-18.
  159. ↑ «Megawati: The Princess Who Settled for the Presidency -- Friday, Jul. 27, 2001 -- Printout -- TIME». web.archive.org. ۲۰۰۷-۰۲-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  160. ↑ جایگاه زنان در جامعه ایران . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://irna.ir]
  161. ↑ مجموعه حقوق زن، بخش چهاردهم (حق سیاسی زن)، نوشته رستم پیمان
  162. ↑ «تفسير تسنيم (اجمالي)| جلد دوازدهم، سوره بقره، آيه 282». پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام. ۱۳۹۵-۱۱-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  163. ↑ "سوره نساء / آیه 92". پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (به انگلیسی). 2011-10-20. Retrieved 2021-06-01.
  164. ↑ حمدباقر محقق،‌ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 228.
  165. ↑ «جواهر الكلام - النجفي الجواهري، الشيخ محمد حسن - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  166. ↑ «نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  167. ↑ «دیه زن». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  168. ↑ «نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  169. ↑ «بررسی حکمت تفاوت دیه نفس و اعضای زن و مرد در فقه شیعه». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  170. ↑ SepanoData.Ir. «جزئیات لایحه برابری حقوق زنان و مردان در حوزه دیه و طلاق». women.gov.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  171. ↑ ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ «نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  172. ↑ «تفاوت زن و مرد در دیه». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  173. ↑ «دیه زن و مرد برابر شد». خبرآنلاین. ۲۰۱۹-۰۷-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  174. ↑ ایران، پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی (۱۳۹۸/۰۴/۱۲ - ۲۱:۰۱). «دیه زن و مرد برابر شد». fa. دریافت‌شده در 2021-06-01. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  175. ↑ ۱۷۵٫۰ ۱۷۵٫۱ «نصف دیگر دیه زنان ایران را چه کسی می‌دهد؟». euronews. ۲۰۱۹-۰۷-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  176. ↑ Jafari، Soroush (۲۰۱۶-۰۳-۱۴). «با تایید شورای نگهبان: دیه زن و مرد در بیمه تصادفات رانندگی برابر شد». euronews. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۱.
  177. ↑ «احادیث آیه ۴ از سوره نور - تفسیر روایی اهل بیت علیهم السلام». alvahy.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  178. ↑ ترجمه المیزان، ج:‏15، ص: 121 و 122.
  179. ↑ مؤسسه دایرةالمعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۷.
  180. ↑ اکرمی, روح‌الله (2016-05-21). "عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس". پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 3 (1): 33–66. doi:10.22091/csiw.2017.1895.1178.
  181. ↑ مستدرک الوسائل: ج۱۴، ص۲۵۰، ح۱۶۶۱۹.
  182. ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 7، ص 400، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  183. ↑ انصاری، مسعود، بازشناسی قرآن، ۲۹۶.
  184. ↑ «چگونه است که در قرآن «کتک زدن زنان» تجویز شده‌است؟». radiofarda.
  185. ↑ "Surah 4:34 (An-Nisaa), Alim — Translated by Mohammad Asad, Gibraltar (1980)". Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved 26 June 2020.
  186. ↑ «Salhi and Grami (2011), Gender and Violence in the Middle East and North Africa, Florence (Italy), European University Institute». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۷.
  187. ↑ مهدی مهریزی. «تطور دیدگاه‌ها در تفسیر آیه ۳۴ سوره نساء» (PDF).
  188. ↑ «آیا اسلام دستور به کتک زدن زنان می‌دهد؟». خبرگزاری حوزه. ۲۰۱۸-۱۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۶.
  189. ↑ بحارالانوار، ج 104، ص 58 ؛. علامه مجلسی.
  190. ↑ ر. ک. المیزان، قم، ج 5، ص 349.
  191. ↑ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ص 778.
  192. ↑ https://jjfil.ut.ac.ir/article_78629.html
  193. ↑ ۱۹۳٫۰ ۱۹۳٫۱ «زن در قرآن». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  194. ↑ شاهرودی، محمدرضا؛ بشارتی، زهرا (۱۳۹۵-۰۶-۲۱). «واکاوی تطور معنایی «ضرب و مشتقات آن» (با تأکید بر قرآن و روایات اسلامی)». en.civilica.com (به Farsi). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  195. ↑ «کتاب العین - الخلیل بن أحمد الفراهیدی - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  196. ↑ شاهرودی, محمدرضا; بشارتی, زهرا (2020-08-22). "بازپژوهی ضرب زنان در آیهٔ 34 سورهٔ نساء". فقه و مبانی حقوق اسلامی. 53 (1): 125–144. doi:10.22059/jjfil.2020.311500.669026. ISSN 2008-8744.
  197. ↑ موسوی رکنی لاری، سید مجتبی، «حقایق پنهان در آیات قرآن»، بینات، سال یازدهم، ش 3، 170 -166، 1384
  198. ↑ ابوسلیمان، عبدالحمید احمد، (2002). ضرب المراة وسیلة لحل الخلافات الزوجیة، دمشق، دار الفکر.
  199. ↑ مغنیه، محمد جواد، (1424). تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیة1384
  200. ↑ «رام‌کردن زن سرکش؛ خوانشی فمینیستی از آیه ۳۴ نساء». www.zeitoons.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۸.
  201. ↑ ۲۰۱٫۰ ۲۰۱٫۱ ۲۰۱٫۲ Kassamali, Noor (۲۰۰۳) «Genital Cutting." Encyclopedia of Women & Islamic Cultures, Compiled by Afsaneh Najmabadi Published by BRILL, 2003 ISBN 90-04-12819-0, 9789004128194 134 pages
  202. ↑ طبری، محمد بن جریر. تاریخ بلعمی [تاریخ الرسل و الملوک]. ترجمهٔ ابوعلی محمدبن بلعمی. به تصحیح محمدتقی بهار ملک‌الشعراء و به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران: زوار، ۱۳۷۹. صص ۱۴۳–۱۴۴
  203. ↑ .Firestone, Reuven؛ و دیگران (۲۰۰۱)، ص. ۲۵۳ پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  204. ↑ 877 (۲۰۱۹-۱۰-۰۷). «فتوای علمای اهل سنت ایران بر غیرشرعی بودن ختنه دختران». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۵.
  205. ↑ Gruenbaum, ‎Ellen (2001), The Female Circumcision Controversy (به انگلیسی), University of Pennsylvania Press, p. ۶۰{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  206. ↑ Maccormack, ‎Carol P., "۳", The Encyclopedia of Religion, entry on Clitoridectomy (به انگلیسی), به کوشش Lindsay Jones., Macmillan, p. ۱۸۲۴–۱۸۲۶{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)

منابع بیشتر

  • یحیی نوری (۱۳۴۰)، حقوق زن در اسلام، تهران: شمس، ص. ۳۰۴
  • عبدالله حکیم (۱۳۴۱)، وضع حقوقی و قوانین زنان در اسلام، تهران: جاویدان، ص. ۲۶۹
  • عباسعلی محمودی (۱۳۵۸)، زن در اسلام، تهران: نهضت زنان مسلمان، ص. ۲۶۹
  • مرتضی مطهری (۱۳۵۲)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، ص. ۴۳۷
  • مرتضی مطهری (۱۳۵۳)، مسئله حجاب، تهران: صدرا، ص. ۱۸۹
  • بهرام تاجانی (۱۳۸۵)، قانون مدنی، تهران: لاهیجی، ص. ۱۸۹
  • بهرام تاجانی (۱۳۸۵)، قانون مجازات اسلامی، تهران: لاهیجی، ص. ۱۸۹
  • صحیح البخاری، بیروت: العامرة، ۱۳۱۴، ص. ۸۹۴
  • سنن ابن ماجه، بیروت: العامرة، ۱۳۰۷، ص. ۸۹۴
  • مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، زیر نظر سید محمودهاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زن_در_اسلام&oldid=32332296»