بارداری

یک زن باردار

بارداری یا حاملگی، به وضعیتی گفته می‌شود که زن در رحم خود دارای رویان یا جنین باشد. به دوران بارداری «دورهٔ آبستنی» نیز گفته می‌شود؛ این دوره با به دنیا آمدن نوزاد (زایمان) به پایان می‌رسد.

در انسان دورهٔ بارداری طبیعی حدود ۳۸ هفته از زمان بارور شدن طول می‌کشد. اگر طول این دوره از آخرین قاعدگی فرد باردار محاسبه شود، مقدار طبیعی آن تقریباً ۴۰ هفته خواهد بود. نطفه در حال رشد انسان در هفته‌های اول بارداری رویان و پس از این دوره، تا پایان بارداری، جنین نامیده می‌شود. انسان در هر بار بارداری معمولاً فقط یک جنین در رحم دارد، اگرچه موارد چندقلویی نیز چندان نادر نیست. سازمان بهداشت جهانی مدت عادی حمل را بین ۳۷ تا ۴۲ هفته معین می‌کند.(افزودن اصطلاعات کردی:رزگار محمودی آذر)

واژه‌شناسی

در اصطلاحات علمی به وضعیت بارداری گراوید (به لاتین: Gravid) گویند و به انسان مؤنث باردار گراویدا. پاریتی یا پارا برای نشان دادن تعداد بچه‌های سالم به دنیا آمده قبلی به کار می‌رود. زنی که هیچگاه باردار نشده نولی‌گراوید و زنی که برای اولین بار باردار شده پریمی‌گراوید گفته می‌شود و در بارداری‌های بعدی مولتی‌گراوید یا مولتی پار نامیده می‌شود. زنی که هیچ‌گاه باردار نشده یا جنینی را بیش از ۲۰ هفتگی نگه نداشته نولی‌پار خوانده می‌شود. از این اصطلاحات برای نشان دادن وضعیت بارداری‌های قبلی یک زن در شرح‌حال و ثبت اطلاعات پزشکی در حین بارداری یا شرایط دیگر به کار می‌رود.

واژه رویاندر طی ۹ هفته اول بعد لقاح و جنین از هفته ۱۰ تا پایان بارداری بکار می‌رود.

در بسیاری تعاریف پزشکی و قانونی بارداری به سه قسمت (تریمستر) تقسیم می‌شود. در اولین سه‌ماهه یا تریمستر بیشترین ریسک سقط وجود دارد. در طی تریسمتر دوم یا سه‌ماهه دوم رشد جنین قابل بررسی است و از تریسمتر سوم یا سه‌ماههٔ سوم جنین قابلیت بقا خارج رحم را به دست می‌آورد.

علائم و نشانه های اولیه بارداری

با توجه به اینکه تنها راه قطعی برای اثبات بارداری یا عدم بارداری، آزمایش خون بادرای است، با این حال داشتن حالت تهوع و قطع شدن قاعدگی از نشانه های همیشگی بارداری هستند، همچنین 15 نشانه یا علائم اولیه در بارداری نیز وجود دارد::

• عادت ماهیانه شما کوتاه ‌تر و خفیف‌ تر از حد معمول است.
• پستان ‌هایتان متورم و حساس تر شده است.
• اطراف نوک پستان هایتان تیره تر شده است.
• احساس خستگی می کنید.
• حالت تهوع دارید
• دچار سردرد و کمر درد هستید.
• تکرر ادرار دارید.
• به خوردن غذای خاصی اشتیاق پیدا می کنید.
• احساس میکنید به طور مداوم نیاز به ادرار کردن دارید.
• حساسیتتان به بو افزایش پیدا می کند.
• وزنتان افزایش پیدا می کند.
• آزمایش حاملگی تان مثبت است.
• دچار یبوست شده اید.
• در رحم تان احساس درد می کنید.
• در پوستتان تغییراتی بروز می کند.

سن بارداری

در ناباروری‌هایی که عوامل مردانه دخیل است با انجام آزمایش ساده، پاسخ آن دریافت می‌شود اما در زنان ممکن است اختلالات تخمک‌گذاری مانع از فرزندآوری شود که افزایش سن در کیفیت تخمک‌ها مؤثر است. کاهش کیفیت در باروری تخمک‌ها از سن ۳۵ سالگی به بعد است. بهتر است تا قبل از ۳۵ سال اقدام به فرزندآوری کرد، بارداری بعد از ۳۵ سالگی خطرناک است.

مصرف داروها در دوران بارداری

در دوران بارداری اصولاً به جز برخی ویتامینها و مکملهای غذایی تجویز سایر داروها باید با احتیاط صورت گیرد زیرا خطر سقط جنین یا ایجاد ناهنجاریهای مادرزادی جنین وجود دارد.

؛ داروهای خطرناک در دوران بارداری

• استامینوفن
• آسیکلوویر
• داروهای ضد تهوع (مثل اندانسترون و متو کلوپرامید)
• آسپارتام
• آسپرین با دوز پایین
• آرام‌بخشهای ملایم (مثل مپروبامات، کلردیازپوکساید و فلوکسیتین)
• پنی سیلین، سفالکسین، اریترومایسین و چند آنتی بیوتیک دیگر
• زایوودین
• قرص‌های ضد بارداری
• ایبوپروفن (بروفن) به جز در سه‌ماههٔ آخر بارداری
• برخی داروهای ضد فشار خون مانند متیل دوپا
• داروهای ضد افسردگی

مواد غذایی که باید در بارداری مصرف شوند

• امگا ۳: این اسیدهای چرب برای رشد مغز و سیستم عصبی مرکزی حیاتی هستند و می‌توانند خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. بهترین منابع: ماهی سالمون، ماهی کولی، بذرکتان، روغن بذرکتان و گردو.
• کولین: این ترکیب شبه ویتامین B نقش مهمی در رشد مغز جنین داشته و از بروز نقص‌های مربوط به نخاع جلوگیری می‌کند. بهترین منابع: گوشت قرمز (به استثنای جگر که زنان باردار نبایند بخورند)، جگر مرغ، تخم‌مرغ، دانه سویا و گیاهک گندم.
• فیبر: یک رژیم پرفیبر نه تنها از بروز مشکلات متداول بارداری مثل یبوست و هموروئید جلوگیری می‌کند بلکه به آزادسازی گلوکز در خون نیز کمک کرده و باعث می‌شود تعادل انرژی بیشتری داشته باشید. بهترین منابع: غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات.
• کلسیم: برای استخوان‌هایتان خوب است و زنانی که در رژیم‌غذایی خود به اندازه کافی کلسیم مصرف نکنند، بیشتر دچار مشکلات بارداری مثل فشارخون بالا و پره‌اکلامپسی می‌شوند. بهترین منابع: شیرکم چرب، پنیرهای سفت، ماست.

لیست غذایی ممنوعه برای زنان باردار

• زعفران: زعفران یکی از شناخته شده‌ترین مواد غذایی است که مصرف بیش از حد آن موجب سقط جنین می‌شود.
• تخم شوید: تخم شوید از قدیم به عنوان یک داروی قاعده‌آور استفاده می‌شده است و احتمالاً به دلیل تحریک هورمون‌هایی که عامل شروع قاعدگی و نیز انقباض عضلات رحمی هستند باعث سقط جنین می‌شود.
• کافئین: سال‌های زیادی است که گفته می‌شود مصرف مقدار زیاد کافئین در روز (چه از طریق قهوه، چای، نوشابه، شکلات یا نوشابه‌های انرژی‌زا) در طول دوران بارداری با خطر سقط‌جنین همراه است و تحقیقی که در سال ۲۰۰۸ انجام گرفت، آن را تأیید می‌کند.
• پنیر نرم: بهتر است از مصرف پنیرهایی مثل پنیر فتا، پنیر بز و سایر پنیرهای نرم خودداری کنید. اما چرا؟ چون ممکن است پاستوریزه نباشند و آلوده به لیستریا باشند، باکتری که می‌تواند موجب مسمومیت غذایی شود.
• گوشت: محصولات فریز شده و منجمد ممکن است آلوده به لیستریا باشند. به همین دلیل، گوشت‌ها را در آب جوش انداخته و بجوشانید تا باکتری‌های آن کشته شود و موقع پخت حتماً انواع گوشت را کامل بپزید. این گوشت‌ها ممکن است آلوده به توکسوپلاسموز باشند که انگلی است که موجب یک نوع عفونت می‌شود و با اینکه نادر است اما ممکن است موجب مرده به دنیا آمدن نوزاد یا یک مشکل حاد برای سلامتی شود.
• ماهی: جیوه که در بسیاری از ماهی‌ها وجود دارد برای بچه خطرناک است. جیوه یک سم عصبی است که رشد مغز جنین را مختل می‌کند. زمانی‌که جیوه از آلودگی وارد آب دریا می‌شود.

زنان باردار میتوانند رژیم لاغری داشته باشند؟

امروزه همه نگران افزایش وزن هستیم، در این بین شاید خانم‌ها بیشتر نگران تناسب اندام و رژیم غذایی دوران بارداری خود باشند و مخصوصاً در بین خانم‌هایی که تصمیم به بارداری می‌گیرند و یا باردار هستند، همیشه این بحث و نگرانی وجود داشته‌است که آیا می‌توانند قبل یا در حین بارداری رژیم بگیرند و وزن خود را به وزن ایده آل برسانند یا خیر. طبق آخرین تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده، پزشکان متوجه شده اند که کاهش وزن با ریتم کند در طول بارداری نه تنها امکان پذیر است، بلکه برای برخی مادرها که اضافه وزن بالایی دارند ضروری می‌باشد (منظور ما از اضافه وزن BMI بالای “۳۰” است). از طرفی دیگر کاهش وزن برای مادرانی که قبل از بارداری وزنی در محدوده ی طبیعی داشته اند اصلا توصیه نمی شود.

البته در کنار این مساله، مسائل بسیار مهم تری هم مطرح هست که وزن ایده آل برای باردار شدن و پرورش یک جنین سالم چه وزنی است و تا چه حد مجاز هستید تا مواد غذایی یا کالری مصرفی خود را محدود کنید تا به وزن ایده آل خود نزدیک شوید. برای این موضوع بهتر است با پزشک زنان و متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

در طول بارداری مراقب کالری مصرفی خود باشید

بله! اگر شما دارای اضافه وزن (چه کم و چه زیاد) باشید، باید بیشتر از هر مادر دیگری در دوران بارداری کالری مصرفی خود را تحت نظر کارشناس تغذیه تحت کنترل داشته باشید و سبک زندگی سالمی را انتخاب کنید. این اضافه وزن در طول بارداری می‌تواند شدیدتر شود و ریسک ابتلا به بیماری‌های و اختلالات دوران بارداری را چه برای مادر و چه جنین افزایش دهد. با اینکه در نهایت به علت رشد جنین در رحم وزن شما زیاد خواهد شد، اما این اضافه شدن وزن باید طبق جدول استاندارد باشد و نباید از اعداد این جدول بالاتر نرود. شما میتوانید از راهنمایی‌های کارشناسان رژیم لاغری نیز کمک بگیرید و رژیم غذایی دوران بارداری مخصوص به خود را داشته باشید.

آداب و رسوم ایرانی

در دین اسلام، یهود و زرتشت، به فرزند آوردن زنان، ارج نهاده شده‌است. از همین رو ایرانیان که عمدتاً پیرو یکی از همین ادیان بودند، آداب و رسوم زیادی در این خصوص داشته و دارند.

بارداری در انسان

مقایسهٔ هفتهٔ بیست‌وششم و چهلم بارداری

• سه‌ماهه اول بارداری به دوران قبل از هفته ۱۲ بارداری اطلاق می‌شود. با توجه به اینکه بسیاری از زنان در این دوره از حاملگی خود بی‌اطلاع هستند بیشتر سقط‌های جنینهایی ناخواسته در این دوران اتفاق می‌افتند. از نظر علمی اولین روز بارداری از زمان آزاد شدن تخمک محاسبه می‌شود؛ بنابراین پزشکان برای تخمین زمان تولد روز اول پروید را به عنوان مبنا در نظر می‌گیرند. تکامل رویانی و اندام زایی جنین نیز در این دوران اتفاق می‌افتند.

دو تقسیم‌بندی وجود دارد:

• در تقسیم‌بندی اول:
  • ۳ ماهه اول بارداری - از هفته اول تا پایان هفته ۱۴ بارداری
  • ۳ ماهه دوم بارداری - از هفته ۱۵ تا پایان هفته ۲۸ بارداری
  • ۳ ماهه سوم بارداری - از هفته ۲۹ تا زمان زایمان
• در تقسیم‌بندی دوم:
  • نیمه اول بارداری - هفته ۰–۲۰
  • نیمه دوم بارداری - هفته ۲۰–۴۰

تحقیقات نشان داده است که تغییرات فیزیولوژیکی طی بارداری به زنان باردار کمک می‌کند تا تعادل خود را حفظ کنند و در هنگام حرکت واژگون نشوند.

افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان (Postnatal depression) نامی است که به نوعی افسردگی که در برخی موارد پس از وضع حمل، زنان را مبتلا می‌کند اطلاق می‌شود. از هر ۱۰ زن، حدود ۱ زن این افسردگی را تجربه می‌کنند. این اختلال معمولاً در خلال یک‌ماههٔ نخست پس از وضع حمل آغاز می‌شود، اما حتی می‌تواند تا ۶ ماه بعد نیز ظهورش به تعویق بیفتد.

• 

  جنین در چهارمین هفته

• 

  جنین در هشتمین هفته

• 

  جنین در ۱۸مین هفته

• 

  جنین در ۳۸مین هفته

• 

  ماه اول (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه سوم (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه پنجم (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه نهم (تصویر ساده‌شده)

جستارهای وابسته

• ناباروری
• آمیزش جنسی

پیوند به بیرون

• مرجع کامل اطلاعات روزانه بارداری به همراه تقویم روزانه بارداری
• راهنمای بارداری هفته به هفته
• مراقبت‌های دوران بارداری (مرجع کامل اطلاعات)
• تقویم هفته به هفته نوزاد
• مجله تغذیه و لاغری سالم

منابع

• محمد معین. فرهنگ‌نامه فارسی (جلد اول). چاپ نهم. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵. ۱۲۴۷. شابک ‎۳-۰۱۶۴-۰۰-۹۶۴.