فتح‌الله مجتبایی

فتح‌الله مجتبایی
زادهٔ	۱۳۰۶ هجری خورشیدی تهران، ایران
ملیت	ایرانی
پیشه	تاریخ ادیان و فلسفه شرق

از چپ: ردیف اول ابوالحسن نجفی، فتح‌الله مجتبایی و محمدجواد مشکور، ردیف دوم: عبدالله نورانی و جلیل تجلیل، سمینار نگارش فارسی، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۱

فتح‌الله مجتبایی (متولد ۱۳۰۶ در تهران)، نویسنده و مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.

زندگی

فتح‌الله مجتبایی در سال ۱۳۰۶ در تهران بدنیا آمد. مقدمات ادبیات و علوم رسمی را در فراهان اراک فرا گرفت. پدر و اجداد وی از مستوفیان دوران قاجا ر بودند و جد و نیای ایشان از بزرگان صوفیه طریقت نعمت‌اللهی، مجتبایی در چنین خانواده‌ای تعلیمات مقدماتی را پشت سر گذاشت و همین زمینه نیز مطالعات او را به تاریخ ادیان و فلسفه شرق و هند کشاند. در سال ۱۳۳۲ از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی درجه لیسانس گرفت، و از آن سال تا ۱۳۳۸ در دبیرستانهای اراک و تهران و دانشسرای عالی به تدریس ادبیات و زبانهای خارجی اشتغال داشت. در ۱۳۳۹ از طرف وزارت فرهنگ برای آشنایی با روشهای جدید تألیف کتابهای درسی به خارج از کشور اعزام شد و پس از یک دوره مطالعه و تحقیق در این زمینه در ایالات متحدۀ آمریکا (دانشگاه کلمبیا، نیویورک) به کشور بازگشت و مأمور تهیه و تدوین کتابهای درسی در ادبیات برای دبیرستانها شد.

دکتر مجتبایی در دوران تحصیل خود از محضر استادان بزرگی در داخل و خارج از کشور استفاده نمود و برای آشنایی با عرفان هندی مسافرت‌های متعددی به هند و پاکستان داشت. دکتر مجتبایی درجه دکتری تاریخ ادیان و فلسفه شرق را از دانشگاه هاروارد آمریکا در سال ۱۳۵۰ اخذ نمود و در مرکز مطالعات ادیان جهان آمریکا، تاریخ تطبیقی ادیان را تحصیل نمود. دکتر مجتبایی هم اکنون عضو هیئت علمی بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. از دکتر فتح‌الله مجتبایی تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب، مقاله و شعر و نقد کتاب به صورت تالیف و ترجمه و تصحیح به زبان‌های فارسی و انگلیسی در ایران و خارج از ایران منتشر شده‌است.

جشن‌نامۀ دکتر فتح‌الله مجتبایی در قالب مجموعه مقالات، به‌کوشش دکتر علی‌اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی، در سال ۱۳۹۱ از سوی انتشارات هرمس چاپ و منتشر شد. بیست‌ونه مقالۀ پژوهشی از سوی دانشمندان و پژوهشگران گوناگون، بخش اصلیِ این مجموعه مقاله را تشکیل می‌دهد.

کتاب‌شناسی

• شعر جدید فارسی، از ا. ج. آربری، ترجمه ـ با مقدمهٔ انتقادی، تهران، ۱۳۳۴.
• چیترا و گزیدهٔ اشعار، از رابیندرانات تاگور، با مقدمه‌ای در احوال و افکار او، تهران، انتشارات نیل،
• بوطیقا ـ هنر شاعری، ترجمه رساله شعر ارسطو، براساس چند ترجمهٔ معتبر، با مقدمه و توضیحات، و مقایسه با ترجمهٔ قدیم عربی ابوبشر متی و شروح فارابی و ابن‌سینا و ابن رشد، تهران، ۱۳۳۷.
• گزیدهٔ اشعار رابرت فراست، ترجمه با مقدمه در شرح احوال و سبک شعر او، تهران، ۱۳۳۸.
• عصر طلائی بونان و فلسفه و هنر آن، از ویل دورانت، ترجمهٔ بخش دوم از کتاب تاریخ تمدن جهان، تهران، ۱۳۳۹.
• تاریخ ادبیات ایران، از فردوسی تا سعدی، از ا. گ. براون، ترجمهٔ نیمهٔ نخست از جلد دوم تارخ ادبی ایران، با حواشی و اضافات، تهران، ۱۳۴۱.
• شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران، ۱۳۵۲.
• لغت دری (فرهنگ لغت فرس اسدی طوسی)، تصحیح متن براساس نسخهٔ دانشگاه پنجاب، با حواشی و مقابله با تمامی نسخه‌های موجود ان، با همکاری دکتر علی اشرف صادقی، تهران، ۱۳۶۵ * طوطی‌نامه، ضیاءالدین نخشبی، تصحیح متن و مقدمه در شرح احوال و آثار او، با همکاری دکتر غلامعلی آریا، تهران، ۱۳۷۲.
• رای و برهمن، براساس کلیله و دمنه بهرامشاهی، با مقدمه و توضیحات، ۱۳۷۴.
• روضه‌العقول، محمدبن غازی ملطیوی، تصحیح متن، ۱۳۷۹.

جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی

جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی، جایزه‌ای است که به برترین پایان‌نامهٔ دکتری در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، ادیان و عرفان اهدا می‌شود و اولین دوره اعطای این جایزه در آذرماه سال ۱۳۹۰ برگزار می‌شود. پایان‌نامه برگزیده پس از بررسی هیأت داوران، متشکل از برجسته‌ترین استادان رشته‌های ادیان و عرفان و زبان و ادبیات فارسی، برای دریافت جایزه معرفی و علاوه بر دریافت لوح تقدیر و جایزه نقدی، امکان نشر آن در انتشارات هرمس فراهم می‌شود.

منابع

• زندگی‌نامه
• فرهنگستان زبان و ادب فارسی: اعضای پیوسته
• درباره فتح‌الله مجتبایی
• در جستجوی آفاقی دیگر، گفتگو با دکتر فتح الله مجتبایی
• ماهنامه دانشگاه تهران-تیر و مرداد ۱۳۸۰-شماره ۲۰

پیوند به بیرون

• سخنرانی مجتبایی درباره فردوسی
• تولد ۸۳ سالگی مجتبایی
• جایزه مجتبایی به پایان‌نامه برگزیده
• مجتبایی جایزه «تاریخ و فرهنگ ایران» را کلید زد