ملا هادی سبزواری

حاج ملا هادی سبزواری
زادروز	۱۲۱۲ هجری/۱۷۹۷ -میلادی در سبزوار
درگذشت	۱۲۸۹ هجری / ۱۸۷۳ -میلادی در سبزوار
تبار	ایرانی
پیشه	علوم اسلامی و فلسفه اسلامی
سال‌های فعالیت	سده سیزدهم هجری
شناخته‌شده برای	عالم مسلمان،
تأثیرگذاران	ملاصدرا سهروردی نصیرالدین طوسی ابن عربی ابن سینا
تأثیرپذیرفتگان	دوره‌ای ۲۰ ساله بر فلسفه اسلامی
دین	اسلام
مذهب	شیعه

هادی سبزواری (۱۲۱۲–۱۲۸۹ هجری قمری) دانشمند علوم اسلامی و فیلسوف معروف و شاعر و فقیه ایرانی است. ملا هادی غزل‌های حکمی و عرفانی سروده‌است و در شعر «اسرار» تخلص می‌کرد.

زندگی

او در سال ۱۲۱۲ هجری معادل ۱۷۹۷ میلادی در شهر سبزوار به دنیا آمد. پدرش حاج میرزا مهدی سبزواری یکی از دانشمندان علوم اسلامی بود. هادی پس از فراگیری علوم مقدماتی، برای تکمیل درس به مشهد رفت. پس از آن برای تحصیل عرفان و فلسفه راهی اصفهان شد و در جلسات درس استادانی از جمله: ملا حسین سبزواری، علامه محمد ابراهیم کلباسی، آقا شیخ محمدتقی رازی، ملا علی مازندرانی نوری اصفهانی و ملا اسماعیل کوشکی حاضر شد.

ملا هادی در سال ۱۲۴۲ به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد.

وی در ده سالگی پدرش را از دست داد.

استادان

• شیخ محمدتقی رازی
• علامه محمد ابراهیم کلباسی
• اسماعیل کوشکی

شاگردان

در حوزه علمیه مشهد در مدرسه حاج حسن ایشان شاگردان چندی را آموزش داد که از میان آنها می‌توان به این افراد اشاره نمود:

• محمدکاظم خراسانی صاحب کفایه الاصول
• میرزا حسین سبزواری
• ملا محمد کاظم سبزواری،
• حسین مجتهد سبزواری،
• عبدالکریم قوچانی،
• ملاسلطان محمد گنابادی (سلطان علیشاه)
• حسن حکیم داماد،
• محمد یزدی معروف به فاضل یزدی

مرگ

ملا هادی سبزواری عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ قمری در سن ۷۷ سالگی درگذشت. بنای آرامگاه او در ضلع جنوبی میدان کارگر شهر سبزوار واقع است.

آثار

• اسرار الحکمه فی المفتتح المغتتم
• النبراس فی اسرار الاساس
• دیوان اشعار
• راح قراح و کتاب رحیق در علم بدیع
• مفتاح الفلاح و مصباح النجاح
• رسائل حکیم سبزواری
• منظومه و شرح منظومه سبزواری، شناخته شده‌ترین اثر حکیم سبزواری که در واقع تلخیصی منظم از اسفار ملا صدرا است، مشابه کتاب تحفة الحکیم شیخ محمدحسین غروی اصفهانی

شروح و حواشی

• حاشیه بر اسفار اربعه
• حاشیه بر الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه
• حاشیه بر شرح سیوطی لابن مالک
• حاشیه بر کتاب «شوارق» لاهیجی
• حاشیه بر کتاب مفاتیح الغیب ملاصدرا
• حاشیه بر مبدأ و معاد
• شرح الاسماء
• شرح فارسی بر برخی از ابیات مشکل مثنوی معنوی

گفتاوردها

آرتور دو گوبینو، فیلسوف فرانسوی:

«شهرت او به قدری عالمگیر شده که طلاب زیادی از ممالک هندوستان، ترکیه و عربستان برای استفاده از محضر او به سبزوار رو آورده و در مدرسه او مشغول تحصیل هستند.»

اقبال لاهوری:

«پس از ملاصدرا، فلسفه ایرانی با ترک آیین نو افلاطونی، به فلسفه اصیل افلاطون روی آورد. نماینده بزرگ این گرایش جدید ملا هادی سبزواری است. او بزرگترین متفکر عصر اخیر ایران است؛ بنابراین بررسی فلسفه او برای شناخت نحوه تفکر اخیر ایران لازم است. فلسفه سبزواری مانند فلسفه‌های اسلاف او سخت با دین آمیخته است. سبزواری با اسناد فعلیت به حق، جهان بینی ایستای افلاطون را دگرگون کرد و به پیروی از ارسطو حق را مبدأ ثابت و موضوع همه حرکات شمرد. از دیدگاه او همه موجودات عالم به کمال عشق می‌ورزند و به سوی غایت نهایی خود سیر می‌کنند.»

پروفسور توشی هیکو ایزوتسو دانشمند ژاپنی و استاد فلسفه دانشگاه مک گیل کانادا:

«حاج ملا هادی سبزواری متفکری است که اثر معروف «منظومه و شرح آن» از اوست و به اتفاق همگان بزرگترین فیلسوف ایرانی در قرن نوزدهم بود. در عین حال وی در میان استادان و بزرگان عارف آن عصر مقام اول را داشت.»

منابع

• دایرة المعارف تشیع، ویراستاران: احمد صدر، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، حکمت، چاپ اول، تهران، ۱۳۹۰.
• فراخوان همایش مولانا و حکیم سبزواری، «کتاب ماه ادبیات»، خرداد ۸۶، شماره ۲.
• قاضیها، فاطمه، حاج ملاهادی سبزواری از نگاه و قلم ناصرالدین شاه، «اطلاع‌رسانی و کتابداری :: گنجینه اسناد» زمستان ۱۳۸۰ - شماره ۴۴ از ۳۲ تا ۴۳.
• قریشی سبزواری، سید حسین، حاج ملاهادی سبزواری حکیم فرزانه، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۷۲.
• محمدی، جواد، روایتی دیگر: گزارشی از کنگره بزرگداشت حکیم سبزواری، «دانشگاه انقلاب»، تابستان و پاییز ۱۳۷۳، شماره ۹۸ و ۹۹.
• مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، کتابفروشی خیام، تهران، ۱۳۶۹.

پیوند به بیرون

• مدخل هادی سبزواری در دانشنامهٔ ایرانیکا به قلم سید حسین نصر (انگلیسی)