ملا هادی سبزواری

حاج ملا هادی سبزواری
از حاج ملا هادی سبزواری فقط سه عدد عکس از ایشان موجود است
زادروز	۱۲۱۲ هجری/۱۷۹۷ -میلادی در سبزوار
درگذشت	۱۲۸۹ هجری / ۱۸۷۳ -میلادی در سبزوار
تبار	ایرانی
پیشه	علوم اسلامی و فلسفه اسلامی و فقه و علم بدیع
سال‌های فعالیت	سده سیزدهم هجری
شناخته‌شده برای	عالم مسلمان،
تأثیرگذاران	ملاصدرا سهروردی نصیرالدین طوسی ابن عربی ابن سینا
تأثیرپذیرفتگان	دوره‌ای ۲۰ ساله بر فلسفه اسلامی و حدود 10هزار شاگرد
دین	اسلام
مذهب	شیعه

هادی سبزواری (۱۲۱۲–۱۲۸۹ هجری قمری) دانشمند علوم اسلامی و فیلسوف معروف و عارف کامل و شاعر و فقیه ایرانی است. ملا هادی غزل‌های حکمی و عرفانی سروده‌است و در شعر «اسرار» تخلص می‌کرد.

زندگی

او در سال ۱۲۱۲ هجری معادل ۱۷۹۷ میلادی در شهر سبزوار به دنیا آمد. پدرش حاج میرزا مهدی سبزواری یکی از دانشمندان علوم اسلامی بود. هادی پس از فراگیری علوم مقدماتی، برای تکمیل درس به مشهد رفت. پس از آن برای تحصیل عرفان و فلسفه راهی اصفهان شد و در جلسات درس استادانی از جمله: ملا حسین سبزواری، علامه محمد ابراهیم کلباسی، آقا شیخ محمدتقی رازی، ملا علی مازندرانی نوری اصفهانی و ملا اسماعیل کوشکی حاضر شد.

ملا هادی در سال ۱۲۴۲ به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد.

وی در ده سالگی پدرش را از دست داد.

تایید عکاسی از سوی مذهب در ایران

یکی از عناصر مهم شرق، مذهب است که در ایران روحانیون نماینده آن هستند. و در زمان حیات ملا هادی، نام او به عنوان مهم‌ترین دانشمند اسلامی زمان خودش، مطرح بود.
این گروه دارای سلسله مراتبی از شاگرد تا فیلسوف بوده و به ‌خاطر جایگاهی که در جامعه ایرانی دارند قابل احترام هستند.
دوره زندگی ملا هادی با ورود دوربین عکاسی به ایران و حکومت ناصرالدین شاه قاجار همزمان بود.
به دستور شاه، شخصی به نام آقا رضا خان اقبال‌السلطنه در سفر خراسان، مأمور شده تا از فیلسوف ایرانی یعنی حکیم سبزواری در منزلش عکاسی کند.
آقا رضا عکاس‌باشی نخستین عکاس حرفه ای ایران و پیش‌خدمت خاصه، (آجودان مخصوص ناصرالدین‌شاه)، حسب الامر عکسی از ملاهادی برداشت و چون ملاهادی تا این وقت، عمل عکاسی را ندیده بود و همچنین آن را مخالف قانون و براهین علمیه حکمای سلف می دید، به همین دلیل معتقد بود که چنین چیزی امکان ندارد، لذا پس از پایان عکاسی، و دیدن تصویر خودش، بسیار متعجب شد و نهایتاً این موضوع را تایید نمود.
عکاسان ایرانی اکثر روحانیون را در محل تدریس و زندگی شان عکاسی کرده‌اند.
می توان تصاویر این گروه را گواهی برای تأیید عکاسی از سوی مذهب در ایران دانست.

استادان

• شیخ محمدتقی رازی
• علامه محمد ابراهیم کلباسی
• اسماعیل کوشکی

شاگردان

از جمله شاگردان حکیم سبزواری می‌توان به افراد زیر اشاره نمود:

• محمدکاظم خراسانی صاحب کفایه الاصول
• میرزا حسین سبزواری
• ملا محمد کاظم سبزواری
• حسین مجتهد سبزواری
• عبدالکریم قوچانی
• ملاسلطان محمد گنابادی (سلطان علیشاه)
• حسن حکیم داماد
• میر سید محمد امین الحکماء
• محمد یزدی معروف به فاضل یزدی
• صدر العلما میرزا علینقی کوه میشی
• ملا حسینقلی همدانی

مرگ

نمایی از آرامگاه اسرار

ملا هادی سبزواری عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ قمری در سن ۷۷ سالگی درگذشت. بنای آرامگاه او در ضلع جنوبی میدان کارگر شهر سبزوار واقع است.

آثار

• اسرار الحکمه فی المفتتح المغتتم
• النبراس فی اسرار الاساس
• دیوان اشعار به تصحیح و مقدمه و تعلیقات سید حسن امین
• راح قراح و کتاب رحیق در علم بدیع
• مفتاح الفلاح و مصباح النجاح
• رسائل حکیم سبزواری
• منظومه فقه
• منظومه و شرح منظومه سبزواری، شناخته شده‌ترین اثر حکیم سبزواری که در واقع تلخیصی منظم از اسفار ملا صدرا است، مشابه کتاب تحفة الحکیم شیخ محمدحسین غروی اصفهانی

شروح و حواشی

• حاشیه بر اسفار اربعه
• حاشیه بر الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه
• حاشیه بر شرح سیوطی لابن مالک
• حاشیه بر کتاب «شوارق» لاهیجی
• حاشیه بر کتاب مفاتیح الغیب ملاصدرا
• حاشیه بر مبدأ و معاد
• شرح الاسماء
• شرح فارسی بر برخی از ابیات مشکل مثنوی معنوی
• شرح حدیث علوی

نمونه اشعار

دلدار چو مغز است و جهان جمله چو پوست		ناید به نظر مرا به جز جلوه دوست،
مـردم ره کــعبه و حــرم پیمـایند		در دیده اسـرار همه خانه اوست.

گفتاوردها

آرتور دو گوبینو، فیلسوف فرانسوی:

«شهرت او به قدری عالمگیر شده که طلاب زیادی از ممالک هندوستان، ترکیه و عربستان برای استفاده از محضر او به سبزوار رو آورده و در مدرسه او مشغول تحصیل هستند.»

اقبال لاهوری:

«پس از ملاصدرا، فلسفه ایرانی با ترک آیین نو افلاطونی، به فلسفه اصیل افلاطون روی آورد. نماینده بزرگ این گرایش جدید ملا هادی سبزواری است. او بزرگترین متفکر عصر اخیر ایران است؛ بنابراین بررسی فلسفه او برای شناخت نحوه تفکر اخیر ایران لازم است. فلسفه سبزواری مانند فلسفه‌های اسلاف او سخت با دین آمیخته است. سبزواری با اسناد فعلیت به حق، جهان بینی ایستای افلاطون را دگرگون کرد و به پیروی از ارسطو حق را مبدأ ثابت و موضوع همه حرکات شمرد. از دیدگاه او همه موجودات عالم به کمال عشق می‌ورزند و به سوی غایت نهایی خود سیر می‌کنند.»

پروفسور توشی هیکو ایزوتسو دانشمند ژاپنی و استاد فلسفه دانشگاه مک گیل کانادا:

«حاج ملا هادی سبزواری متفکری است که اثر معروف «منظومه و شرح آن» از اوست و به اتفاق همگان بزرگترین فیلسوف ایرانی در قرن نوزدهم بود. در عین حال وی در میان استادان و بزرگان عارف آن عصر مقام اول را داشت.»

منابع

• دائرةالمعارف تشیع، به قلم سید حسن امین، ویراستاران: احمد صدر، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، حکمت، چاپ اول، تهران، ۱۳۹۰.
• فراخوان همایش مولانا و حکیم سبزواری، «کتاب ماه ادبیات»، خرداد ۸۶، شماره ۲.
• قاضیها، فاطمه، حاج ملاهادی سبزواری از نگاه و قلم ناصرالدین شاه، «اطلاع‌رسانی و کتابداری :: گنجینه اسناد» زمستان ۱۳۸۰ - شماره ۴۴ از ۳۲ تا ۴۳.
• قریشی سبزواری، سید حسین، حاج ملاهادی سبزواری حکیم فرزانه، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۷۲.
• محمدی، جواد، روایتی دیگر: گزارشی از کنگره بزرگداشت حکیم سبزواری، «دانشگاه انقلاب»، تابستان و پاییز ۱۳۷۳، شماره ۹۸ و ۹۹.
• مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، کتابفروشی خیام، تهران، ۱۳۶۹.

پیوند به بیرون

• مدخل هادی سبزواری در دانشنامهٔ ایرانیکا به قلم سید حسین نصر (انگلیسی)
• ملاهادی سبزواری در ویکی شیعه