مصطفی ملکیان

مصطفی ملکیان
نام در زمان تولد	مصطفی ملکیان
زادهٔ	۱۲ خرداد ۱۳۳۵ (۶۶ ساله) شهرضا، ایران
محل زندگی	تهران
ملیت	ایرانی

با عبدالرحیم ملکیان اشتباه نشود.

مصطفی ملکیان (زادهٔ۱۲خرداد ۱۳۳۵) فیلسوف و دانشمند ایرانی است.

زندگی

مصطفی ملکیان در ۱۲ خرداد ۱۳۳۵ در شهرضا، در استان اصفهان، به دنیا آمد. دوره‌یِ دبستان و دبیرستان را در زادگاه خود و دیپلم ریاضی را در تهران گذراند. به توصیه خانواده به رشته‌های فنی-مهندسی روی آورد و تحصیلات دانشگاهی خود را از سال ۱۳۵۲ بمدت دوسال در رشته‌یِ مهندسی مکانیک در دانشکده‌یِ فنی دانشگاه تبریز سپری کرد و سپس با تغییر رشته با گذراندن کنکور، در رشته فلسفه اسلامی در دانشگاه تهران تحصیل را آغاز کرد.

در تیرماه ۵۸ با سیمین صالح ازدواج کرد و در همان سال به منظور تحصیل در علوم اسلامی عموماً، و فلسفه و عرفان اسلامی خصوصاً، به حوزه‌یِ علمیه‌یِ قم رفت. همچنین با اصرار دکتر مفتّح، رئیس وقت دانشگاه تهران، در مقطع کارشناسی ارشد رشته‌یِ فلسفه ادامه‌یِ تحصیل داد. اما در اواخر تحصیل در مقطع ارشد از تحصیلات آکادمیک صرف نظر کرد و به مطالعه‌یِ شخصی و تحصیلات حوزوی ادامه داد.

از سال ۵۸ تا سال ۷۶، در قم سکنی گزید و از سال ۱۳۶۵ به تدریس در دانشکده‌یِ الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران و تدریس در دانشگاه امام صادق نیز پرداخت.

سالها در مرکز تربیت مدرس حوزه‌یِ علمیه‌یِ قم، که به دانشگاه قم وابسته بود، تدریس می‌کرد و با مؤسسه آموزشی امام خمینی هم همکاری داشت و مشاور ارشد پژوهشکده‌یِ فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌یِ اسلامی نیز بود. از سال ۱۳۸۸فعالیت وی به تدریس در مؤسسات غیردولتی محدود شد.

آثار

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار مصطفی ملکیان

آثار و افکار مصطفی ملکیان پنج موضوع و یک موضع را در برمی گیرند. پنج موضوع عبارت اند از: فلسفه، روان‌شناسی، عرفان، دین، و ادبیات و هنر؛ و آن یک موضع عبارت است از «عقلانیت و معنویت».

تألیف

• تقدیر ما تدبیر ما، مصطفی ملکیان، تهران، نگاه معاصر.
• حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت، مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
• در ره‍گ‍ذار ب‍اد و ن‍گ‍ه‍ب‍ان لال‍ه، مصطفی ملکیان، تهران، نگاه معاصر.
• راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت، مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
• زمین از دریچهٔ آسمان، مصطفی ملکیان، سروش مولانا.
• سنت و سکولاریسم، مصطفی ملکیان، عبدالکریم سروش، محمد مجتهدشبستری، محسن کدیور، تهران: صراط.
• عمرِ دوباره: درس گفتارهاای در بابِ اخلاقِ کاربستی، مصطفی ملکیان، تهران: شور.
• مشتاقی و مهجوری: گفتگو در باب فرهنگ و سیاست، مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.

ترجمه

• پرسشهای کشنده، تامس نیگل، مصطفی ملکیان و جواد حیدری، تهران: نگاه معاصر.
• تنوع دین در روزگار ما: دیداری دوباره با ویلیام جیمز، چارلز تیلور، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: شور.
• روحِ اسپینوزا (شفای جان)، نیل گراسمن، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: دوستان.
• سیری در سپهر جان: مقالات و مقولاتی در معنویت، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: نگاه معاصر.
• «گابریل مارسل»، سم کین، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: هرمس، ۱۳۸۲.
• لودویگ ویتگنشتاین: ربط فلسفه او به باور دینی، ویلیام دانالد هادسن، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: سروش.
• مهر ماندگار: مقالاتی در اخلاق‌شناسی، مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
• نگاهی به فلسفه اخلاق در سده بیستم، استیون داروال، آلن گیبارد، پیتر ریلتن، مصطفی ملکیان (مترجم)، تهران: سهروردی، ۱۳۸۱.

نقد آثار

آثار مصطفی ملکیان توسط منتقدان مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌است. سید جواد میری اثر ملکیان درباره‌یِ ویرانگری مصرف‌زدگی را مورد انتقاد قرار داد. نقد میثم بادامچی درباره‌یِ رویکرد ملکیان متأخر به عقلانیت و معنویت توسط رادیو زمانه و نقدی از علی رحیمی شاهرخت و علی حقی درباره‌یِ دین‌پژوهی مصطفی ملکیان در سال ۱۳۹۶ منتشر شد. جواد اطاعت نیز کتاب «تقدیر ما تدبیر ما» اثر ملکیان و حجاریان را طی یادداشتی در مجله‌یِ مهرنامه نقد و بررسی کرد.

دیدگاه‌ها

برخی از دیدگاه‌های مصطفی ملکیان:

• «خوشی زندگی یک بحث روان‌شناختی است در حالی که خوبی زندگی یک بحث اخلاقی است، زیرا لذت‌بردن یک بحث فردی است و هرکس در خوشی یا ناخوشی، خودش لذت می‌برد یا بر درد و رنجش افزوده می‌شود. در حالی که خوبی زندگی به افزایش یا کاهش درد و رنج دیگران اشاره دارد. اما بحث ارزشمندی زندگی یک موضوع کارکردی است، زیرا در آن از این بحث می‌شود که آیا انسان در مقایسه با چیزی که از هستی گرفته چه چیزی به آن افزوده یا از آن کاسته‌است.»
• «گاهی منظور از معنای زندگی این است که آیا زیستن ارزش دارد و آیا به صرفه است که به زندگی خودمان ادامه بدهیم. فهم این مسئله ناشی از مسئله‌یِ دیگر با عنوان عقلانیت عملی است. عقلانیت عملی نیز بدین معنا است که دست به کاری نزنید که هزینه‌اش بیشتر از فایده‌اش برای شما باشد و اگر دست به کاری زدید که هزینه‌اش بیش از فایده‌اش بود، فوراً، آن را متوقف کنید. بر اساس عقلانیت عملی اگر زیستن را یک کار بدانیم، باید بگوییم که با قصد خود به این کار مشغول نشدیم و توسط پدر و مادر به این دنیا آمدیم. از سوی دیگر، اگر بخواهیم از این کار دست بکشیم، باید خودکشی کنیم. حال اگر خودکشی نکردیم، یعنی این‌که فایده‌یِ زندگی بیش از هزینه‌اش برای ما بوده‌است.»
• «رنجها و لذتهای یک شخص، شاخصترین شاخصه‌های شخصیت و منش او به حساب می‌آیند. هیچ‌چیز بیش از این‌که چه اموری مایه رنج من اند و چه اموری سبب‌ساز لذتِ من، مرا به خودم و به دیگران نمی‌شناساند.»
• «در مورد بیشتر انسانها تنها جسم‌شان در زمان حال زندگی می‌کند، در حالی که ذهن و روان‌شان در حال به سر نمی‌برد، بل‌که ذهن‌شان مشغول برنامه‌های آینده یا خاطرات گذشته‌است.»

پیوند به بیرون

• وب‌سایت فرزانه (وب‌سایت رسمی مصطفی ملکیان)
• سایت فرهنگی نیلوفر
• سایت فرهنگی صدانت