راه‌آهن سراسری ایران

راه‌آهن ایران در سال ۱۹۳۸ میلادی

پل ورسک از پل‌های مهم راه‌آهن سراسری ایران

راه‌آهن سراسری ایران نام راه‌آهنی است که در زمان پادشاهی رضا شاه پهلوی از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. گرچه اولین خطوط راه‌آهن در دوران قاجار در ایران کشیده شد. این راه‌آهن بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) در ساحل خلیج فارس را به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) در ساحل دریای مازندران وصل می‌کرد. در طول اصلاحات ارضی محمد رضا شاه در سال ۱۹۶۳ به عنوان بخشی از «انقلاب سفید» راه‌آهن سراسری برای پیوند تهران به مشهد، تبریز و اصفهان ادامه داده شد.

روز چهارم اسفند ۱۳۰۵ شمسی لایحه تأسیس راه‌آهن سراسری ایران به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید.^[۱] در ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران محل فعلی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسماً ساختمان راه‌آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال توسط کشور آلمان آغاز شد؛ که بعده‌ها در زمان جنگ جهانی دوم توسط متفقین سلاح برای روسیه ارسال می‌کرد.

اولین کمپانی که در امر نقشه‌برداری و ساختمان راه‌آهن سراسری نماینده اش را به ایران فرستاد کمپانی ساختمانی یولن آمریکایی بود.^[۲] |برای اینکه این امر با سرمایه داخلی انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع به ساختمان راه‌آهن دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و در نهم خرداد ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسانید. بموجب این قانون مقرر گردید از هر سه کیلو قند و شکر دو ریال و از هر سه کیلو چای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله ازآن صرف هزینه ساختمان راه‌آهن سراسری گردد.^{^{[نیازمند منبع]}}

در آوریل ۱۹۳۳ ایران قراردادی را با شرکت دانمارکی کمپساکس به امضا رساند. کمپساکس در آن زمان مشغول ساخت و ساز راه‌آهن در ترکیه بود و رضاشاه توصیه ترکیه در مورد این شرکت را قبول کرد. از طرفی آوردن یک شرکت از یک کشور کوچک هیچ گونه خطر سیاسی برای استقلال ایران نداشت. کمپساکس برای اجرای بخشهای این قرارداد، با ۴۳ شرکت پیمانکاری مختلف از اروپا، ایالات متحده آمریکا و ایران قرارداد بست. مهندسین کمپساکس عملیات در هرکدام از بخشها را نظارت می‌کردند و عملیات را از دفتر مرکزی تهران هماهنگ می‌کردند. طبق قرارداد لازم بود کمپساکس خط را تا ماه مه ۱۹۳۹ تکمیل کند. کمپساکس پروژه را زیر بودجه و پیش از موعد مقرر در قرارداد به اتمام رساند و بنابراین این خط آهن در ۲۶ اوت ۱۹۳۸ افتتاح شد.^[۳]

مسیر بالا رفتن خط آهن از کوه ورسک

راه‌آهن سراسری در ۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسیده و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسماً افتتاح و بهره‌برداری آن شروع شد. اولین خط راه‌آهن نوین ایران در دوران رضا شاه پهلوی از شاهی (قائم شهر کنونی) تا بندر شاه (بندر ترکمن امروزی) در سال ۱۳۰۸ حرکت کرد.

راه‌آهن شمال؛ میان ایستگاه‌های بن‌کوه و کبوتردره (حبله‌رود)، کوهپایهٔ سیاوند

جستارهای وابسته[ویرایش]

درگاه پهلوی

منابع[ویرایش]

Kauffeldt, Jonas (26 May 2006). Danes, Orientalism and the Modern Middle East: Perspectives from the Nordic Periphery (Ph.D.). Florida State University. Docket Electronic Theses, Treatises and Dissertations. Paper 3293. Archived from the original (PDF) on 15 December 2014. Retrieved 14 December 2014.