باغ پهلوان‌پور
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
 | |
| مکان |  ایران، استان یزد، مهریز |
| معیار ثبت | فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
| شمارهٔ ثبت | ۱۳۷۲ |
| تاریخ ثبت | ۲۰۱۱ (طی نشست سی‌وپنجم) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| شماره ثبت ملی | ۶۳۳۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۷ مهر ۱۳۸۱ |
| دیرینگی | دوره قاجار |
باغ پهلوان‌پور مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مهریز، محله مزویر آباد استان یزد واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۳۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
باغ پهلوان‌پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده‌است. این آب از قنات مشهور به «حسن‌آباد» سرچشمه می‌گیرد که قنات نیز در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است.
آب قنات حسن‌آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده‌اند، سیراب می‌کند. زمین‌های این باغ از آب قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می‌شود.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می‌شود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق می‌گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می‌شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان‌پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در یک محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته‌است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده‌اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج - اصطبل و کاهدان است. که در حال حاضر به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده‌است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذکر شده مربوط به دوره قاجار است. زیباترین بنای باغ کوشک یا شربتخانه است که در آکس اصلی‌ترین مسیر باغ واقع گردیده‌است.
ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می‌شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده‌است. بخش داخلی کوشک شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است.
آب قنات حسن‌آباد از وسط کوشک عبور می‌نماید، و در باغ جاری می‌شود.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستانخانه است که ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می‌شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می‌ساخته‌است. این بنا در یک طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو، طنبی و مطبخ را شامل می‌شود. در حال حاضر سوییت‌های اقامتی باغ در این بخش قرار دارند.
این باغ از دارایی‌های شادروان بازرگان و پهلوان مهریزی «علی پهلوان‌پور» بوده که توسط میراث فرهنگی استان یزد خریداری و تعمیر و مرمت گردیده‌است.
در کنار کوشک آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته‌است که حمام اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شده‌است.
بنای مشهور به سرایداری نیز که محل سکونت و کارگاه خدمه باغ بوده‌است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.[۱]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
 | این یک مقالهٔ خرد یکی از آثار باستانی ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |