کاروانسرای خواجه نظر

مختصات: ۳۸°۵۸′۳۹″شمالی ۴۵°۳۴′۳۷″شرقی / ۳۸٫۹۷۷۴۱۳°شمالی ۴۵٫۵۷۷۰۲۱°شرقی / 38.977413; 45.577021
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کاروانسرای خواجه نظر
Map
نامکاروانسرای خواجه نظر
کشورایران
استاناستان آذربایجان شرقی
شهرستانشهرستان جلفا
اطلاعات اثر
کاربریکاروان‌سرا، سرای
دیرینگیدوره صفوی
دورهٔ ساخت اثردوره صفوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۷۷۴۴
تاریخ ثبت ملی۱۷ اسفند ۱۳۸۱
کاروانسراهای ایرانی
میراث جهانی یونسکو
مکانآسیا و اقیانوسیه، ایران
معیار ثبتفرهنگی: (ii), (iii)
شمارهٔ ثبت۱۶۶۸
تاریخ ثبت۲۰۲۳ (طی نشست ۴۵)

کاروانسرای خواجه نظر مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان جلفا، کنار رودخانه ارس و پل ضیاء الملک واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۷۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱]

جلفا - کاروانسرای تاریخی خواجه نظر

تاریخچه بنا[ویرایش]

تاورنیه فرانسوی این کاروانسرا را دیده و می‌نویسد: خواجه نظر از ارمنیان معتبری بود که از جلفا خارج شدند، چون در تجارت ترقی کرد و نزد شاه عباس و جانشین او شاه صفی اعتبارات حصل نمود او را کلانتر ملت ارمنی‌ها کردند. به افتخار وطن اصلی خود جلفا، ۲ کاروانسرای بزرگ در آن جا بنا کرد که هنوز در طرفین رودخانه باقی هستند و بیشتر از ۱۰۰۰۰۰ اکو در آنجا خرج کرد، اما این دو بنای عالی به واسطه فوت بانی ناتمام ماندند. در ۳ کیلومتری جلفا، کاروانسرای ویرانه‌ای وجود دارد که بنای آن در زمان شاه عباس کبیر به هزینه خواجه نظر ارمنی، از مقربان درگاه شاهی به عمل آمده‌است. این کاروانسرا به نام کاروانسرای جلفا نیز معروف است.

مشخصات بنا[ویرایش]

کاروانسراهای عباسی دارای پلان‌های مدور، چند ضلعی، دو ایوانی، و کاروانسرا با تالار ستون دار و چهار ایوانی بوده‌اند. اما در این بین یک سری کاروانسراها دارای پلان‌های متفاوت با این الگو می‌باشند. مانند کاروانسرای سبزه وار و نیز کاروانسرای خواجه نظر جلفا.

این کاروانسرا دارای حیاط مرکزی و سه ایوان در سه طرف حیاط می‌باشد بنا در سه ضلع حیاط چرخیده و مصالح آن سنگ‌تراش و آجر می‌باشد. دارای پوششهای گنبدی شکل با طاق جناقی می‌باشد. پلان مستطیل شکل دارد از داخل راهروهایی جهت دسترسی به اتاق‌ها وجود دارد. طول بنا دو برابر عرض آن می‌باشد.

ثبت در فهرست میراث جهانی[ویرایش]

در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای خواجه نظر به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر (جمعاً ۵۴ کاروانسرا در ۲۴ استان ایران) تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود.[۲][۳]

نگارخانه[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  2. «یونسکو کاروان‌سراهای ایران را به فهرست میراث جهانی اضافه کرد». رادیو فردا. ۲۷ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.
  3. «ویدیو/ «کاروانسراهای ایرانی» رای آوردند، «دیزمار» رد شد». ایسنا. ۲۶ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.

پیوند به بیرون[ویرایش]