گویش هزارگی

هزارگی
زبان بومی در	هزاره‌جات افغانستان ایران پاکستان تاجیکستان
قومیت	مردمان هزاره
شمار گویشوران	١٢ میلیون (نامعین)  (بدون تاریخ)۲۰۱۵
تبار	هندواروپایی زبان‌های هندوایرانی زبان‌های ایرانی زبان‌های ایرانی غربی زبان‌های ایرانی جنوب غربی فارسی (شرقی) '
سامانه نوشتاری	الفبای , الفبای لاتین
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	haz
گلاتولوگ	haza1239

هزارگی (به گویش هزارگی: آزرگی "āzargi") گویشی از زبان فارسی است که در افغانستان بیشتر مردمان هزاره به این گویش صحبت می‌کنند.

تعدادی واژه‌های ترکی، مغولی و اوستایی در این گویش موجود است. به عقیده برخی، واژه‌های ترکی و مغولی حدود ۲۰ درصد از واژگان این گویش را تشکیل می‌دهد.گویش هزارگی برخی از ویژگی‌های دستوری سدهٔ چهارم و پنجم هجری، را در خود حفظ کرده‌است.

منطقه گویش هزارگی با رنگ نارنجی در میان مناطق دری زبانان

گویش هزارگی از گونهٔ زبان فارسی غزنه و خراسان خاوری ریشه گرفته‌است. در گویش هزارگی دو حرف «د» و «ت» غلیظ نیز وجود دارد که تلفظ‌شان نزدیک به تلفظ آن حروف در زبان‌های اردو و پشتو است.

پیشینه

پروفسور بیکن اظهار داشته است که:

جغتایی ها، نیکان هزاره‌ها، قبل از آن که به سمت هزاره جات سرازیر شوند، به زبان ترکی تکلم نموده و آنرا بکار می گرفتند چون لغات ترکی خیلی بیشتر از لغات مغولی در این زبان (هزارگی) به چشم می خورد.

واژگان

لغات هزارگی به هفت گروه زیر تقسیم میشود:

1. لغات بازمانده از ترکی
2. لغات بازمانده از مغولی
3. لغات بازمانده از پشتو
4. لغات بازمانده از هندی و اردو
5. لغات بازمانده از انگلیسی
6. لغات بازمانده از عربی
7. لغات بازمانده از روسی

واژگان با ریشه ترکی

• اصطلاحات خویشاوندی:

ترکی/هزارگی	آبه یا آپه	آته
معادل فارسی	مادر	پدر

• اسامی اعضاء بدن:

ترکی/هزارگی	قاش	کیرپک	قول	قی
معادل فارسی	ابرو	مژه چشم	بازو	پای

• اسامی حیوانات:

ترکی/هزارگی	تکه	قره قوش	قوش	قوچ
معادل فارسی	بُز نر	پرستو، غُچی	پرنده شکاری، شاهین	آهو یا گوسفند نر

واژگان با ریشه مغولی

• اصطلاحات خویشاوندی:

مغولی/هزارگی	اَبَغَه	باجه
معادل فارسی	عمو	باجناق

• اسامی اعضاء بدن:

مغولی/هزارگی	چِجین	شیغَی	وُقره	قَبَرغه
معادل فارسی	سینه	قوزک	چشم	دنده

• اسامی حیوانات:

مغولی/هزارگی	جَریَه	چن قیش	خُرو	تَبرغو
معادل فارسی	خارپشت	خرچنگ	ماکیان	دنده

جستارهای وابسته

• گویش ایماقی
• مردمان هزاره