بامیان
بامیان شهر بامیان | |
---|---|
مختصات: ۳۴°۴۹′۳۰″ شمالی ۶۷°۵۰′۰۰″ شرقی / ۳۴٫۸۲۵۰۰°شمالی ۶۷٫۸۳۳۳۳°شرقیمختصات: ۳۴°۴۹′۳۰″ شمالی ۶۷°۵۰′۰۰″ شرقی / ۳۴٫۸۲۵۰۰°شمالی ۶۷٫۸۳۳۳۳°شرقی | |
کشور | ![]() |
ولایت | بامیان |
حکومت | |
• والی | سید اعلا رحمتی |
مساحت | |
• کل | ۳۵ کیلومتر مربع (۱۴ مایل مربع) |
بلندی | ۲۵۵۰ متر (۸۳۷۰ پا) |
جمعیت (۲۰۰۴ میلادی) | |
• جمعیت | ۱۰۰۰۰۰ |
منطقهٔ زمانی | UTC+4:30 |

بامیان شهری تاریخی در ناحیه مرکزی افغانستان است. این شهر مرکز ولایت بامیان و مرکز ولسوالی بامیان است.[۱] مساحت این شهر ۳۵ کیلومتر مربع میباشد. شهر بامیان با ارتفاع ۲۵۵۰ متر از سطح دریا و جمعیتی در حدود ۸۸٬۲۷۴ نفر و در ۲۴۰ کیلومتری غرب پایتخت، کابل قرار دارد.[۲] بامیان یکی از میراثهای تمدنی دنیا است و قبل از تاریخ به عنوان یکی از مکانهای مهم در آسیای میانه بهشمار میرفتهاست. بامیان در دوران هخامنشیان یکی از ولایات بنام پارپامیزاد به حساب میآمد و در دوره حکومت کوشانیان به عنوان یکی از اساسیترین مراکز توریستی و عبادی بوداییان و قرار گرفتن در شاهراه ابریشم یشتر مورد توجه قرار گرفت. این شهر به عنوان پایتخت فرهنگی کشورهای عضو سارک در سال ۲۰۱۵ (میلادی) برگزیده شدهاست.[۳][۴] بتهای بامیان و محوطه آن که در این شهر
قرار دارد در سال ۲۰۰۳ از طرف یونسکو به عنوان میراث جهانی به ثبت رسید.[۵]
معنای بامیان[ویرایش]
بامیان در ادبیات پهلوی (فارسی میانه)بامیکان که معنای درخشان و روشنایی میباشد یاد شدهاست. برخی محققان بر این باورند که حرف «ک» بعدها به «ی» تبدیل شده و برای اولین بار در تاریخ یانج هو تاریخنگار چینی بامیان را به صورت «هانج» و یا «هان» بکار بردهاست و سپس زائر چینی هیوان تسانگ برای اولین بار موقعیت و تاریخ بامیان را ثبت کردهاست و پس از وی در ادبیات و مآخذ چین بامیان با نام «فان یانگ» یا «فان یان» خوانده شدهاست که این نام نزدیک به تلفظ امروزی بام یان «بامیان» است.[۶][۷][۸]
تاریخچه[ویرایش]
قبل از اسلام[ویرایش]
بامیان را از قدیمیترین تمدنهای بشری میتوان یاد کرد. بامیان در ادبیات پهلوی (فارسی میانه) به نام بامیکان یاد شدهاست.[۶] بامیان در دوره کوشانیان به عنوان یکی از مراکز دین بودایی یاد میشد و سالانه هزاران زائر برای عبادت به این شهر میآمدند.[۹] بامیان در زمان اوج شکوه جاده ابریشم در سه راهی ایران، هند، چین و آسیایِ میانه قرار داشت و شاخه مهمی از جاده ابریشم در بامیان قرار داشت و از طریق بامیان، کابل، کوتل خیبر به پیشاور و لاهور متصل میشد و کالاهای ساخت هند از این طریق به سایر نقاط ارسال میشد. روزانه دهها کاروان از شرق و غرب و شمال و جنوب وارد بامیان میشدند ویا ازآن خارج میگردیدند.[۱۰] بامیان در گذشته مرکز راهبان و روحانیان بودایی بوده. نام بامیان بر گرفته شده از کتاب رامایانا (ramayana) میباشد. در اوستا و در زبان پهلوی به شکل بامیکان آمدهاست.[۱۱] بسیاری از آموزههای بوداییان روی دیوارههای کوههای این شهر حک شدهاست.[۱۲]
پس از اسلام[ویرایش]
حمله مغولها[ویرایش]
این شهر در مسیر جاده ابریشم واقع شدهاست. بامیان تقاطعی بین شرق و غرب این جاده بود که راه اتصال تجار چینی را از شرق به شرق میانه فراهم میآورد. بامیان بخشی از امپراتوری کوشانیان بودایی در قرون اولیه میلادی بود. پس از سقوط امپراتوری کوشانی، بامیان بخشی از قلمرو حکومت خانی کوشانشاه شد که زیر سلطه ساسانیان بود. هونها یا هفتالیها این شهر را در قرن پنجم میلادی فتح و آن را پایتخت خود قرار دادند. از آنجایی که این شهر در گذشته محل زندگی بوداییان بود و غارهای راهبان بودایی در آن قرار داشت و به دلیل اینکه این شهر توسط چنگیزخان تخریب شد به شهر غلغله شهرت یافت. البته جهانگشای جوینی از نام این شهر به نام ماوبالیغ یاد می کند. پس از آنکه خانی هفتالیها به دست ساسانیان و مردمان ترک در ۵۶۵ ویران شد، بامیان تا سال ۸۷۰ میلادی پایتخت پادشاهی کوچک کوشانی-هفتالیها ماند، یعنی تا زمانی که توسط صفاریان فتح شد. پس از آن توسط غزنویان در قرن ۱۱ میلادی فتح شد.
جغرافیا[ویرایش]
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
بامیان در ۲۰۴ کیلومتری کابل و در شمال غربی آن موقعیت دارد. شهر بامیان دارای طول جغرافیایی ۶۷ درجه و ۵۰ دقیقه و یک ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۰ ثانیه شمالی میباشد. سطح شهر از سطح عمومی دریاها ۲٬۵۵۰ متر ارتفاع دارد.
![]() |
![]() | |||
![]() |
||||
![]() ![]() | ||||
![]() | ||||
آب و هوا[ویرایش]
از نظر اقلیمی بامیان دارای زمستان سرد و برفگیر و در بهار و تابستان آب و هوای مطلوبی دارد.[۱۳]
بامیان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
نمودار آب و هوا (راهنما) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مردمشناسی و فرهنگ[ویرایش]
جمعیت[ویرایش]
* | ۰–۱۴ | ۱۵–۶۴ | ۶۵ - بالا |
---|---|---|---|
ولسوالی بامیان | ۴۶٫۱ | ۵۰٫۹ | ۳ |
* | مرد | زن | مجموع |
---|---|---|---|
ولسوالی بامیان | ۱۶٫۸ | ۱۶٫۲ | ۱۶٫۵ |
در آمار منتشر شده از طرف مرکز آمار افغانستان در سال ۱۳۹۶ جمعیت شهر بامیان ۸۸٬۲۷۴ نفر تخمین زده شدهاست که ۴۴٬۱۴۴ نفر آن را مردان و ۴۴٬۱۳۰ نفر دیگر را زنان تشکیل میدهد.[۲] ولسوالی بامیان بالاترین نفوس را در ولایت بامیان با ۲۳٫۵ درصد از جمعیت کل در اختیار دارد.[۱۴] ساکنان اصلی این شهر را مردمان هزاره تشکیل میدهد.
زبان[ویرایش]
مردم بامیان به گویش هزارگی و زبان فارسی دری صحبت میکنند.
دین و مذهب[ویرایش]
اکثریت مردم بامیان مسلمان هستند و مذاهب شیعه دوازدهامامی - شیعه اسماعیلی و اهل سنت تشکیل میدهد.[۱۵]
آداب و رسوم[ویرایش]
بیش از ۹۰ درصد مردم بامیان را شیعیان تشکیل داده و چندین مسجد و تکیه خانه در آن وجود دارد و مردم از آن به عنوان محل عبادات و مراسم مذهبی استفاده میکنند. بامیان رسومات بخصوص هزارگی خود را نیز دارد که یکی از آنان پیشپو که یک رقص گروهی است میباشد که توسط دختران و زنان انجام میشود. بعضی روز های مذهبی مثل میلاد النبی و عید غدیر در بامیان تجلیل میشود. جشن گل کچالو در فصل بهار نیز با استقبال گسترده مردم تجلیل میشود چون بامیان ۶٥ فیصد کچالوی افغانستان را تولید میکند. [۱۶]
ساختار شهری[ویرایش]
نظم و امنیت[ویرایش]
بامیان یکی از امن ترین شهر های افغانستان هست نیروی پلیس نیروی انتظامی نزدیک به ۵۰۰۰ هزارتا نیرویی راهنمایی رانندگی ۱۰۰۰هزارتا و پلیس امنیت از مرزهای بامیان ۴۰۰۰تا تشکیل میدهند و ولسوالی یا شهرستان پنجاب اصلی ترین و امن ترین شهر بامیان هست
سلامت و درمان[ویرایش]
مراکز علمی[ویرایش]
در آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۶ در کل ولسوالی بامیان ۶۱ مدرسه دولتی وجود دارد. در این گزارش ۷۶۷ معلم مشغول به فعالیت هستند و ۳۵۶۹۴ دانش آموز مشغول تحصیل هستند.[۱۷] گفته میشود که بیش از ۵۰ درصد شاگردان مدارس در بامیان معلم ندارند.[۱۸] دانشگاه بامیان که در جنوب شهر بامیان موقعیت دارد در سال ۱۳۷۵ با داشتن دانشکدههای زراعت، ساینس، طب و ادبیات آغاز به کار کرد. این دانشگاه در زمان طالبان اشغال شد و تمامی اسناد آن را آتش زدند. پس از سقوط طالبان این دانشگاه در سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را مجدداً شروع کرد. اکنون این دانشگاه دارای هفت دانشکده هست و در ۳۵ رشته تا مقطع لیسانس تدریس میشود.[۱۹] طبق گزارشی در سال ۱۳۸۹ بامیان بیشترین دانش آموز دختر را نسبت به دیگر ولایات افغانستان داشت.[۲۰]
گردشگری[ویرایش]
جاذبههای تاریخی[ویرایش]
بامیان با تاریخ غنی خود سرشار از آثار باستانی متعدد است که شهر ضحاک، دره اژدر (اژدها)، شهر غلغله، دره فولادی، چهل دختران، غار یخی، بتهای بزرگ بودا، مغارهها، کوه بابا، شهر شاهی، بالاحصار و چهلبرج از بارزترین آنان هستند.[۴][۲۱] در بامیان هیچ موزهای برای نمایش آثار باستانی وجود ندارد و بیشتر آثار کشف شده به کابل منتقل میشدند. یکی از بهترین جاذبه های بامیان پارک ملی بند امیر است که بهصورت سدهای طبیعی آب زلال را در خود جای داده است. در سالهای اخیر تلاشهایی در این مورد صورت گرفته و در سال ۱۳۹۵ کار ساخت مرکز فرهنگی بامیان با حمایت مالی کره جنوبی و با هماهنگی یونسکو آغاز شد و قرار است در این مرکز فرهنگی یک بخش موزه نیز ساخته شود. این مرکز فرهنگی قرار است روبروی پیکرههای بودا در بالای یک تپه موقعیت خواهد داشت.[۲۲]
مکانهای تفریحی و رفاهی[ویرایش]
غذاهای سنتی[ویرایش]
مانند کشکو (کشک آب), حلوای سرخ, بیریو (از گندم درست میشود), قوروطی (از چکه و نان درست میشود), لطی, شوربا.بوسراق(ورقه نازک خمیر سرخ کرده در روغن) و بولانی.
صنایع دستی[ویرایش]
عمدهترین صنایع دستی بامیان قالی، گلیم، نمد، برک و خامک دوزی بوده و قالی و گلیم هزارگی هستند که توسط زنان این مناطق بافته میشود. حضور توریستها در این مناطق وضعیت بازار این محصولات را کمی بهبود بخشیدهاست.[۲۳] از دیگر صنایع دستی بانوان میتوان به لباس یخن دوزی که توسط زنان دوخته میشود و گلدانها، جاقاشقی، سبد با موره دوز یاد کرد. در کل ولایت بعلت نبود برق مردان این ولایت موفق به ایجاد کارخانههای صنعتی کوچک و بزرگ نشدهاند و هیچ چیز به جز تولیدات دستی بانوان مشاهده نمیشود.[۱۶]
فواصل بامیان تا ...[ویرایش]
فاصله مرکز بامیان با ولسوالی های ولایت بامیان[ویرایش]
{( بامیان-یکاولنگ ) 96 کیلومتر}
{( بامیان-پنجاب ) 151 کیلومتر}
فاصله بامیان با دیگر ولایات[ویرایش]
{( بامیان-کابل-هرات) 1296کیلومتر}
{( بامیان-چخچران ) 309کیلومتر}
{( بامیان-چخچران -هرات )675کیلومتر }
{( بامیان-مزارشریف ) 427 کیلومتر}
{( بامیان -میدان شهر ) 145 کیلومتر }
{( بامیان- غزنی ) 249 کیلومتر }
{( بامیان - كندهار ) 597 کیلومتر }
{( بامیان- ترین کوت ) 525کیلومتر }
{( بامیان-شبرغان ) 440کیلومتر}
{( بامیان-فیضآباد ) 510 کیلومتر}
{( بامیان-پلخمری ) 232 کیلومتر}
{( بامیان-چاریکار ) 169 کیلومتر}
{( بامیان-جلال آباد ) 356 کیلومتر}
{( بامیان-کندوز ) 336 کیلومتر}
فاصله بامیان با پایتخت های کشورهای همسایه[ویرایش]
{( بامیان-اسلام آباد(پاکستان) ) 676کیلومتر}
{( بامیان-دوشنبه (تاجیکستان )) 580کیلومتر}
{( بامیان-تاشکند(ازبکستان ) )1148کیلومتر}
{( بامیان-عشق آباد(ترکمنستان) ) 1370 کیلومتر}
{( بامیان-بیشکک(قرقیزستان )) 1778 کیلومتر}
{( بامیان-آستانه(قزاقستان ) ) 2756کیلومتر}
{( بامیان-مسکو (روسیه)) 4103کیلومتر}
{( بامیان-استانبول(ترکیه ) ) 4333کیلومتر}
{( بامیان-بغداد (عراق) ) 2765کیلومتر}
ترابری[ویرایش]
بسیاری از مردم برای رسیدن به بامیان از مسیر زمینی استفاده میکنند. از مسیر بامیان تا کابل دو مسیر وجود دارد که یک مسیر از پروان است که ۲۲۰ کیلومتر فاصله داشته که از طریق کوتل شیبر و عبور از دره غوربند به ولایت پروان متصل میشود و مسیر دیگر از میدان وردک است که ۱۶۵ کیلومتر میباشد و بامیان از طریق کوتل حاجیگگ و با عبور از میدان وردک به کابل متصل میشود.[۱۶] بیشتر مردم به دلیل کاهش مخارج سفر معمولاً از مسیر میدان وردک که مسیر ناامنی در افغانستان محسوب میشود عبور میکنند.[۲۴]
فرودگاه[ویرایش]
فرودگاه بامیان که به نام فرود گاه عبدالعلی مزاری نامگذاری شدهاست در سال ۸ سنبله ۱۳۹۵ توسط محمد اشرف غنی افتتاح شد. این فرودگاه با حمایت کشور ژاپن ساخته شد و معمولاً پروازهای داخلی افغانستان بهطور منظم در این فرودگاه انجام میشود.[۲۵][۲۶]
اقتصاد[ویرایش]
در کل ولایت بامیان هیچ کارخانه صنعتی بزرگ و کوچک بخاطر نبود برق وجود ندارد و بیشتر اجناس و اقلامی که در بازارهای این ولایت به فروش میرسد از شهرهای دیگر تهیه و آورده میشود و بیشتر مغازههایی که وجود دارد برای فروش مردم محل میباشد. حبیبه سرابی والی سابق بامیان در سال ۱۳۸۷ بیان کرد که ۶۰ درصد مردم بامیان زیر خط فقر هستند. وی نبود برق، سردی هوا و راههای صعب العبور, خامه بودن جاده دره شکاری که پیوند بامیان با شهر مزار شریف است و قیمت بودن تکت پرواز های هوایی را عواملی دانست که بر اقتصاد بامیان تأثیر منفی میگذارد و حدود ۲۰۰ خانواده در غارهایی که در نزدیکی پیکرههای بودا هستند زندگی میکنند.[۲۷] بیشتر مردم در بخش کشاورزی و مالداری/دامداری، صنایع دستی و بخش توریست مشغول هستند.[۲۳]
کشاورزی و مالداری[ویرایش]
حدود ۸۰ درصد از مردم در کل ولایت بامیان به کشاورزی مشغول هستند و مهمترین محصول بامیان سیب زمینی/کچالو است که در کل ولایت پیشبینی میشود سالیانه حدود ۳۰۰ هزار تن و نصف نیاز مصرفی افغانستان تولید میشود. طی یک گزارش پیشبینی میشود که ارزش سالیانه تولید کچالو سالانه به حدود ۱۲۰ میلیون دلار میرسد.[۲۸] طی یک گزارش در سال ۲۰۰۹ حدود ۹۰ درصد محصولات کشاورزان بامیان بخاطر عدم بازاریابی درست و نبود سردخانه از بین میرفت ولی اکنون با ایجاد حدود ۶۰۰ انبار و سردخانه این آمار به ۲ الی ۳ درصد کاهش یافتهاست و این محصولات علاوه بر بازارهای داخلی به خارج از کشور نیز صادر میشود.[۲۹] در کل ولایت پس از سقوط طالبان کوکنار کشت نمیشود و تخمین زده میشود که در کل ولایت حدود ۶۰ هزار تن تخمین زده میشود و حدود یک میلیون مواشی شامل گوسفند، بز، گاو در این ولایت وجود دارد. از دیگر محصولات کشاورزی میتوان به زردآلو، سیب، آلبالو اشاره کرد که زردآلو آن به صورت خشک شده به خارج از کشور صادر میشود.[۱۶] یک کارخانه تولید چیپس به نام الغوچک در این ولایت توسط بانوان فعالیت میکند و بیشتر در خود ولایت محصولاتشان بفروش میرسد.[۳۰]
صنعت گردشگری[ویرایش]
بامیان به دلیل وجود آثار باستانی تاریخی و طبیعی سالانه شاهد حضور هزاران گردشگر میباشد که درآمد زیادی را نصیب مردم محلی و دولت کردهاست.[۳۱] بند امیر بامیان، مجسمههای بودا از مناطق مورد توجه گردشگران است. دولت افغانستان به همین منظور تلاشهای زیادی در این بخش کردهاست و سرمایهگذارایهایی در بخش هتلداری و غیره در این شهر صورت گرفتهاست.[۳۲][۳۳][۳۴]
جستارهای وابسته[ویرایش]
نگارخانه[ویرایش]
مجسمهٔ عبدالعلی مزاری در این شهر
منابع[ویرایش]
- ↑ Unesco
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ برآورد نفوس کشور (PDF). مرکز آمار افغانستان. ۱۳۹۶. صص. ۱۵.
- ↑ بامیان، مکانی که کثرت گرائی فرهنگی در گذشته آن تبلور یافتهاست رادیو بینالمللی فرانسه
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «بامیان رسماً پایتخت فرهنگی سازمان سارک شد». BBC Persian. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۲.
- ↑ «یونسکو آبدات تاریخی بامیان را بازسازی میکند». www.pajhwok.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۹.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «جغرافیای تاریخی بامیان». Aftabir.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۱.
- ↑ مفتاح، الهامه (۱۳۷۶). جغرافیای تاریخی بلخ و جیحون. پژوهشگاه علوم انسانی. صص. ص ۲۸۶ و ص ۲۸۷.
- ↑ «بامیان دریک نگاه». dailies.gov.af. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۲.
- ↑ «تمدن کوشانیها و میراث فرهنگی و تاریخی ما». www.hazarapeople.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۱.
- ↑ «مرکز هزاره جات، بامیان - احیا نیوز، تازهترین اخبار، جهان، مهاجرین، فرهنگی، دانش و فن، پناهندگی، افغانستان». ehyanews.com. بایگانیشده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۲.
- ↑ حسینی، سید موسی، تاریخ مختصر و مصور افغانستان، نشر صبح امید
- ↑ nationalgeographic
- ↑ «شبکه اطلاعرسانی افغانستان - اطلاعات عمومی». www.afghanpaper.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۲.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ «سروی اقتصادی -اجتماعی و دیموگرافیکی» (PDF). مرکز آمار افغانستان.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref>
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام:3
وارد نشدهاست. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ حسینی، سیدعباس. «بامیان - پورتال اطلاعرسانی افغانستان ما». www.afghanistanema.com. بایگانیشده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ گزارش معارف بامیان. وزارت معارف. ۱۳۹۵.
- ↑ «بیش از ۵۰ درصد شاگردان مکاتب بامیان معلم ندارند». رادیو آزادی. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ «دربارهٔ دانشگاه - دانشگاه بامیان». bu.edu.af. بایگانیشده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ 8صبح، روزنامه. «بامیان بیشترین دختران دانش آموز را دارد». 8am.af. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ بیبیسی، کاوون خموش. «به بامیان سفر کردهاید؟». BBC Persian. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۲.
- ↑ «کار ساخت مرکز فرهنگی بامیان آغاز شد». BBC Persian. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ "گزارش اقتصادی بامیان | Pajhwok Election site". elections.pajhwok.com (به dr). Archived from the original on 27 May 2018. Retrieved 2018-05-20.
- ↑ "واحدهای اداری بامیان | Pajhwok Election site". elections.pajhwok.com (به dr). Archived from the original on 27 May 2018. Retrieved 2018-05-22.
- ↑ «میدان هوایی بامیان به نام مزاری نامگذاری شد». خبرگزاری افق. ۲۰۱۶-۰۸-۲۹. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۹.
- ↑ «غنی، میدان هوایی شهید مزاری را افتتاح کرد (عکس)». afghanpaper.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۹.
- ↑ «بامیان؛ '۶۰ درصد' مردم زیر خطر فقر». BBC Persian. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ «کشاورزان بامیانی سرمایه دارترین مردم این ولایت | خبرنامه». خبرنامه. ۲۰۱۶-۰۶-۲۳. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ بیبیسی، نصیر بهزاد. «مهمترین محصول کشاورزی بامیان چرا به بازار نمیرسد؟». BBC Persian. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ «چپس الغوچک؛ کارخانه ای که با 1 هزار افغانی آغاز شد | خبرنامه». خبرنامه. ۲۰۱۶-۰۹-۲۵. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۵.
- ↑ بامیانی، ظفر. «گردشگری بامیان امسال ۵۰۰ میلیون افغانی درآمد داشت». صدای امریکا. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ بامیان، احمدپور –. «صنعت گردشگری در بامیان رو به بهبود است». 8am.af. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ «صنعت توریسم در بامیان؛ فرصتها و چالشها - آوا». خبرگزاری صدای افغان (آوا) | اخبار افغانستان و جهان | Afghan voice agency. ۲۰۱۷-۱۲-۱۸. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
- ↑ «هوتلداری بامیان زمینه توسعه اقتصاد پایدار | روزنامه 8 صبح». 8am.af. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۵-۲۰.
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ بامیان موجود است.