ایالت خیبر پختونخوا

خیبرپشتون‌خواه خیبرپښتون‌خواه ایالت مرزی شمال غربی
ایالت
پرچم مهر
شعار(ها):  The North-West Frontier Province
ایالت خیبر پشتون‌خواه در نقشهٔ پاکستان
مختصات: ۳۴٫۰۰°شمالی ۷۱٫۳۲°شرقی / 34.00; 71.32
کشور	پاکستان
نواحی	۲۵
شهرها	-
بزرگ‌ترین شهر	پیشاور
بنیانگذاری	۱ ژوئیه ۱۹۷۰
مرکز	پیشاور
مدیریت
• فرماندار	شاه فرمان
مساحت
• کل	۷۴٬۵۲۱ کیلومتر مربع (۲۸۷۷۳ مایل مربع)
جمعیت  (۲۰۰۸)
• کل	۲۰٬۲۱۵٬۰۰۰
منطقه زمانی	یوتی‌سی ۵+ (PST)
زبان‌های رسمی	پشتو، | اردو زبان دوم
وبگاه	Government of the NWFP

خیبر پشتون‌خواه (پشتو: خیبر پښتونخوا، اردو: خیبر پختونخواه) با نام پیشین ایالت مرزی شمال غربی یکی از ایالت‌های کشور پاکستان است. خیبرپشتون‌خواه در شمال غرب پاکستان واقع شده‌است و مرکز این ایالت شهر پیشاور است.

قسمت شمالی خیبرپشتون‌خواه از مناطق سرسبز و پردرخت و گردشگری است. بیشتر ساکنان این ایالت پشتون هستند. قسمت جنوبی آن شامل شهرهایی است که بسیاری از مؤسسات و صنایع پاکستان در آن واقع شده‌اند.

در زبان اردو بیشتر، این ایالت را سرحد می‌نامند و مردم پشتون از آن با نام پختون‌خوا (به معنی ناحیهٔ پشتون) یاد می‌کنند.

مردم

جمعیت خیبرپشتون‌خواه ۲۱ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. بزرگترین گروه قومی پشتون‌ها هستند که جمعیت آنها تقریباً ۷۸٪ از کل جمعیت ایالت است. رایج‌ترین زبان در منطقه پشتو زبان غالب در مرزهای شمال غربی و جنوبی است و همچنین زبان اصلی بسیاری از شهرها و از جمله پیشاور و گلگت است. نواحی کوچک غربی بین ایالت خیبر پشتون‌خواه و کشمیری آزاد تحت کنترل پاکستان کشمیری زبان هستند با لهجه هندکو زبان هستند، مانند بخش حوزاره که این قبلاً بخش جزو کشمیر آزاد بود این زبان به‌ویژه در شهرهای ابوت‌آباد و هریپور رایج است. البته در ابوت آباد به زبان پشتو هم گویش دارند چون عمده ای زیادی از پشتون‌ها در آنجا زندگی می‌کنند. گویشوران پشتو در شمالی‌ترین منطقه از جمله خیبر پشتون‌خواه و گلگت تا جنوب شرق ایالت به‌ویژه در دیره اسماعیل خان زندگی می‌کنند و بخش کوچک شمالی ایالت بلوچستان که قبلاً جزو منطقه فدرالی پشتون‌ها بود که فعلاً موقتا زیر اداره این ایالت هست که همه آنها مردم پشتون هستند.

بسیاری از قبایل پشتون در خیبرپشتون‌خواه و مناطق روستایی جنوب ایالت ساکنند ازجمله بنگش، میان‌خیل، یوسفزی، تنولی، دلازاک، ختک، مروت، شهید، آفریدی، شینواری، اوراکزی، مهسود، مهمند که از قبایل شاخه بنوسی یا وزیری به‌شمار می‌آیند.

در سمت شمال در گلگت سلیمان‌خیل، ترین، جدون و مشوانی بیشترین و عمده‌ترین قبایل پشتون هستند. همچنین بسیاری از قبایل بسیار کوچک غیر پشتون مانند مهاجرین اعوان، که در اصل عرب هستند در منطقه زندگی می‌کنند. مردم این قبیله با بقیه پشتون‌ها و غیر پشتون‌ها تفاوت زیادی ندارند. و زبان ارتباطی آنها پشتو است. در ناحیه چترال در تعداد بسیار کمی گروه‌های قومی کوچک مانند کوهستانی، کالاشا و کلامی نشیمن دارند.

علاوه بر این، ۱٫۵ میلیون پناهنده افغان در خیبرپشتون‌خواه زندگی می‌کنند، که اکثر آنها افغان‌های هستند. که از جنگ پناه آورده‌اند به این خیبر پشتون‌خواه هستند. بیشتر جمعیت خیبر پشتون‌خواه مسلمان‌اند، اما تعداد بسیار کمی از سیک‌ها نیز در این ناحیه سکونت دارند.

جغرافیا

خیبر پشتون‌خواه دارای مساحت ۲۸٬۷۷۳ مایل مربع یا ۷۴٬۵۲۱ کیلومتر مربع است. خیبر پشتون‌خواه در یک منطقه حساس از لحاظ زمین‌شناختی واقع شده‌است و به همین دلیل در گذشته زمین‌لرزه‌های بسیاری در اینجا مانند زمین‌لرزه کشمیر رخ داده‌است.

پیشاور بزرگترین شهر خیبر پشتون‌خواه و همچنین مرکز استان است. سایر شهرهای بزرگ شامل نوشهره، مردان، چارسده، مانسره، ایوبیه، نتهیا گلی و ابوت‌آباد است. دیره اسماعیل خان، کوهات، کوهستان بالا، بنون، پیشاور، ابوت‌آباد و مانسره مناطق اصلی هستند.

ایالت خیبر پشتون‌خواه از مناطق صخره‌ای خشک در جنوب و دشت‌های سبز در شمال تشکیل شده‌است. آب و هوای آن بری یعنی دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم است. با وجود هوای بری، کشاورزی در آن رایج است.

براساس سرشماری سال ۱۹۹۸، خیبر پشتون‌خواه ۱۷ میلیون نفر جمعیت داشت که از این تعداد ۵۲ درصد مرد و ۴۸ درصد زن بودند. تراکم جمعیت ۱۸۷ نفر در هر کیلومتر است.

از نظر جغرافیایی، استان خیبر پشتون‌خواه می‌توان به دو منطقه تقسیم شود: منطقه شمالی و منطقه جنوبی. منطقه شمالی از رشته‌کوه‌های هندوکش در پیشاور آغاز می‌شود. منطقه شمالی در زمستان سردتر و بارانی‌تر است، در حالی که تابستانش مطبوع است جز در پیشاور، جایی که تابستان‌ها شدید و زمستان‌ها سرد است. منطقه جنوبی خشک است و تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های سرد دارد و کم‌باران است.

رودخانه‌های خیبر پشتون‌خواه شامل رودخانه کابل، رود سوات، رود چیترال، رودخانه پنجگوره، رودخانه بارا، رود کرام، رودخانه گومال و رودخانه ژوب است.

خیبر پشتون‌خواه از مناطق چهارفصل پاکستان است. دیره اسماعیل خان یکی از گرمترین مناطق در پاکستان است که در قسمت جنوبی خیبر پشتون‌خواه قرار دارد و در مقابل، مناطقی مانند سوات، دیر وچیترال جزو مناطق سردسیر این کشور به‌شمار می‌روند.

اقتصاد

کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد خیبر پشتون‌خواه ایفا می‌کند. عمده تولیدات آن گندم، ذرت، برنج، نیشکر و میوه است. برخی از سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و پیشرفته در پیشاور کمک زیادی به ایجاد درآمد برای مردم منطقه کرده‌است. ساکنان این ایالت با تمامی مناطق دیگر پاکستان دادوستد دارند.

شهرهای مهم

ایبت‌آباد بانو بالاکوت Besham Batagram Daggar Charsadda چیترال دیره اسماعیل‌خان، پاکستان

valign=top | دیر هنگو Haripur Havelian کوهات Kulachi Lakki Marwat Latamber Malakand

valign=top | Mansehra مردان نوشهره Martung الپوری پیشاور صوابی، پاکستان مینگوره Tank

شهرستان‌ها و مناطق

شهرستان‌های (به اردو: اضلاع) این ایالت عبارتند از:

• شهرستان نوشهره
• سوات
• پاراچنار
• اتر، تانک

منابع

• Wikipedia contributors, "North-West Frontier Province," Wikipedia, The Free Encyclopedia,
• ویکی‌پدیای اردو