دیو سپید

نبرد رستم و دیو سفید، ارگ کریم خانی، شیراز

رستم و دیو سپید

دیوِ سپید یا دیوِ سفید بر پایه داستان‌های شاهنامه نام فرمانروای دیوان در استان مازندران بود. او کیکاووس شاه ایران و سپاهش را در غاری به بند کشید که رستم برای آزادی ایرانیان به نبردِ دیو سپید رفت. رستم به یاریِ اولاد غارِ دیو سپید را یافت و دیو سپید را در غار خفته دید. برای به جا آوردنِ آیینِ جوانمردی، او را از خواب بیدار کرد و با وی جنگید. یک دست و یک پای دیو را برید و جگرش را از سینه بیرون کشیده و از کاسهٔ سر او، کلاه‌خودی برای خویش ساخت. کیکاووس و یارانش را نیز آزاد کرد.

ریشه

تقریباً تمامی پژوهشگران بر این اعتقاد هستند که دیو سپید یا ارجنگ دیو نامی اصیل از ادبیات و زبان مازندرانی است.

رفتن کاووس به جنگ دیو سپید

حادثهٔ رفتن کیکاووس به جنگ دیوان مازندران اینگونه آغاز شده که پس از جلوس، همه را تحت امر و فرمانبردار دید در نتیجه کمی مغرور شده بحثی که شاهان پیش از او جسارت ابراز او را نداشتند ابراز نمود و گفت که وی قصد تسخیر مازندارن را دارد. دیوی از کشور مازندران در این وسوسه و تحریک نقشی ایفا نموده و طراری او مثمر ثمر افتاده بود:

چنان بُد که در گلشن زرنگار		همی خورد روزی می خوشگوار
یکی تخت زرّین بلورینش پای		نشته بَرو بر جهان کدخدای
ابا پهلوانان ایران به هم		همی رای زد شاه بر بیش و کم
چو رامشگری دیوزی پرده دار		بیامد که خواهد بر شاه بار
چنین گفت کز شهر مازندارن		یکی خوش‌نوازم ز رامشگران
اگر در خورم بندگی شاه را		گشاید بر تخت او راه را

دیو از زیبایی‌های مازندران بسیار گفت و توانست اندیشهٔ کیکاووس را نسبت به تصرّف آنجا عوض نماید. کیکاووس در مجمع بزرگان برای مقدمهٔ آغاز بحث جنگ مازندران، اشاره کرد که اگر دلیران و جنگاوران ایرانی کاهلی پیشه گیرند از راحت‌طلبی و آسایش سیر نخواهند شد. با این سخنان همهٔ بزرگان روی زرد و دژم به کیکاووس ابراز داشتند که کسی از میان ایشان آرزوی جنگ دیوان مازندران را ندارد.

خان هفتم

داستان نبرد رستم با دیو سپید خان هفتم از هفت‌خان رستم است. دیو سپید در اشکفت (غار) تاریک و ترسناکی زندگی می‌کند و رخساری سیاه، گیسوانی سپید و هیکلی تنومند دارد. دیو سپید دیوی است که پزشکان بر این باور بودند خون دل و مغز او داروی کوری کیکاووس و سپاهیانش است.

جستارهای وابسته

• شاهنامه
• گرشاسپ‌نامه
• هفت‌خان رستم
• فهرست ایرانیان در شاهنامه
• فهرست تورانیان در شاهنامه
• فهرست پهلوانان ایرانی شاهنامه
• فهرست شاهان اسطوره‌ای شاهنامه
• فهرست شخصیت‌های شاهنامه
• فهرست شخصیت‌های اسطوره‌ای شاهنامه

منابع

• شاهنامه فردوسی. نشر محمد: شابک ‎۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵