فهرست آتشکده‌های ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

در این مقاله (فهرست آتشکده‌های ایران) نام و مشخصات و ویژگی‌های آتشکده‌های ایران فهرست شده‌است.

فهرست آتشکده‌های ایران[ویرایش]

این آتشکده‌ها بر پایه شماره ثبت در آثار ملی ایران فهرست شده‌اند.

نام آتشکده دوره ساخت مکان کنونی شماره ثبت ملی تاریخ ثبت نگاره توضیح
آتشکده بازه هور ساسانی شهرستان مشهد ۳۹ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ Baze Hoor fire temple.jpg
آتشکده فراشبند ساسانی فراشبند ۸۸ ۱۵ دی ۱۳۱۰ 300px-farashband.jpg
آتشکده کرکویه ساسانی شهرستان هیرمند ۱۱۹ ۱۵ دی ۱۳۱۰ آتشکده کرکویه.jpg
آتشکده خورهه سلوکیان خورهه ۱۳۱ ۱۵ دی ۱۳۱۰ Sotoon khorhe mahallat.jpg احتمال می‌رود یک خانه اشکانی باشد
آتشکده نطنز ساسانی نطنز ۱۸۷ ۱۸ تیر ۱۳۱۱ بنای آتشکده ساسانی نطنز.jpg
آتشکده آذرخش (نیایشگاه مهری) ایران باستان، ساسانی دارابگرد ۲۲۹ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ Sofwarelogo.svg برخی از پژوهشگران بر این باورند که آتشکدهٔ آذرخش در آغاز یکی از نیایشگاه‌های مهرپرستان آریایی بوده که در روزگار ساسانیان به آتشکده دگرگون شده‌است. این آتشکده در سده هفتم هجری به مسجد تبدیل شد
آتشکده سنگی تنگ کرم ساسانی شهرستان فسا ۲۶۴ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ Sofwarelogo.svg بر اثر انفجار دینامیت تخریب شده‌است.[۱]
آتشکده فیروزآباد ساسانی گور (شهر باستانی) ۲۸۹ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ Goor Pillar, Fars, Iran (فارس ،میل شهر گور) - panoramio.jpg کاربردهای دیگری هم برای آن گمانه زده شده‌است.
آتشکده تخت رستم ساسانی شهریار ۳۰۳ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ Sofwarelogo.svg
آتشکده آذرگشسپ ساسانی تکاب ۳۰۸ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ Takht-e-soleiman-3.jpg آتش ارتشتاران (جنگاوران و سپاهیان)[۲][۳]
آتشکده آتشکوه ساسانی نیم‌ور ۳۱۱ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ Attash kuh Fire Temple.JPG
آتشکده جره ساسانی بخش جره و بالاده (کازرون) ۳۱۲ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ آتشکده-چهار-طاق-جره.jpg
آتشکده نیاسر اشکانی نیاسر ۳۱۶ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ LostFile JPG 282056891.jpg
آتشکده کازرون ساسانی کازرون ۳۳۱ ۱۳۱۸ Kauzeroon.jpg
آتشکده نویس
(آتشکده بُرزو)
ساسانی نویس ۳۴۴ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده میل‌اژدها اشکانیان شهرستان ممسنی ۳۵۶ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ آتشکده میل اژدها 01.png
آتشکده خیرآباد ساسانی شهرستان گچساران ۳۷۱ ۲ اسفند ۱۳۲۷ ChaharTaqi-KheirAbad.JPG
آتشکده ایزدخواست ساسانی،
دوران‌های تاریخی پس از اسلام
شهرستان آباده ۳۷۶ ۲ اسفند ۱۳۲۷ Izadkhast Chahrtaqi.jpg
آتشکده مهربین
(آتشگاه اصفهان)
ساسانی اصفهان ۳۸۰ ۱۱ آذر ۱۳۳۰ Atashgah Isfahan Zoroastrian fire temple.jpg
آتشکده بهرام (ری)
(تپه میل)
ساسانی ری ۴۰۷ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ Bahramfiretempleyo.jpg
آتشکده قلعه کهنه
(آتشکده خرم‌دشت)
ساسانی شهرستان کاشان ۴۳۱ ۵ اسفند ۱۳۴۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده نوشیجان ماد ملایر ۷۶۳ ۳ بهمن ۱۳۴۶ Abdoli.jpg
آتشکده تشویر ساسانی شهرستان طارم ۹۸۳ ۱ مهر ۱۳۵۳ آتشكده درمعرض تخريب - panoramio.jpg
آتشکده پیرچم ساسانی شهرستان طارم ۹۸۴ ۱ مهر ۱۳۵۳ Sofwarelogo.svg
آتشکده الزین (الیز) ساسانی شهرستان طارم ۹۸۵ ۱ مهر ۱۳۵۳ Sofwarelogo.svg
آتشکده آمل ساسانی آمل ۱۰۶۰ ۶ اردیبهشت ۱۳۵۴ Atashkadeh (fireplace).jpg
نیایشگاه مهری اشکانیان شهرستان مراغه ۱۵۵۶ ۱۹ دی ۱۳۵۶
آتشکده مند اشکانیان شهرستان دشتی ۲۰۹۵ ۲۷ تیر ۱۳۷۷ Sofwarelogo.svg
آتشکده محلچه ساسانی شهرستان اوز روستای محلچه ۲۳۶۹ ۱۴ تیر ۱۳۷۸ چهار طاقی(آتشکده زرتشتیان)محلچه - panoramio.jpg
آتشکده یزد پهلوی یکم یزد ۲۴۳۱ ۲۲ شهریور ۱۳۷۸ Fire temple.png
آتشکده سیاهگل ساسانی شهرستان ایوان ۲۷۹۳ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ آتشکده سیاهگل.jpg
پرستشگاه زرتشتیان پهلوی یزد ۲۹۲۶ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ Sofwarelogo.svg
آتشکده آذرفرنبغ ساسانی کاریان ۳۴۱۷ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ آتشکده آذرفرنبغ کاریان3.jpg آتش آثرونان (موبدان)
آذر برزین‌مهر ساسانی کوه ریوند خراسان[۴] (۴۰۳۵)؟ (۱۰ مهر ۱۳۸۰)؟ آتشکده آذر برزین مهر.jpg آتش واستریوشان (کشاورزان، دهقانان)[۵]
آتشکده شاه‌فیروز گشتاسب (شادپیروز) سیرجان ساسانی سیرجان؛ دهستان قطبیه ۲۶۶۵ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ [[پرونده:]]
آتشکده کرمان پهلوی یکم کرمان ۴۱۹۰ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ Atashkadeh kerman.jpg
تپه کیورز امیرآباد (آتشکده) دوران‌های تاریخی پس از اسلام شهرستان الیگودرز ۴۳۵۶ ۵ آذر ۱۳۸۰ Sofwarelogo.svg
نیایشگاه مادی ماد شهرستان هرسین ۴۸۸۳ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ Sofwarelogo.svg
آتشکده کوسان دوران‌های تاریخی پس از اسلام شهرستان بهشهر ۵۴۱۰ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ اتشکده کوسان (1).jpg
آتشکده چم‌نرگسی ساسانی شهرستان دشتستان ۶۵۰۸ ۷ مهر ۱۳۸۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده دولت‌خانه صفویه کرمان ۶۷۵۴ ۱۰ دی ۱۳۸۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده سیمکان ساسانی شهرستان شیراز ۶۷۸۶ ۱۰ دی ۱۳۸۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده سپرو ساسانی شهرستان نائین ۷۲۲۲ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده آدریان پهلوی یکم تهران ۷۴۴۲ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ Adrian temple معبد آدریان 1.jpg
آتشکده چهارطاقی سرابله ساسانی شهرستان چرداول ۷۹۸۵ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ Sofwarelogo.svg
آتشکده کرمجگان ساسانی کرمجگان ۸۶۳۷ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ Sofwarelogo.svg
آتشکده کوچه بیوک یزد قاجاریه یزد ۹۱۳۲ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ Sofwarelogo.svg
آتشکده کلم ساسانی شهرستان دره‌شهر ۹۵۳۱ ۱۴ مرداد ۱۳۸۲ Sofwarelogo.svg
تپه آتشکده گره چغا اشکانیان
ساسانی
شهرستان نهاوند ۱۱۴۳۸ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ Sofwarelogo.svg
آتشکده و مدرسه مبارکه قاجار شهرستان تفت ۱۱۶۵۴ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ Sofwarelogo.svg
آتشکده آذرجو ساسانی دارابگرد ۱۵۶۰۲ ۱۷ خرداد ۱۳۸۵ Azarjoo Fire Temple by William Ouseley.png
آتشکده شیان ساسانی اسلام‌آباد غرب ۱۴۴۰۰ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ آتشکده شیان.jpg
آتشکده هارپاک
(آتشکده ابیانه)
ساسانی ابیانه ۱۴۹۸۱ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ Harpak Fire Temple in Abyaneh (today).JPG
آتشکده میل میلگه ساسانی اسلام‌آباد غرب ۱۷۰۴۶ ۸ بهمن ۱۳۸۵ Milemilageh-05.jpg
میل میلونه
(آتشکده ورنه یا آتشکده وره)
؟ نیم‌ور ۱۹۶۸۵ ۲۸ شهریور ۱۳۸۶ Sofwarelogo.svg
آتشکده چم دوران‌های تاریخی پس از اسلام شهرستان تفت ۱۹۹۸۸ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ Sofwarelogo.svg
آتشکده قلعه داور ساسانی شهرستان دالاهو ۲۱۸۰۳ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ Sofwarelogo.svg
دژ آژدهاک اشکانی، ساسانی شهرستان هشترود ۲۲۵۴۴ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ Zahhak castle 2.jpg این دژ تاریخی، احتمالاً بازمانده‌ای از دوران اشکانیان، یا معبدی زردشتی از دوره ساسانیان یا محلی برای پادگان نظامی محلی بوده‌است.[۶]
آتشکده مغ اشکانی شهرستان سرباز ۲۲۷۱۵ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ Sofwarelogo.svg
تنب آتشکده ساسانی شهرستان لارستان ۲۳۲۱۲ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی ماه فرخان (آتشکده بهرام) ساسانی شهرستان استهبان ۲۳۴۱۳ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷
آتشکده فردقان ساسانی شهرستان فراهان ۲۵۰۱۹ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
آتشکده دروار دوران‌های تاریخی پس از اسلام دامغان ۲۵۱۰۴ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
آتشکده سراب ذهاب ساسانی سرپل ذهاب ۲۵۷۱۰ ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
آتشکده کوشک قینسر ساسانی شهرستان مهران ۲۶۴۶۸ ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
آتشکده بهرام (همدان) ساسانی همدان ؟ ؟ Sofwarelogo.svg
آتشکده اسپاخو ساسانی شهرستان بجنورد ؟ ؟ Espakhoo Temple 6.jpg
آتشکده برزوی راهگرد ساسانی شهرستان اراک ؟ ؟ Sofwarelogo.svg
آتشکده آرتاوید ؟ اردبیل ؟ ؟
آتشکده ماندگارانا مرند ساسانی مرند ؟ ؟ Sofwarelogo.svg

جایگاه آتشکده‌های ویران شده[ویرایش]

آتشکده‌های ایران‌شهری[ویرایش]

مسجدهایی که بر روی آتشکده بنا شده‌اند[ویرایش]

نام مسجد دوره ساخت مکان کنونی شماره ثبت ملی تاریخ ثبت نگاره توضیح
تاریخانه ساسانی دامغان ۸۰ ۱۵ دی ۱۳۱۰ Damghan7.jpg پیش از تسلط اعراب بر ایران، آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده‌است. ساختمان بنای دوباره آن مربوط به سده دوم هجری است و شیوه ساختمان آن نیز به شیوه بناهای دوره ساسانیان می‌باشد.[۱۰]
مسجد جامع اصفهان ساسانی اصفهان ۹۵ ۱۵ دی ۱۳۱۰ Gran Mezquita de Isfahán, Isfahán, Irán, 2016-09-20, DD 49-51 HDR.jpg کاوش‌های باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالاً این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و به صورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌است. کشف یک پایه ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تأیید می‌کند.[۱۱]
مسجد جامع بروجرد بروجرد ۲۲۸ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ بر اساس تحقیقات، مسجد جامع بروجرد در اصل بر روی یک آتشکده نیمه ویران بوده که به مسجد تبدیل شده‌است.[۱۲]
مسجد جامع اردستان سلجوقی اردستان ۱۸۰ ۱۸ تیر ۱۳۱۱ Ardestan Jame Mosque 2.jpg این مسجد قبلاً آتشکده یا معبد بوده‌است و هلاکوی مغول در قرن ۷ هـ. ق به قتل و غارت ساکنان شهر پرداخت و آن را به صورت نیمه ویران درآورد[۱۳]
مسجد سنگی دارابگرد
(آتشکده آذرخش)
ایران باستان، ساسانی دارابگرد ۲۲۹ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ Sofwarelogo.svg
اسپی مزگت ساسانی رضوانشهر ۲۷۹۶ ۱۶ مهر ۱۳۷۹

فهرست چهارطاقی‌های ایران[ویرایش]

این چهارطاقی‌ها محتملا جایگاه آتشکده در دوران پیشااسلامی ایران بوده‌اند.

نام چهارطاقی دوره ساخت مکان کنونی شماره ثبت ملی تاریخ ثبت نگاره توضیح
چهارتاقی ساسانی آغمیون سراب ساسانی شهرستان سراب ۷۹۴ ۱ فروردین ۱۳۴۷ Old exterior view Sassanid Chahartaghi Sarab.jpg
چهارطاقی ایج ساسانی شهرستان استهبان ۹۵۷ ۵ دی ۱۳۵۲ استهبان مسجد سنگی.jpg
چهارطاقی قطب‌آباد ساسانی قطب‌آباد ۹۸۸ ۲ مهر ۱۳۵۳ CharTaghi.JPG
چهارطاقی رباط (پیر رباط) ساسانی شهرستان شیراز ۳۳۹۷ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ رباط سروستان.jpg
چهارطاقی نقاره خانه ساسانی شهرستان فراشبند ۳۳۹۸ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ 4taghi naghare khooneh.jpg
چهارطاقی رهنی ساسانی شهرستان فراشبند ۳۴۰۱ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی تل جنگی ساسانی شهرستان فراشبند ۳۴۰۳ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی کنار سیاه ساسانی شهرستان فیروزآباد ۴۵۳۴ ۱۱ دی ۱۳۸۰ Chartaqi of Konar Siyah چهارطاقی کنارسیاه - panoramio.jpg
چهارطاقی مکتب خانه شماره۱ صفوی جزیره قشم ۱۰۹۳۱ ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ Sofwarelogo.svg
چهار طاقی سنگبر یا سنگور پیش از اسلام یا
دوره تیموریان
شهرستان مشهد ۱۱۰۱۸ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی حوزه علمیه پس از اسلام شهرستان لار ۱۲۷۱۷ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی بهاران (کبوران) قاجار شهرستان تفرش ۲۲۱۰۰ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی گنبد کلایی ساسانی شهرستان دالاهو ۲۴۱۱۱ ۱۵ دی ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg
چهارطاقی احمدآباد پس از اسلام شهرستان فراشبند ۲۴۲۱۶ ۱۵ دی ۱۳۸۷ Sofwarelogo.svg

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. «تخریب ۴۰ اثر و محوطه تاریخی ثبت ملی». روزنامه شرق. سایت تابناک. ۹ خرداد ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۱۴.
  2. ایران باستان، ص ۷۶
  3. اساطیر و فرهنگ ایران، ص ۴۱۷
  4. پورداود، یسنا؛ بخشی از کتاب اوستا، ۲:‎ ١٨۵.
  5. ایران باستان، ص ۷۱
  6. http://www.cais-soas.com/News/2003/September2003/03-09-archaeologists.htm وبگاه کانون پژوهشهای ایران باستان (به‌زبان انگلیسی)
  7. کزازی، نامه باستان؛ ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، ۶:‎ ۴٧-۴۸.
  8. «ترشیز؛ دروازه ورود اسلام به خراسان». khorasan.iqna.ir. دریافت‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۲۰.
  9. «KUH-E ḴᵛĀJA – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۱.
  10. رضاییان، فرزین (۱۳۸۶هفت رخ فرخ ایران، انتشارات دایره سبز، ص. ۱۲۶
  11. دهباشی، ع. (١٣٨٣) اصفهان، تهران، خانه فرهنگ گویا
  12. استاد محمد کریم پیرنیا؛ "معماری اسلامی ایران"؛ انتشارات سروش دانش
  13. «تحول معماری اسلامی در مسجد جامع اردستان، روزنامه ایران».

منابع[ویرایش]

  • موله، م. ایران باستان. ترجمهٔ ژاله آموزگار، چاپ سوم. تهران: انتشارات توس، ۱۳۶۵
  • عفیفی، رحیم. اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. چاپ اول. تهران: انتشارات توس ۱۳۷۴
  • مشکوتی، نصرت‌الله (۱۳۴۹). فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران. سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران. ص. ۲۸۴.
  • یاغش کاظمی. «چهارتاقی‌ها و آتشخانه‌های ایران» (PDF). دوفصلنامه دانش مرمت و میراث فرهنگی، ویژه‌نامه آتشکده‌ها و آتشگاه‌های ایران. دریافت‌شده در ۸ اسفند ۱۳۹۶.

پیوند به بیرون[ویرایش]