نرم‌تنان
| نرم‌تنان | |
|---|---|
| |
| ماهی مرکب، Sepioteuthis sepioidea | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | نرم‌تنان لینئوس، ۱۷۵۸ |
| رده‌ها | |
|
سپرپایان (Caudofoveata) | |
نَرم‌تَنان (به انگلیسی: mollusca)دومین شاخه بزرگ از سلسلهٔ جانوران هستند. جانوران این شاخه دارای ریخت‌شناسی بسیار متنوع هستند و اعضای آن ساختار دهانی کیتینی به نام سوهانک دارند و تقارن دوطرفی و بندبند بودن بدنشان به‌طور کامل یا تقریباً از بین رفته‌است؛ بدن آن‌ها دارای پوسته‌ای صدفی است که از ترشحات جُبه به وجود آمده‌است. فرهنگستان زبان فارسی در مصوبات تازه خود برای شاخه‌های جانداران پسوند «-تباران» را در نظر گرفته و بنا بر این شیوه بندپایان را «نرم‌تن‌تباران» نیز نامیده‌است.[۱]
شاخه نرم‌تنان شاخه‌ای پرتنوع و موفق است و شامل جانورانی چون هشت‌پا، حلزونها و ماهی‌های مرکب می‌شود. نرم‌تنان از سده‌ها پیش برای انسان از نظر مواد خوراکی و تجارت مروارید اهمیت داشته‌اند. نیش برخی از نرم‌تنان ازجمله هشت‌پای حلقه‌آبی می‌تواند کشنده باشد.
نرم‌تنان سر و پا و آب‌ششهای مجزا دارند و به این خاطر از شاخه کرم‌های حلقوی پیشرفته‌ترند. بدن نرم‌تنان به به بخش‌های اصلی سر، پا، توده احشایی و جُبّه تقسیم می‌شود. جبه آن‌ها موادی را ترشح می‌کند که تشکیل صدفی آهکی می‌دهد. هر چه صدف بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد حرکت جانور کندتر است. بیشتر نرم‌تنان زبانی دندانه‌دار دارند که سوهانک نامیده می‌شود.
شاخه نرم‌تنان دارای هفت رده است که بیشتر آن‌ها در آب زندگی می‌کنند. این رده‌ها عبارتند از شکم‌پایان، سرپایان، ناوپایان، سپرپایان، دوکفه‌ای‌ها، گهواره‌های دریایی، بی‌لاکه‌ای‌ها، تک‌لاکه‌ای‌ها و چندلاکه‌ای‌ها.
از این هفت رده، تنها دو رده شکم‌پایان و دوکفه‌ای‌ها جانوران خشکی‌زی دارند.
هرچند نرم‌تنان در زمره کاواکه‌داران coelomates هستند اما کاواکه coelom (حفره اصلی بدن) آن‌ها بسیار کوچک است و حفره اصلی بدن آن‌ها که خون در آن گردش می‌یابد خون‌کاواکه hemocoel نامیده می‌شود. دستگاه گردش خون نرم‌تنان از نوع باز است یعنی به جای خون‌رسانی از طریق رگ‌ها اندام‌های داخلی در حفره‌ای پر از خون قرار می‌گیرند و شمار رگ‌ها در بدن آن‌ها زیاد نیست.
دفع فضولات بدن آن‌ها از طریق دو کلیه انجام می‌شود. نرم‌تنان دو جنس مخالف دارند و باروری در آن‌ها می‌تواند درونی یا بیرون باشد. دستگاه عصبی نرم‌تنان دربرگیرنده گره‌های عصبی ganglia سری، جنبی، و پایی است. نرم‌تن‌ها هم‌چنین اندام‌های حسی هم‌چون چشم، شاخک و غیره دارند.
نرم‌تن‌شناسی شاخه‌ای از جانورشناسی است که به بررسی و پژوهش دربارهٔ این شاخه از جانوران می‌پردازد.
| جانوران شاخهٔ نرم‌تنان | |
|---|---|
| رده | نمونهٔ جانوران |
| شکم‌پایان | حلزون | حلزون سیب | لیسه | لیسه دریایی | پروانه دریایی | خاره‌چسب |
| سرپایان | هشت‌پا | ملوانک | سپیداج | ماهی مرکب | ماهی مرکب دم‌کل | ماهی مرکب جهنمی | تانینگیای ایرانی |
| ناوپایان | عاجک لیز | عاجک نرم‌شیار |
| سپرپایان | لیمیفوسوریدا | کاذب‌دندان |
| دوکفه‌ای‌ها | گوش‌ماهی | صدف دوکفه‌ای | صدف چروک | صدف مروارید |
| گهواره‌های دریایی | گهواره دریایی | تونیسیا |
| بی‌لاکه‌ای‌ها | پولک‌پوست | شیارشکم |
| تک‌لاکه‌ای‌ها | چپ‌پوستکان | تک‌لاکه‌پوش | نوپوستک |
| چندلاکه‌ای‌ها | گهواره دریایی خاردار | لپیدوپلورینا |
منابع[ویرایش]
- ↑ واژه‌های مصوّب فرهنگستان تا پایان دفتر یازدهم فرهنگ واژه‌های مصوّب
بیولوژی و بیوشیمی خاک: دکتر علی اکبر صفری سنجانی. دانشگاه بوعلی سینا
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نرم‌تنان موجود است. |
- آبوت، آر. توکر (۱۳۵۷)، دوکفه‌ای‌ها و حلزون‌های دریایی، ترجمهٔ منوچهر مهرنوش، انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.
Brusca & Brusca (1990). Invertebrates. Sunderland, Mass. : Sinauer Associates.
| دوکفه‌ای‌ها |
| |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| شکم‌پایان |
| |||||||||||||||||||
| سرپایان |
| |||||||||||||||||||
| گهواره‌های دریایی | ||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون نرم‌تنان است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
