بوتیمار

بوتیمار
بوتیمار کمینه (Ixobrychus exilis)
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پرندگان
راسته:	سقامرغ‌سانان
تیره:	حواصیلان
جنس‌ها
Ixobrychus بیلبرگ، ۱۸۲۸ Botaurus استیفنس، ۱۸۱۹

بوتیمار یا غم‌خورک گونه‌ای پرندهٔ آبچر است از راسته سقامرغ‌سانان، خانوادهٔ حواصیلان. ویژگی اصل این پرنده که آن را از دیگر اعضای تیره حواصیلان متمایز می‌کند، گردن کوتاه‌تر آن است.

دو زیرگونه از بوتیمار در ایران به همین نام شهره‌اند که در سیستان و سواحل خزر به میان نیزارها و باتلاق‌ها به فصول پرباران می‌زیند. این دو عبارت‌اند از بوتیمار و بوتیمار کوچک. بوتیمار آهسته و به‌دشواری و در ارتفاعی کم پرواز می‌کند و گردن خود را هنگام پرواز جمع می‌کند و به هنگام خطر بی‌حرکت می‌ایستد و منقار خویش را به شکلی ویژه عمودی نگاه می‌دارد و به شکلی گوژپشتانه حرکت می‌کند. وی رابطه نامأنوسی با انسان دارد و بیشتر از انسان دوری می‌جوید و صبح زود یا به هنگام غروب از نهانگاه خود بیرون می‌آید.

در ادب پارسی

بوتیمار از جمله مرغان افسانه‌ای ادبیات پارسی است که به تنگ‌چشمی و بخیلی آوازه دارد. مشهور است که بوتیمار همیشه در تشنگی به سر می‌برده اما آن هنگام که به رودخانه و دریا می‌رسیده، چه غم بسیار می‌خورده که مبادا آب دریا تمام شود و او از تشنگی بمیرد، از این جهت آب نمی‌خورده. بوتیمار به معنای صاحب غم‌خواری است.

از بوتیمار با نام‌هایی دیگر چون کیلان، غم‌خورک، ماهی‌خوار، هوقار و مرغ غصه نیز یاد می‌کنند.

بوتیمار در شعر پارسی

تو همچون گل ز خندیدن لبت با هم نمی‌آید		روا داری که من بلبل چو بوتیمار بنشینم (سعدی)
مَثَلِ جام و پارسایان است		لب دریا و مرغ بوتیمار (خاقانی)
گفت ای انوری آخر چه فتادست ترا		که فرو رفته‌ای و غمزده چون بوتیمار (انوری)
مرا آید ز بوتیمار خنده		لب دریا نشسته سرفکنده (عطار نیشابوری)
ندارم غصه دانه اگر چه گرد این خانه		فرورفته به اندیشه چو بوتیمار می گردم (مولانا)
بط شراب چو طاوس مست بال گشود		کشید سر به گریبان خود چو بوتیمار (صائب تبریزی)
مرغکی عاشق آبست‌که بوتیمارش		نام از آنست که پیوسته بود با تیمار (قاآنی)

گونه‌ها

پرندگانی که به نام بوتیمار شناخته می‌شوند و عضو زیرخانوادهٔ Botaurinae به شمار می‌روند عبارت‌اند از:

• زیرخانوادهٔ Botaurinae
  • سرده غمخورک‌ها
    • بوتیمار کوچک، Ixobrychus minutus
    • بوتیمار کوچک استرالیایی، Ixobrychus dubius
    • بوتیمار کوچک نیوزیلندی، Ixobrychus novaezelandiae (منقرض)
    • بوتیمار دارچینی، Ixobrychus cinnamomeus
    • بوتیمار پشت‌راه‌راه، Ixobrychus involucris
    • بوتیمار کمینه، Ixobrychus exilis
    • بوتیمار زرد، Ixobrychus sinensis
    • بوتیمار شرنک، Ixobrychus eurhythmus
    • بوتیمار کوتوله، Ixobrychus sturmii
    • بوتیمار سیاه، Ixobrychus flavicollis
  • سردهٔ بوتیمارهای بزرگ
    • بوتیمار آمریکایی، Botaurus lentiginosa.
    • بوتیمار اوراسیایی یا بوتیمار بزرگ، Botaurus stellaris
    • بوتیمار آمریکای جنوبی، Botaurus pinnatus
    • بوتیمار استرالزیایی، Botaurus poiciloptilus
    • Botaurus hibbardi (فسیل)
  • سرده Zebrilus (بوتیمارهای زیگزاگی)
    • حواصیل زیگزاگی (یا درستش بوتیمار زیگزاگی)، Zebrilus undulatus