یوکاریوت
در زیست‌شناسی به جانداری که یاخته‌های (سلول) آن هسته واقعی دارند یوکاریوت (Eukaryote) یا هوهسته‌ای[۱] گفته می‌شود.
به همین منوال، به فرمانروی جانداران تک‌یاخته‌ای (تک سلولی) و پُریاخته‌ای (پرسلولی) که یاخته‌های آنها هستهٔ واقعی و غشا دارد، هوهسته‌ای‌ها (Eukaryotae) می‌گویند.
هوهسته‌ای‌ها دارای یاخته‌هایی هستند که در آنها ماده ژنتیکی در یک غشا ی دو لایه‌ای محفوظ شده که هسته یاخته نام دارد. موجودات پرسلولی همگی یوکاریوت هستند و در مقابل یوکاریوت گروهی به نام پروکاریوت یا پیش هسته‌ای قرار دارد که در آنها ماده ژنتیکی در تماس مستقیم با سیتوپلاسم قرار دارد.
هوهسته‌ها دارای کروموزوم خطی هستند و اندامک‌های غشاداری مانند میتوکندری نیز دارند. ریبوزوم‌های سلول‌های هوهسته‌ای پیچیدگی بیشتری نسبت به ریبوزوم‌های سلول‌های پیش‌هسته‌ای دارند و کمی بزرگترند.
داشتن هستهٔ غشادار و میان‌یاخته حاوی اندامک‌های یاخته‌ای که شامل همهٔ یاخته‌ها به‌جز باکتری‌ها می‌شود را هوهستگی (eukaryosis) می‌گویند.
اندازه یوکاریوتها به طور متوسط ۱۰میکرومتر است
تفاوت‌های یوکاریوت و پیش‌هسته‌ای‌ها[ویرایش]
| یوکاریوتها | پروکاریوت‌ها |
|---|---|
| دارای هسته مشخص و محصور در غشا | فاقد هسته |
| دارای اندامک‌های غشادار و مشخص و دستگاه غشایی درونی | فاقد اندامک‌های محدود به غشا |
| اندازه بسیار متنوعی دارند. | اندازه یک سلول پروکاریوت ۱ تا ۱۰ میکرومتر است. |
| ماده ژنتیکی یک سلول یوکاریوتی عمدتاً در هسته متمرکز است. | ماده ژنتیکی سلول در ناحیه شبه‌هسته‌ای موسوم به نوکلئوئید متمرکز شده است. |
| سلول‌های یوکاریوتی دارای سه نوع RNA پلی مراز اصلی هستند. البته کلروپلاست و میتوکندری آن نیز RNA پلی مراز دارند. | سلول‌های دارای یک نوع RNA پلی مراز هستند. |
| ماده ژنتیکی یک سلول یوکاریوتی عمدتاً در هسته متمرکز است. بخش اندکی نیز درون اندامک‌های درون‌یاخته‌ای هم‌چون میتوکندری، کلروپلاست و گلی‌اکسیزوم دیده می‌شود. | ماده ژنتیکی سلول پروکاریوتی از لحاظ کمیت ۷۰۰ مرتبه کم‌تر از ماده ژنتیکی نوع یوکاریوتی است. |
| تاژک سلول یوکاریوتی عمدتاً از جنس پروتئین استوانه‌ای شکل ریزلوله است. | تاژک سلول پروکاریوتی از جنس پروتئین فلاژلین است. |
| تاژک در حال حرکت، دارای حرکت شلاقی است | تاژک در حال حرکت، دارای حرکت چرخشی است |
| فرایندهای آندوسیتوز و اگزوسیتوز را فقط در انواع یوکاریوتی می‌توان یافت | فرایندهای آندوسیتوز و اگزوسیتوز را نمی‌توان یافت |
| حجم یک سلول یوکاریوتی هزاران بار بزرگتر از نوع پروکاریوتی است. | حجم یک سلول پروکاریوتی کم است. |
| فرمانروهای آغازیان -گیاهان- جانوران – قارچها در این گروه قرار دارند. | فرمانروی باکتری‌ها شاخص‌ترین نوع پروکاریوت‌ها هستند. |
| فرایند رونویسی در سلول‌های یوکاریوت کمی پیچیده‌تر از سلول‌های پروکاریوتی است. دارای اینترون و اگزون | فرایند رونویسی در سلول‌های پروکاریوت‌ها کمی ساده‌تر از سلول‌های یوکاریوتی است؛ و فاقد اینترون و اگزون (البته در آرکی‌باکتری‌ها استثا) |
| دارای پروتئین‌های متنوع است و دارای ۴ تا ۵ نوع هیستون که به دی‌ان‌ای پیوسته‌اند. | دارای معدودی پروتئین (اکثراً آنزیم) است و فاقد هیستون |
| دارای پروتئین‌های اکتین یا میوزین است. | فاقد پروتئین‌های اکتین یا شبه میوزین |
| دارای ریزلوله است. | فاقد ریزلوله |
| کروموزوم‌های نوکلئوپروتئین دارند. | کروموزوم‌های نوکلئوپروتئین ندارند. |
| میتوز و میوز دارند. | میتوز ندارند. |
| ژنوم آنها بیش از یک مولکول دی‌ان‌ای خطی است. | دارای یک مولکول دی‌ان‌ای حلقوی |
| ریبوزوم S۸۰ دارند. بزرگتر و پیچیده‌تر البته در کلروپلاست و میتوکندری خود از نوع S۷۰ دارند. | ریبوزوم S۷۰ دارند؛ کوچکتر و ساده‌تر |
| سانترومر یا کینه توکور دارند. | سانترومر یا کینه توکور ندارند. |
| یک یا چند هستک دارند | هستک ندارند. |
| دارای کیپه‌های متعدد از یک ژن | از هر ژن یکی دارند. |
| همانندسازی در مواضع متعدد یا دارای چندین دوراهی همانندسازی | یک نقطه شروع همانندسازی دارند؛ و دوجهتی |
| سنتز همه زنجیره‌های پلی پپتیدی با متیونین فرمیله نشده آغاز می‌شود. | سنتز همه زنجیره‌های پلی پپتیدی با متیونین فرمیله آغاز می‌شود. |
| ردیف هاگنس (TATA)، راه‌انداز (پروموتور) RNA پلیمراز۲ است که به ردیف پرینبو در پروکاریوت‌ها شباهت دارد. | ردیف پرینبو (TATAATG) در نزدیکی نقطه آغاز راه‌انداز جای دارد. |
| معمولاً در انتهای ۵ پریم mRNA کلاهک وجود دارد. | کلاهک ندارد. |
| به دو انتهای mRNA پروتئین‌های پیوسته متفاوت متصل است. | فاقد پروتئین‌های پیوسته به انتهای mRNA است. |
| اکثراً ردیف پلی A بلندی در انتهای ۳پریم در mRNA داند. | وجود ردیف پلی A در انتهای ۳پریم در mRNA نادر است. |
| mRNA منحصراً (مونو سیسترونی) یا تک ژنی است. | mRNA چندژنی (پلی سیسترونی) در آنها متداول است. |
تقسیم‌بندی یوکاریوتها[ویرایش]
در ۱۸۶۶ این تقسیم‌بندی برای یوکاریوتها ملاک بود:
سپس در سال ۲۰۰۵ یوکاریوتها به این شکل تقسیم‌بندی شدند (با ویرایشی در سال ۲۰۱۲):
| باستان‌گیاهیان | رویان‌داران، جلبک سبز، جلبک قرمز، و glaucophyte |
| SAR supergroup | ناجورتاژکان (جلبک قهوه‌ای، دیاتوم، ...), حبابچه‌داران، و ریزاریا (روزن‌داران، شعاعیان، و دیگر پروتوزوآی آمیبی شکل). |
| برون‌کافتگان | پروتوزوآهای متنوع تاژک‌داران |
| آمیبوزوا | بیشتر lobose آمیبی شکل و slime mold |
| پشت‌تاژکان | جانوران، قارچها، choanoflagellate, .... |
طبقه‌بندی جانداران[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ یوکاریوت موجود است. |
| لینه ۱۷۳۵[۲] |
هکل ۱۸۶۶[۳] |
چاتون ۱۹۲۵[۴] |
کوپلند ۱۹۳۸[۵] |
ویتیکر ۱۹۶۹[۶] |
ووز و دیگران ۱۹۹۰[۷] |
کاوالیر-اسمیت ۱۹۹۸[۸] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۲ فرمانرویی | ۳ فرمانرویی | دوقلمرویی | ۴ فرمانرویی | ۵ فرمانرویی | سه‌حوزه‌ای | ۶ فرمانرویی |
| (در نظر گرفته نشده) | آغازیان | پروکاریوت‌ها | مونرا | مونرا | باکتری‌ها | باکتری‌ها |
| باستانیان (Archaea) | ||||||
| یوکاریوتها | آغازیان | آغازیان | یوکاریا | پروتوزوآ | ||
| کرومیست‌ها | ||||||
| گیاهان | گیاهان | گیاهان | گیاهان | گیاهان | ||
| قارچها | قارچها | |||||
| جانوران | جانوران | جانوران | جانوران | جانوران |
منابع[ویرایش]
- ↑ برابرنهاده فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- ↑ Linnaeus, C. (1735). Systemae Naturae, sive regna tria naturae, systematics proposita per classes, ordines, genera & species.
- ↑ Haeckel, E. (1866). Generelle Morphologie der Organismen. Reimer, Berlin.
- ↑ Chatton, É. (1925). "Pansporella perplexa. Réflexions sur la biologie et la phylogénie des protozoaires". Annales des Sciences Naturelles - Zoologie et Biologie Animale. 10-VII: 1–84.
- ↑ Copeland, H. (1938). "The kingdoms of organisms". Quarterly Review of Biology 13: 383–420. doi:10.1086/394568.
- ↑ Whittaker, R. H. (January 1969). "New concepts of kingdoms of organisms". Science 163 (3863): 150–60. Bibcode:1969Sci...163..150W. PMID 5762760. doi:10.1126/science.163.3863.150.
- ↑ Woese, C.; Kandler, O.; Wheelis, M. (1990). "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya.". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. Bibcode:1990PNAS...87.4576W. PMC 54159. PMID 2112744. doi:10.1073/pnas.87.12.4576.
- ↑ Cavalier-Smith, T. (1998). "A revised six-kingdom system of life". Biological Reviews 73 (03): 203–66. PMID 9809012. doi:10.1111/j.1469-185X.1998.tb00030.x.
- Wikipedia contributors, "Eukaryote," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Eukaryote&oldid=581554630 (accessed November 15, 2013).
|
||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
