شهرستان شمیرانات
| شهرستان شمیرانات شمیران | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | شمیرانات |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | طجرشت |
| سال شهرشدن | ۱۳۵۷[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۴۷٬۲۷۹ (۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۶۰۰ متر (بخش مرکزی)[۲] |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۲/۹ درجه سانتیگراد[۳] |
| میانگین بارش سالانه | ۴۳۵/۸ میلیمتر[۴] |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۱ |
| وبگاه | فرمانداری شمیرانات |
  شهرستان شمیرانات | |
شهرستان شمیرانات، شمالی‌ترین شهرستان استان تهران است که در دامنه‌های البرز جنوبی قرار گرفته‌است. این شهرستان از ۳ بخش شمیران، لواسانات و رودبار قصران تشکیل شده‌است. اين شهرستان در شمال به استان مازندران و استان البرز و نيز از جنوب به شهرستانهای تهران و فيروزكوه همسايه است.
مرکز این شهرستان شهر تجریش (شمیران) می‌باشد که شامل سرتاسر منطقه ۱ شهرداری تهران می‌گردد. شمیران در مجاورت شهر تهران و در شمال و شمال شرق آن قرار دارد که به علت گسترش تدریجی پایتخت، در تهران ادغام شده‌است. همچنین شهر لواسان مرکز بخش لواسانات و شهر اوشان فشم میگون مرکز بخش رودبار قصران می‌باشد.
این شهرستان به‌دلیل قرارگیری بر روی سلسه‌جبال البرز، در بیشتر نقاط از اقلیم کوهستانی برخوردار است و دارای زمستان‌هایی طولانی، پربارش و طاقت‌فرسا می‌باشد و تنها قسمت‌هایی از جنوب این شهرستان که در شمال شهر تهران واقع شده‌است، از آب‌وهوای ملایم کوهستانی بهره می‌برد.
محتویات
جمعیت[ویرایش]
جمعیت شهرستان بر حسب سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ بدون احتساب جمعیت شهر تجریش برابر ۴۷٬۲۷۹ نفر با تعداد ۱۶٬۱۰۷ خانوار است.
زبان[ویرایش]
دانشنامه ایرانیکا درباب زبان منطقه قصران آورده است که باید به دو بخش باید تقسیم شود . زبان بومیان شمال و شمال شرق منطقه بخش درونی قصران نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد. گویش منطقه جنوبی از اوشان در مرکز تا جیرود و تجریش در جنوب شمیران گونه ای فارسی-مازندرانی است و ویژگی های زبانهای کاسپین را دارد[۵]در سال های دور آن دسته از بومیان تهران که در محدوده ونک و شمیران سکونت داشتند بدلیل مجاورت با استان مازندران لهجه مازندرانی داشتند . والنتین ژوکوفسکی خاورشناس و زبان شناس روس اواخر قرن ۱۹ میلادی در سفری که به ایران داشت در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند؛ گویشی که شباهت بسیاری با گویش مازندرانی دارد .تا امروز در محدوده‌هایی از جمله سرآسیاب دولاب، شاه عبدالعظیم و... هنوز هم افرادی با لهجه شمرانی صحبت کنند؛ لهجه‌ای که ملایم شده گویش مازنی است[۶].گیتی دیهیم در کتاب بررسی خرده‌گویش‌های منطقهٔ قصران به انضمام واژه‌نامهٔ قصرانی آورده است : البته زبان رایج در لالان مانند اوشان، فشم، میگون و لواسان، کاملاً تاتی نیست و زبان مازندرانی بسیار در آن نفوذ یافته است. گویش مردم لالان به گویش روستاهای امامه، زایگان، آبنیک، گرمابدر، میگون و شمشک در قصران بسیار نزدیک است. نفوذ مازندرانی در زبان تاتی قصران به این دلیل است که قصران در گذشته تحت حاکمیت طبرستان قرار داشته اما در تقسیمات کشوری معاصر جزو استان تهران محسوب می‌شود.[۷]حسین کریمان در جلد دوم کتاب قصران کوهسران آورده است :منطقه قصران باستانی شامل مناطق اوشان، فشم، شمشک، گاجره و روستاهای کوهپایه‌ای توچلال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود. زبان عمومی مردم قصران لهجه‌ای از زبان باستانی پهلوی است که زبان طبری یا مازندرانی، که از ریشه‌ی زبانهای دیرین ایرانی است، و عربی و اندکی ترکی، بدان درآمیخته و از زبان دری نیز در قرون اسلامی تاثیر یافته است، و هر چه از ری به مازندران نزدیک تر شوند بر میزان لهجه‌ی مازندرانی به همان نسبت افزوده می‌شود، چنانکه در لهجه‌ی میگون و شهرستانک و لالان و زایگان و روته و گرمابدر و شمشک و دربندسر لهجه‌ی مازندرانی غلبه دارد[۸] .
شهرها[ویرایش]
- تجریش (شمیران): شهر تجریش شامل منطقه ۱ شهرداری تهران بوده و در دامنه‌های رشته کوه البرز و در ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.[۹] ارتفاع در میدان تجریش (مرکز شهرستان) ۱۶۰۰ متر از سطح دریا است.[۲]
- لواسان: شهر لواسان در دامنه رشته کوه البرز و متوسط ارتفاع آن ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است.[۱۰]
- اوشان، فشم، میگون: شهر رودبار قصران (اوشان، فشم، میگون) در ارتفاع ۱۸۵۰ تا ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
- شمشک: شهر شمشک در ارتفاع ۲۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
معنی واژه[ویرایش]
این نام از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا».[۱۱] در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند.[۱۲] در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: « «ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است».[۱۲] نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می‌رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است.[۱۲] به گفته ع. پاشایی، نام شمیران نتیجهٔ فارسی‌سازی نام «شمرون» از گویش شمیرانی که با زبان مازندرانی اشتراکاتی دارد، است.[۱۳] هم چنین منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت‌المقدس وجود دارد.
پیشینه[ویرایش]
شهرستان شمیران در سال ۱۳۳۶ تأسیس گردیده در سال ۱۳۳۵ بنا به تصمیم دولت وقت استان مرکزی به مرکزیت تهران منحل و ری و شمیران در تهران ادغام گردیده ازنو هم‌زمان با تشکیل استان تهران بار دیگر شهرستان شمیران در سال ۱۳۶۶ با مصوبه هیئت وزیران به عنوان شهرستان مستقل رسمیت یافت.[۱۴]
پهناوری[ویرایش]
مساحت شهرستان به تقریب حدود ۱۱۱۱ کیلومتر مربع و ۹/۵ درصد مساحت استان است؛ و در بین ۱۴ شهرستان استان تهران، مقام پنجم را دارد. از این مساحت، حدود ۶۰ کیلومتر مربع مربوط به «شهر شمیران» شامل منطقه یک و غرب منطقه چهار شهرداری تهران بزرگ، حدود ۶۰۰ کیلومترمربع مساحت بخش لواسان، و حدود ۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت بخش رودبار قصران است. در آمارنامه استان تهران سال ۱۳۷۷ (سال انتشار: ۱۳۷۸) مساحت شهرستان شمیران ۱۱۱۱ کیلومتر مربع آمده‌است.[۱۴]
آب و هوا[ویرایش]
دمای سالانه شمیران در ایستگاه هواشناسی سعدآباد طبق آمار ۲۰ ساله (۱۳۵۳–۱۳۷۳) ۱۲/۹ درجه سانتیگراد است.[۱۵]
میزان بارندگی شمیران از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ به‌طور متوسط ۴۳۵/۸ میلیمتر بوده‌است.[۱۶]
بیشترین دمای ثبت شده از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ دمای +۳۹/۸ درجه سانتیگراد بوده‌است.[۱۶]
تعداد روزهای همراه با بارش برف شمیران نیز ۲۴ روز در سال ثبت شده‌است.[۱۶]
شهرستان شمیرانات در تقسیمات کشوری ایران[ویرایش]
شهرستان شمیران از دو بخش و سه دهستان و چهار شهر تجریش، لواسان، اوشان، فشم، میگون و شمشک تشکیل شده‌است.[۱۷]
- بخش رودبار قصران[۱۸]
- دهستان رودبار قصران[۱۹]
- شهرها: شمیران،[۲۰][۲۱] اوشان، فشم، میگون (شهر قصران) و شمشک (تأسیس در آبان ۱۳۹۱)[۲۲]
- بخش لواسانات[۲۳]
شمیران از دیدگاه تاریخی و غیررسمی[ویرایش]
شمیران روستاهای کهن و زیبای فراوانی داشته‌است. نام‌های بسیاری از این روستاها زیبا و گوشنوازند و بسیاری از این نام‌ها از ریشه لهجه شمیرانی زیر شاخه زبان تاتی که تا قبل از انقلاب سال ۵۷ زبان چیره در شمیران بوده‌است، گرفته شده‌اند.[۲۶]
نام برخی از شهرک‌ها، شهرها و روستاهای شمیران که بیشترشان امروزه از محله‌های تهران بزرگ به‌شمار می‌روند از این قرارند:
- آبنیک
- آجودانیه (چاله باغ)
- آهار
- اختیاریه
- اراج
- اُزگُل
- ازگیل دره
- افجه
- اقدسیه
- امامه
- انباج
- اوشان، فشم، میگون
- اوین
- باستی
- باغ شاطر
- برگ جهان
- بوجان
- پس قلعه (دربند علیا)
- تجریش
- تیغستان
- جعفرآباد
- جماران
- جمال‌آباد
- جمشیدآباد
- جوز درختک
- چالهرز
- چهارباغ
- چیذر
- حصاربوعلی
- خلازیل (خورآذین)
- دارآباد
- دربند
- دربندسر
- درکه
- دروس
- درویش نو (تخت معیر)
- دزاشیب دزآشوب
- ده نارمک
- رستم‌آباد
- زایگان
- زردبند
- زرگنده
- زعفرانیه
- سامیان
- سبو بزرگ
- سبو کوچک
- سربند
- سرنو
- سعادت آباد[نیازمند منبع]
- سعدآباد
- سوآدر
- سوهانک
- سینک
- شادآباد
- شمشک
- شنگ‌زار (شِنکزار)
- شورکاب
- شیان
- صاحب‌قرانیه
- فرحزاد[نیازمند منبع]
- فرمانیه
- فشم
- قاسم‌آباد (محله)
- قلهک
- قنات کوثر
- قیطریه
- کاشانک
- کردیان
- کلاک
- گرمابدر
- گلابدره
- گلندوک
- لارک
- لتیان
- لزو
- لشکرک
- لواسان (روستا)
- لواسان (شهر)
- لویزان
- مجیدآباد (تهران)
- نخجوان
- محمودیه
- میگون
- ناران
- نودونک
- نوشانی
- نیاوران
- هنزک
- ولنجک
- استلک (اصطلک)
- تلو
- چاهک (امامیه)
- حسین‌آباد مبارک‌آباد
- حصارک
- گنج‌آباد (امانیه)
- لالون (لالان)
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
برخی مراکز دیدنی این شهرستان عبارت‌اند از: شهر هویزه روستای زیبای دربندسر، دریاچه سد لتیان، کوه مهرچال ، پارک جنگلی لویزان، آبشار دوقلو، آبشار اسون، آبشار پسنگ، آبشار سوتک، آبشار منظریه، اردوگاه امام خمینی ره، پیست توچال، پیست دربندسر، پیست شمشک، پیست دیزین از جاده بالا، دیواره یخی هملون میگون، امامزاده قاسم (شمیرانات)، بقعه سلطان، آرامگاه‌های خواجه احمد، موسی، سید میر سلیم و مکان‌های تاریخی و چون مسجد امام حسن عسکری، قلعه دختر ضحاک، قصر ضحاک، گورستان زرتشتیان، تپه کله قندی، قبر تاج‌الدین، سعادت آباد و تپه حصارک، پارک جنگلی تلو، پارک جنگلی لویزان، باغ پرندگان لویزان و غیره.[۲۷]
پانویس[ویرایش]
- ↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ نقشه توپوگرافی میدان تجریش http://www.shiaupload.ir/images/85731941327776747944.png بایگانی‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
- ↑ http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5037 (توکلی‌نیا، ص ۲۲۰)
- ↑ سایت هواشناسی کشور http://www.irimo.ir/english/publication/index.asp
- ↑ the region can be divided into two linguistic zones: (1) The vernaculars of the north and southeast of Inner Qaṣrān show high degrees of affinity with Ṭabari (Māzandarāni) but with a substantial blend of Persian vocabulary and grammar; they are thus coined as ‘Ṭabaroid’ (Borjian, 1913b). (2) The southern dialects, from Ušān in the middle course of the Upper Jājrud southward to Tajriš in Šemirān, are given the appellation ‘Perso-Tabaric’ on the grounds that they are akin to Persian, while carrying a thick Caspian stratum, Giti Deyhim and EIr., “QAṢRĀN,” Encyclopædia Iranica, online edition
- ↑ «بررسی لهجه تهرانی در گفت‌وگو با پژوهشگران تاریخ پایتخت و زبان‌شناسان». همشهری آنلاین.
- ↑ دیهیم گیتی، کتاب «بررسی خرده‌گویش‌های منطقه قصران»، ۱۳۸۴، چاپ اول، نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- ↑ کریمان، حسین (۱۳۸۶). قصران (کوهسران). تهران: وزیری (کالینگور). ص. جلد دوم صفحه ۷۵۸. شابک ۹۷۸۹۶۴۵۲۸۱۰۱۲.
- ↑ نقشه توپوگرافی مرتفعترین نقطه مسکونی منطقه ۱ شهرداری تهران (تجریش) http://www.shiaupload.ir/viewer.php?file=36510076661671889070.png بایگانی‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ نقشه توپوگرافی شهر لواسان http://www.shiaupload.ir/viewer.php?file=71463137985502739310.png بایگانی‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
- ↑ شهرستان شمیرانات بایگانی‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ جلال فرهمند، حومه طهران (۱) بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، ماهنامهٔ الکترونیکی بهارستان، شماره ۲۷
- ↑ ع.پاشایی، حکایت گاوزَن‌گاو و چلیک آب، وبگاه چکلی-پکلی.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «سایت فرمانداری شمیران».[پیوند مرده]
- ↑ (توکلی‌نیا، ص ۲۲۰)
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ سازمان هواشناسی کشور http://www.irimo.ir/english/publication/index.asp
- ↑ وبگاه فرمانداری شمیرانات بایگانی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ بخش رودبار قصران بایگانی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیران، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ نقشهٔ تقسیمات سیاسی شمیران بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیران، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ شهر شمیران (تجریش)(مقر فرمانداری شهرستان) بایگانی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیران، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ نقشهٔ پراکنش نقاط شهری و روستایی شهرستان شمیران) بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ اطلاعات شهرداری‌ها (پایین صفحه) بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ بخش لواسانات بایگانی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ نقشهٔ تقسیمات سیاسی شمیرانات بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ اطلاعات شهرداری‌ها بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، وبگاه فرمانداری شمیرانات، بازیابی ۸ آوریل ۲۰۰۸
- ↑ روزنامه همشهری
- ↑ شهرستان شمیران بایگانی‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۰۵ توسط Wayback Machine، وبگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، بخش جغرافیای سیاسی
منابع[ویرایش]
- قصران (کوهسران)، نگارش حسین کریمان
- سایت فرمانداری شمیران www.shemiran.gov.ir
- رضا رادنژاد و دیگران، شمیران یا، باغهای گمشده[پیوند مرده]، تهران، ایران زمین، ۱۶۰ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۰.
- منوچهر ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران[پیوند مرده]، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۲۶۹ صفحه، چاپ اول، ۱۳۷۴.
- علی اکبر محمودیان و دیگران، اطلس شهرستان شمیران: رودبار قصران، لواسان و شهر شمیران (تجریش)[پیوند مرده]، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۲ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۱.
- ناصر پازوکی طرودی، آثار تاریخی شمیران: لواسان و رودبار قصران (جغرافیای تاریخی و معرفی محوطه‌های باستانی و...)[پیوند مرده]، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۴۳۶ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۲.
- غلامحسین عباسی، حاشیه‌ای بر متن، نگاهی به وجه تاریخی و فرهنگی البرز مرکزی و غرب فلات ایران و زبان شمیرانی، آذر ماه ۱۳۹۵
جستارهای وابسته[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای شهرستان شمیرانات دارد. |
- محله‌هایی که تعلق می‌آورند، پایگاه اطلاع‌رسانی معماری و شهرسازی، اردیبهشت ۸۴.
- دربند، در حصار، روزنامهٔ همشهری، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۸۲، سال سوم، شماره ۱۶۳.
- تهران یادگارهای قاجار را فراموش می‌کند، روزنامهٔ ایران، شنبه ۲۵ تیر ۱۳۸۴، شمارهٔ ۳۱۹۲.
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
