شهرستان شمیرانات

شمیران شمیران
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	شمیران
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	طجرشت
سال شهرشدن	۱۳۵۷
مردم
جمعیت	۵۴۸۷۳۳ (۱۳۹۰)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۶۰۰ متر (بخش مرکزی)
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۲/۹ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۴۳۵/۸ میلیمتر
اطلاعات شهری
وبگاه	فرمانداری شمیرانات
شمیران روی نقشه ایران ۳۵.۸۰۷۰°شمالی ۵۱.۴۲۸۸°شرقی / 35.8070; 51.4288

شميرانات يكی از شهرستان های استان تهران است كه در دامنه‌های البرز جنوبی قرار گرفته است. در گفتار عامیانه به این شهرستان شمرون می‌گویند. شمیران در مجاورت شهر تهران و در شمال و شمال شرق آن قرار دارد.

این شهرستان از شهر شمیران (شامل تمامی منطقه ۱ شهرداری تهران، بخش اعظم از منطقه ۳ و شرق و شمال منطقه ۲) و بخش‌های لواسانات و رودبارقصران تشكيل می‌شود. به علت گسترش تدریجی شهر تهران، شمیران در شهر تهران ادغام شده و تحت نظارت مناطق ۱ و ۲ و ۳ شهرداری تهران اداره می‌شود.

جمعیت

جمعیت شهرستان بر حسب سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ برابر ۵۴۸۷۳۳ نفر با تعداد ۱۷۳۷۶۷ خانوار است که از این تعداد ۵۰۴۶۷۲ نفر جمعیت شهر تجریش با ۱۵۹۵۳۳ خانوار و ۴۴۰۶۱ نفر جمعیت دو بخش تابعه شهرستان با ۱۴۲۳۴ خانوار می‌باشد. طبق سرشماری سال ۹۰ جمعیت روستایی شهرستان ۲۰۳۶۱ نفر و جمعیت شهری ۵۲۸۳۷۲ نفر اعلام گردیده است.

مکان نگاری

• تجریش: شهر تجریش (منطقه ۱ شهرداری تهران و بخش اعظم منطقه ۴) در دامنه رشته کوه البرز و در ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع در میدان تجریش (مرکز شهرستان) ۱۶۰۰ متر از سطح دریا است.
• لواسان: شهر لواسان در دامنه رشته کوه البرز و متوسط ارتفاع آن ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است.
• اوشان فشم میگون: شهر قصران (اوشان - فشم - میگون) در ارتفاع ۱۸۵۰ تا ۲۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
• شمشک: شهر شمشک در ارتفاع ۲۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

معنی واژه

این نام از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا». در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند. در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: « «ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است». نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می‌رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است. هم چنین منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت المقدس وجود دارد.

پیشینه

شهرستان شمیران در سال ۱۳۳۶ تأسیس گردیده در سال ۱۳۳۵ بنا به تصمیم دولت وقت استان مرکزی به مرکزیت تهران منحل و ری و شمیران در تهران ادغام گردیده ازنو هم‌زمان با تشکیل استان تهران بار دیگر شهرستان شمیران در سال ۱۳۶۶ با مصوبه هیئت وزیران به عنوان شهرستان مستقل رسمیت یافت.

پهناوری

نمایی از برج‌های منطقه یک تهران از بزرگراه مدرس

مساحت شهرستان به تقریب حدود ۱۱۱۱ کیلومتر مربع و ۹/۵ درصد مساحت استان است؛ و در بین ۱۴ شهرستان استان تهران، مقام پنجم را دارد. از این مساحت، حدود ۶۰ کیلومتر مربع مربوط به «شهر شمیران» شامل منطقه یک و غرب منطقه چهار شهرداری تهران بزرگ، حدود ۶۰۰ کیلومترمربع مساحت بخش لواسان، و حدود ۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت بخش رودبارقصران است. در آمارنامه استان تهران سال ۱۳۷۷ (سال انتشار: ۱۳۷۸) مساحت شهرستان شمیران ۱۱۱۱ کیلومتر مربع آمده است.

آب و هوا

دمای سالانه شمیران در ایستگاه هواشناسی سعدآباد طبق آمار ۲۰ ساله (۱۳۵۳–۱۳۷۳) ۱۲/۹ درجه سانتیگراد است.

میزان بارندگی شمیران از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ به طور متوسط ۴۳۵/۸ میلیمتر بوده است.

بیشترین دمای ثبت شده از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ دمای +۳۹/۸ درجه سانتیگراد بوده است.

تعداد روزهای همراه با بارش برف شمیران نیز ۲۴ روز در سال ثبت شده است.

شهرستان شمیران در تقسیمات کشوری ایران

شهرستان شمیران از دو بخش و سه دهستان و چهار شهر تجریش، لواسان، اوشان، فَشَم، میگون و شمشک تشکیل شده‌است.

• بخش رودبار قصران
  • دهستان رودبار قصران
  • شهرها: تجریش، اوشان، فَشَم، میگون (شهر قصران) و شمشک (تأسیس در آبان ۱۳۹۱)
• بخش لواسانات
  • دهستان لواسان بزرگ
  • دهستان لواسان کوچک
  • شهر: لواسان

شمیران از دیدگاه تاریخی و غیررسمی

شمیران روستاهای کهن و زیبای فراوانی داشته‌است. نام‌های بسیاری از این روستاها زیبا و گوشنوازند و بسیاری از این نام‌ها از ریشه لهجه شمیرانی زیر شاخه زبان تاتی که تاقبل از انقلاب سال۵۷ زبان چیره در شمیران بوده‌است، گرفته شده‌اند.

نام برخی از شهرک‌ها، شهرها و روستاهای شمیران که بیشترشان امروزه از محله‌های تهران بزرگ به شمار می‌روند از این قرارند:

پس قلعه (دربند علیا) دربند اختیاریه رستم‌آباد دربندسر گلابدره فرمانیه لویزان شیان چیذر قیطریه سوهانک قاسم‌آباد (محله) نخجوان دروس زرگنده قلهک دزآشیب دزآشوب دربند سربند فرحزاد درکه اوین خلازیل (خورآذین) تجریش صاحب‌قرانیه حسین‌آباد_مبارک آباد

جعفرآباد سعدآباد چاهک (امامیه) تیغستان حصاربوعلی چالهرز ولنجک اُزگُل لارک اراج آجودانیه (چاله باغ) جوز درختک جمشیدآباد درویش نو (تخت معیر) سامیان جماران شادآباد دارآباد گنج‌آباد (امانیه) محمودیه زعفرانیه اقدسیه باغ شاطر

لواسان (شهر) لواسان (روستا) گلندوک چهارباغ لتیان ناران نیاوران تلو قنات کوثر انباج برگ جهان سوآدر کاشانک ده نارمک استلک (اصطلک) مجیدآباد (تهران) اوشان آهار شورکاب شمشک

سبو بزرگ سبو کوچک باستی بوجان کردیان هنزک سینک افجه لشکرک زردبند لزو شنگ‌زار (شِنکزار) ازگیل دره فشم نودونک نوشانی کلاک زایگان لالون (لالان) آب نیک

میگون جمال آباد سرنو گرمابدر

جاذبه‌های گردشگری

برخی مراکز دیدنی این شهرستان عبارت‌اند از: روستای زیبای دربندسر، دریاچه سد لتیان، پارک جنگلی لویزان، آبشار دوقلو، آبشار اسون، آبشار پسنگ، آبشار سوتک، آبشار منظریه، پیست توچال، پیست دربندسر، پیست شمشک، پیست دیزین از جاده بالا، دیواره یخی هملون میگون، امامزاده قاسم (شمیرانات)، بقعه سلطان، آرامگاه‌های خواجه احمد، موسی، سید میر سلیم و مکان‌های تاریخی و چون مسجد امام حسن عسگری، قلعه دختر ضحاک، قصر ضحاک، گورستان زردشتیان، تپه کله قندی، قبر تاج‌الدین، سعادت آباد و تپه حصارک، پارک جنگلی تلو، پارک جنگلی لویزان، باغ پرندگان لویزان و غیره.

منابع

• قصران (کوهسران)، نگارش حسین کریمان
• سایت فرمانداری شمیران www.shemiran.gov.ir
• رضا رادنژاد و دیگران، شمیران یا، باغهای گمشده، تهران، ایران زمین، ۱۶۰ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۰.
• منوچهر ستوده، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۲۶۹ صفحه، چاپ اول، ۱۳۷۴.
• علی اکبر محمودیان و دیگران، اطلس شهرستان شمیران: رودبار قصران، لواسان و شهر شمیران (تجریش)، تهران، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۲ صفحه، چاپ اول، ۱۳۸۱.
• ناصر پازوکی طرودی، آثار تاریخی شمیران: لواسان و رودبار قصران (جغرافیای تاریخی و معرفی محوطه‌های باستانی و...)، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، ۴۳۶ صغحه، چاپ اول، ۱۳۸۲.
• غلامحسین عباسی، حاشیه‌ای بر متن، نگاهی به وجه تاریخی و فرهنگی البرز مرکزی و غرب فلات ایران و زبان شمیرانی، آذر ماه ۱۳۹۵

جستارهای وابسته

• مجموعه فرهنگی ورزشی اختیاریه
• استان تهران
• شهر تهران

پیوند به بیرون

• محله‌هایی که تعلق می‌آورند، پایگاه اطلاع‌رسانی معماری و شهرسازی، اردیبهشت ۸۴.
• دربند، در حصار، روزنامهٔ همشهری، دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۸۲، سال سوم، شماره ۱۶۳.
• تهران یادگارهای قاجار را فراموش می‌کند، روزنامهٔ ایران، شنبه ۲۵ تیر ۱۳۸۴، شمارهٔ ۳۱۹۲.