شمس‌العماره
| عمارت شمس‌العماره | |
|---|---|
 نمایی از کاخ شمس‌العماره | |
 | |
| نام | عمارت شمس‌العماره |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | بنای خورشید |
| کاربری | عمارت |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
شَمسُ العِماره یکی از بناهای تاریخی تهران، مربوط به دورهٔ قاجار و از شاخص‌ترین بناهای کاخ گلستان و برجسته‌ترین ساختمان ضلع شرقی مجموعه کاخ گلستان است.[۱] که کار ساخت آن از سال ۱۲۴۴ تا ۱۲۴۶ خورشیدی به طول انجامید که تاریخ بنایش (۱۲۸۴ قمری) را بحساب جمل «کاخ شاهنشاه» می‌نامند.[۲] دلیل برجسته بودن این سازه، بلندی، تزیینات و طراحی آن است.[۱]
شمس‌العماره دارای پنج طبقه و ۳۵ متر ارتفاع است که در زمان ساخت بلندترین ساختمان آن دوره در تهران بوده‌است و اولین ساختمانی بود که از فلز در سازهٔ آن استفاده کرده‌اند. کلیهٔ ستون‌های طبقات بالا و حفاظ‌ها چدنی هستند.[۳]
پیش از ساخته شدن سردر باغ ملی، این ساختمان به عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌شد.[۴]
تاریخچه[ویرایش]
ناصرالدین شاه، پیش از سفر به اروپا و با دیدن تصاویر بناهای فرنگستان یا مانند عمارت عالی‌قاپو اصفهان، تمایل پیدا کرد بنایی مرتفع نظیر آنها در پایتخت خود ایجاد کند تا بتواند از بالای آن منظره شهر و دورنمای پیرامون را تماشا کند. ساخت این ساختمان در سال ۱۲۴۴ ه.ش به دستور ناصرالدین شاه آغاز و پس از دو سال به مباشرت دوستعلی‌خان نظام‌الدوله به پایان رسید.[۵] این ساختمان برای تماشای شهر تهران و اطراف آن توسط شاه و مهمانان او مورد استفاده بود. طرح و نقشه آن ظاهراً از معیرالممالک و معمار آن استاد علی محمد کاشی بود.[۱] سبک این بنا ترکیبی از معماری سنتی ایرانی و معماری غربی است.
درب شمس‌العماره یا درب هیئت وزرا[ویرایش]
هیئت وزرا غالباً در عمارت بادگیر تشکیل می‌شد که اعضای آن نیز از این درب، یعنی درب شمس‌العماره، که درب به نسب بزرگی بود رفت‌وآمد می‌کردند و به درب هیئت وزرا مشهور شده بود و اتومبیل رئیس‌الوزرا که تنها اتومبیل آن هیئت و ماشین کالسکه‌ای هفت نفره سیاهی بود جلوی درب توقف می‌کرد.
لازم است ذکر شود درب شمس‌العماره یا هیئت وزرا تنها سردر قاجاری باقی مانده از کاخ گلستان است.
سبک[ویرایش]
ساختمان دو برج هم شکل دارد، کاشی‌کاری و پنجره سازه‌ای آن ایرانی است و بهره‌ای هم از معماری غربی دارد.[۱]
فضاها[ویرایش]
طبقه اول شامل ایوان و تالار شاه‌نشین است که دارای آینه‌کاری ممتاز و کم‌نظیری است و اتاق‌های گوشواره که در دو طرف شاه‌نشین واقع شده‌اند دارای تزئینات درخور توجهی هستند. در سایر طبقات هم اتاق‌های کوچک با تزئینات مشبک، نقاشی، آینه‌کاری وجود دارند.[۳]
کاشی‌ها اجرایی از گروه ارکستر نظامی بریگارد قزاق را به‌تصویر کشیده‌اند.
تزئینات[ویرایش]
کف شاه‌نشین و نمای بنا با کاشی‌کاری هفت‌رنگ به سبک قاجاری تزئین شده‌اند. این کاشی‌کاری‌ها نماها و تصاویری از طبیعت اروپا و معماری غربی را به نمایش می‌گذارند با این وجود سبک آنها ایرانی است.[۳]
ازاره های مرمرین این بنا با نقوش گیاهان و جانوران به صورت نقش‌برجسته تزئین شده‌اند و به نظر می‌رسد که ازاره‌ها به دوره‌های متفاوتی تعلق دارند.[۳]
-
کاشی هفت‌رنگ در نمای شمس‌العماره
-
ازاره بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
-
ازاره و کف بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
-
ازاره بخشی از طبقهٔ همکف شمس‌العماره
-
نگاره‌ای از کاشی‌کاری‌های دیوارهٔ عمارت شمس‌العماره در کاخ گلستان
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
ساعت شمس‌العماره[ویرایش]
ساعت پیشکشی ملکه ویکتوریا به کاخ ناصرالدین‌شاه بر بلندای کاخ شمس‌العماره نصب شد و آوای ناقوسش، همهٔ تهران کوچک آن زمان را از گذر زمان آگاه می‌کرد. اما بلند بودن صدای نواختن ساعت پس از چندی سبب شد که با گلایهٔ کاخ‌نشینان، به دستور شاه، صدای آن را کمتر کنند. این دستکاری باعث خاموش‌شدن ساعت گشت. خاموشی ساعت از ۱۳۰۴ تا ۱۳۸۹ ادامه یافت. پس از تعمیر از ۲۲ آبان ماه ۱۳۹۱ برای مدتی این خاموشی پایان گرفت ولی دوباره از مدار خارج شد؛ سرانجام روز ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ پس از هجده ماه کار ناقوسش به صدا درآمد.[۶][۷]
شایع هست که در گوشه ای از ساعت شمس العماره دو جغد لانه کرده بودند که کمتر دیده می شدند و هر زمان رویت می شدند شاه مملکت دار فانی را وداع می گفت
مرمت[ویرایش]
مرمت عمارت شمس‌العماره در سال ۱۳۷۶ به اتمام رسید و از سال ۱۳۷۸ برای بازدید عموم طبقهٔ همکف آن بازگشایی شد.[۳]
در هنر عامه[ویرایش]
عمارت شَمس اُلعِماره تاکنون چندین‌بار دست‌مایه شعر شده‌است. از معروف‌ترین آنها می‌توان به شعر عامیانه «برفتم بر در شمس‌العماره/ همون جایی که دلبر خونه داره» اشاره کرد.
نگارخانه[ویرایش]
-
منظره شمس‌العماره از درون محوطه کاخ گلستان
(۶ فروردین ۱۳۸۶) -
نمایی از تهران و بنای شمس‌العماره در دوران ناصری
-
ایوان شمس‌العماره
-
پنجره‌های کاخ شمس‌العماره
-
یکی از اتاق‌های شمس‌العماره
-
نمای شمس‌العماره از خیابان ناصرخسرو
-
نمایی از آینه کاری‌های درون شمس‌العماره
-
ستون چدنی در نمای شمس‌العماره
-
ستون چوبی ایوان طبقه پنجم شمس العماره
-
سقف اتاق‌های گوشواره
.JPG)
.JPG)
جستارهای وابسته[ویرایش]
- کاخ گلستان
- عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد
- فهرست بلندترین ساختمان‌ها در تهران
- تکیه دولت
- قصر قاجار
- کاخ فرح‌آباد
- کاخ یاقوت
- شمس‌العماره (تبریز)
- بنای شمس‌العماره بندرانزلی
منابع[ویرایش]
- بناها و آواها- نشریه تخصصی موسیقی و معماری، شماره ۲، بهار ۱۳۸۶.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ «کاخ گلستان». وبگاه مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۹۰.
- ↑ «عمارت شمس‌العماره، تیشینه».
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ تابلوی موجود در محوطهٔ کاخ گلستان
- ↑ «"آزادی "یا " میلاد" «نماد تهران» کدام است؟». خبرگزاری ایسنا. ۱۳ بهمن ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۵ بهمن ۱۳۹۳.
- ↑ یادی از شمس‌العماره و باغ معیر
- ↑ هفته‌نامهٔ امرداد، شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۸۷، ص ۲.
- ↑ «ناقوس ساعت تاریخی تهران به صدا درآمد و نود درصد مردم شهر تهران را ناشنوا کرد». همشهری. ۲۴ فروردین ۱۴۰۰.
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ شمس‌العماره موجود است. |
نمادهای شهر تهران | ||
|---|---|---|
 | ||
- آثار دوره قاجاریان در شهرستان تهران
- اقامتگاههای سلطنتی در ایران
- باغهای ایرانی در ایران
- بنیانگذاریهای دهه ۱۲۴۰ در ایران
- جاذبه‌های گردشگری تهران
- خانهموزههای تاریخی در ایران
- ساختمان‌ها و سازهها در تهران
- عمارت‌های تاریخی شهرستان تهران
- کاخ گلستان
- کاخ‌ها در تهران
- کاخ‌های تاریخی شهرستان تهران
- موزههای تهران
- میراث جهانی یونسکو در ایران
- نمادهای تهران
- کاخ‌های ایران
- بنیانگذاریهای سده ۱۹ (میلادی) در ایران