کاخ مرمر
| کاخ مرمر | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | کاخ مرمر |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | موزه هنر ایران |
| نوع بنا | کاخ |
| کاربری | کاخ سلطنتی، دفتر رضا شاه، موزه، دفتر کمیته امداد، دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام |
| کاربری کنونی | موزه |
| دیرینگی | پهلوی |
| دورهٔ ساخت اثر | پهلوی |
| بانی اثر | رضاشاه پهلوی |
| مالک اثر | بنیاد مستضعفان |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۶۰۶ |
| تاریخ ثبت ملی | ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | وجود دارد |
  کاخ مرمر | |
کاخ مرمر یکی از کاخ‌های تاریخی تهران در دوره پهلوی است. این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شمارهٔ ثبت ۱۶۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این کاخ در سال ۱۳۵۵ و با هدف آشنایی بیشتر مردم با رضا شاه پهلوی، به موزه تغییر کاربری داد و عنوان «موزه پهلوی» برای آن انتخاب گردید. این موزه تا سال ۱۳۵۷ و سقوط نظام پادشاهی به کار خود ادامه داد. این کاخ در بعد از انقلاب در اختیار نهادهای حکومتی از جمله کمیته‌های انقلاب و قوه قضاییه و نهایتاً مجمع تشخیص مصلحت قرار گرفت. تا اینکه در سال ۱۳۹۷ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام به بنیاد مستضعفان تحویل و در سال ۱۳۹۸ با کاربری موزه و با نام «موزه هنر ایران» در اختیار عموم قرار گرفت.[۱]
پیشینه[ویرایش]
زمین کاخ مرمر در ابتدا متعلق به شاهزادگان قاجاری و از جمله خاندان خانواده فرمانفرمائیان بود. این بنا به دستور محمدرضا توازیاشویلی خان بزرگ گرج و با معماری لئون تادوسیان بنا نهاده شد. این کاخ در آغاز به عنوان خانه محمدرضا بود و بعد از بخشش به پهلوی به عنوان دفتر کار و محل اقامت زمستانی رضاشاه قرار گرفت و تا پیش از تدوین قانون خزانه ملی، جواهرات ملی ایران از کاخ گلستان به این کاخ آورده شده و در زیر زمین آن نگهداری می‌شد.
رضاشاه در نظر داشت ساختمانی از مرمر در محل کاخ فعلی مرمر بسازد. بعد از تقدیم سرپوشی از طلا با نمایی شبیه گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان از طرف اهالی اصفهان تصمیم گرفت ساختمان را آغاز کند و گنبدی به شکل گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان هم بر روی آن قرار گیرد.ساختمان کاخ سال 1313 آغاز شد[۲]در هنگام ساخت کاشی های گنبد برای تهیه رنگ کرم زمینه کاشی ها به مشکل برخوردند . این مشکل را استاد کاشی ساز پیری به نام ایزدی با بهره گیری از ترکیبی از طلا حل کرد . تذهیب دیوارها نیز توسط استاد طاهرزاده بهزاد انجام شد.[۳]
در سال‌های نخست پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی، از این کاخ به عنوان دفتر رسمی پادشاه و محل برگزاری دیدارها، ملاقات‌ها و شرفیابی‌ها بکار گرفته می‌شد. فوزیه و محمدرضا پهلوی در این کاخ با یکدیگر زندگی می‌کردند و مراسم عقد پادشاه با ثریا اسفندیاری و همچنین مراسم نامزدی ایشان با دوشیزه فرح پهلوی همگی در این کاخ برگزار گردیده‌است. پس از رخ دادن حادثه ترور شاه در محوطه این کاخ توسط رضا شمس‌آبادی، دفتر ویژه شاه به کاخ صاحبقرانیه جابجا شد، این کاخ در سال ۱۳۵۵ به موزه تبدیل شد و تا سال ۱۳۵۷ با عنوان «موزه پهلوی» برای همگان قابل بازدید بود. از میان موارد به نمایش آمده در این موزه، لباس افسری و کلاه گلوله خورده شاه در واقعه ترور نافرجام ٢١ فروردين ١٣٤٤ بود.[۴]
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، «موزه پهلوی» تعطیل شد و از این کاخ مدتی به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی استفاده می‌شد. پس از آن این کاخ در اختیار روسای قوه قضاییه قرار گرفت تا اینکه در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ با توجه به نیاز این کاخ به مرمت از سوی قوه قضاییه تخلیه گردید.[۵] پس از مرمت مدتی این کاخ مدتی بی‌کاربرد ماند تا پس از پایان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و دفتر هاشمی رفسنجانی به این کاخ نقل مکان کرد. امروزه از این ساختمان در نامه‌نگاری‌های دولتی با نام ساختمان قدس یاد می‌شود. بخش‌هایی از کاخ مرمر در سال ۱۳۸۷ مرمت و بازسازی شد.[۶]
سکونت رفسنجانی[ویرایش]
پرویز فتاح، رئیس وقت بنیاد مستضعفان در سال ۱۳۹۸ دربارهٔ آخرین وضعیت احداث موزه در کاخ مرمر نیز گفت: هاشمی رفسنجانی پس از دوران ریاست‌جمهوری‌شان در کاخ مرمر مستقر شدند که گرچه درست نبود و مسئولان نباید در این کاخها مستقر می‌شدند. پس از فوت وی با دردسر این کاخ تخلیه و به مجمع تشخیص تحویل گردید و نهایتاً با کش و قوسهای فراوان با مجمع تشخیص مصلحت نظام بالاخره این کاخ تخلیه شد و البته بیت رهبری نیز در این زمینه پیگیری‌های بسیاری کردند و می‌خواهیم کاخ مرمر را به موزه‌ای در شأن مردم تبدیل کنیم تا همه بتوانند از آن بازدید و استفاده کنند.[۱] روابط عمومی مجمع با صدور توضیحاتی به اظهارات رئیس بنیاد مستضعفان پیرامون ساختمان کاخ مرمر پاسخ داد که پس از مرگ هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۵، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام‌نامه‌ای در خصوص محل برگزاری جلسات مجمع به محضر رهبر انقلاب نوشتند و تقاضا کردند که جلسات مجمع به ساختمان مجلس قدیم منتقل شود.[۷]
تخریب کاخ[ویرایش]
پرویز فتاح در سیمای جمهوری اسلامی خبر از تخریب کاخ در زمان سکونت رفسنجانی در آن نمود و اعلام نمود متأسفانه در زمان زندگی رفسنجانی در این کاخ که از مفاخر معماری ایرانی است، به شکل گسترده تخریب و در آن آسانسور ساخته‌اند همچنین در طبقه دوم حمام و سونا و جکوزی ساخته شده‌است[۸] به راستی مسئولین میراث فرهنگی، هنگامی که با پتک و پیکور به جان کاخ افتاده بودند کجا بودند. پس از تحویل کاخ با همکاری میراث فرهنگی و به شکل میلیمتری اقدام به تعمیرات و بازگردان به حالت اولیه شد که متأسفانه به دلیل حجم دستکاری و تخریب این مهم به صورت کامل حاصل نشده‌است.[۹][۱۰]
معماری[ویرایش]
گنبد این بنا برگرفته از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان است که به دستان حسین لرزاده کاشیکاری شده‌است؛ ساختمان کاخ مرمر در سال ۱۳۱۶ به پایان رسید و در ساختن آن استادان معماری و هنرهای تزیینی سنتی مانند استاد محمدکاظم صنیع‌خاتم و حسین طاهرزاده بهزاد همکاری داشتند.[۱۱][۱۲]
بهروز احمدی، معمار ایرانی، طراح بنایی ۵ طبقه زیرزمین و در زیر کاخ مرمر بود که اکنون از آن با نام «موزه قرآن» یاد می‌شود.[۱۳] مساحت ساختمان آن ۲۸۷۰ متر مربع است و در زمینی به وسعت ۳۵۴۶۲ مترمربع ساخته شده‌است.[۱۴]
نشانی[ویرایش]
این کاخ در محل چهارراه خیابان امام خمینی (سپه سابق) و خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) جای گرفته‌است.
بازدید[ویرایش]
کاخ مرمر پس از ۴۱ سال، صبح ۶ بهمن ۱۳۹۸ برای اولین بار مورد بازدید رسانه‌ها قرار گرفت. این کاخ سال‌ها در اختیار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار داشت و اخیراً به بنیاد مستضعفان پس داده شد که به موزه تبدیل شد.[۱۵]
نگارخانه[ویرایش]
.jpg)
تصاویر قدیمی[ویرایش]
نمای عمومی کاخ مرمر از بالای ساختمان اختصاصی
نمای پشتی دروازه ورودی کاخ مرمر و کاخ اختصاصی از میان آن
نمایی از دروازه ورودی کاخ مرمر
نمای بیرونی کاخ مرمر، اواخر دهه ۴۰ خورشیدی
نمای دروازه کاخ مرمر، اواخر دهه ۴۰ خورشیدی
تصاویر ۱۳۹۸[ویرایش]
نمای تالار طبقه دوم کاخ
نمای تالار طبقه دوم کاخ
نمای پوسته داخلی گنبد کاخ مرمر
آیینه کاری دفترکار رضاشاه
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «پاسخ مجمع به اظهارات ریاست محترم بنیاد مستضعفان و رئیس محترم شورای شهر تهران». مجمع تشخیص مصلحت نظام - maslahat. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ خاطرات سلیمان بهمبودی - چاپ صهبا 1372 صفحه 368
- ↑ خاطرات سلیمان بهمبودی - چاپ صهبا 1372 صفحه 366
- ↑ کتاب ۵ گلوله برای شاه، محمود تربتی سنجابی، انتشارات خجسته، تهران، ۱۳۸۱
- ↑ «پاسخ توییتری محسن هاشمی به اظهارات فتاح». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۱-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۰.
- ↑ میراث آریا[پیوند مرده]
- ↑ «پاسخ مجمع تشخیص به اظهارات فتاح دربارهٔ کاخ مرمر». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- ↑ «جزییات تخریب "کاخ مرمر"؛ از آسانسورسازی در کاخ تا ساخت جکوزی در طبقه دوم». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۸-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۰.
- ↑ «تخریب کاخ مرمر توسط مجمع تشخیص مصلحت». مجله اینترنتی آیوا. ۲۰۲۰-۰۸-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۰.
- ↑ «زمان هاشمی رفسنجانی در کاخ مرمر سونا و جکوزی ساخته‌اند!/ باز پس‌گیری ملک مدرسه فرهنگ از حداد عادل/ احمدی‌نژاد زمین متعلق به بنیاد را باید به بیت‌المال برگرداند/ یکی از املاک خوب ما دست سپاه است، اما آن را به بنیاد پس نمی‌دهند». rajanews.com. ۲۰۲۰-۰۸-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۰.
- ↑ «همشهری آنلاین». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۶ آوریل ۲۰۰۸.
- ↑ گزاراش روزنامه ا یران، سه شنبه ۷ اسفند ۱۳۸۶–۱۸ صفر ۱۴۲۹
- ↑ بهروز احمدی، معمار ایرانی درگذشت، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «صدا و سیما». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ fararu.com [(تصاویر) بازگشایی کاخ مرمر پس از ۴۱ سال https://fararu.com/fa/news/427166/تصاویر-بازگشایی-کاخ-مرمر-پس-از-۴۱-سال]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کاخ مرمر موجود است. |
| زندگی‌نامه |  | |
|---|---|---|
| خانواده | پدر و مادر: رضاشاه • تاج‌الملوک همسران: فوزیه بنت فواد • ثریا اسفندیاری • فرح دیبا فرزندان: شهناز • فرحناز • رضا • علیرضا • لیلا | |
| کتابها | ||
| کاخها | ||
