قرچک

قرچک
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	قرچک
نام(های) پیشین	قریه چک/ قلعه کوچک
مردم
جمعیت	۲۳۱٬۰۷۵ نفر (سرشماری ۱۳۹۵)
تراکم جمعیت	۲۹۹۰ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت	۹۰٫۲ کیلومتر مربع
ارتفاع	۹۴۵ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه	۱۸۸ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۴۸ روز
اطلاعات شهری
شهردار	محسن خرمی شریف
تأسیس شهرداری	۱۳۵۵
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۱
شناسهٔ ملی خودرو	۲۱س-۲۱م-۷۸س-۳۸ص-۳۰ط
قرچک روی نقشه ایران ۳۵٫۴۴°شمالی ۵۱٫۵۷°شرقی / 35.44; 51.57

قَرچَک، مرکز شهرستان قرچک در جنوب شرق استان تهران است که در ۲۰ کیلومتری تهران واقع شده‌است. این شهرستان از سمت شمال شرق به شهرستان پاکدشت، از شرق و جنوب به شهرستان ورامین و از غرب نیز به شهرستان ری محدود می‌باشد. این شهر به دلیل نزدیکی به تهران، سرریز جمعیت پایتخت را به خود جذب می‌کند که علت اصلی آن ارزان بودن مسکن در قرچک نسبت به تهران است.

تاریخچه

یکی از کوره‌های آجرپزی در قرچک

دلیل اصلی شکل‌گیری قرچک، کوره پزی‌های آن است. قرچک در سال ۱۳۵۵ به شهر تبدیل شد که علت اصلی توسعه آن، وجود کوره‌پزخانه‌های زیادی بود که در این منطقه وجود دارد. قرچک به دلیل خاک مرغوب همیشه مورد توجه صنعت تولید آجر و سفال بوده و به دلیل حفاری‌های انجام شده به همین منظور در شمال این شهر چاله‌های عظیمی وجود دارد.

بیش از ۹۵ درصد جمعیت این شهر مهاجرانی همچون آذری‌ها، لرها، کردها، کرمانج‌های خراسان، خراسانی‌ها و مردمان شمال ایران هستند.

در دوران جنگ ایران و عراق نیز محله‌هایی از این شهر میزبان شیعیان عراقی بود که به ایران مهاجرت کرده بودند. در قرچک مهاجران محله خاص خود را دارند که ذیل اسم مسجد، نام منطقه‌ای که مردم آن محله از آنجا مهاجرت نموده‌اند، نوشته شده‌است.

راه‌آهن سراسری تهران-مشهد، جنوب این شهر را به صورت کلی طی می‌کند و مانع پیشروی این شهر به سمت جنوب شده‌است.

تپه باستانی پردیس

در دو کیلومتری شمال شهرستان قرچک و در نزدیکی روستای پردیس و همجوار با کوره‌های آجرپزی، تپه ای هفت هزار ساله خودنمایی می‌کند که تاریخ تمدن عصر آهن را در خود جای داده‌است.

به گفته بسیاری از باستان شناسان و محققانی که در تپه پردیس فعالیت کرده‌اند، این منطقه یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی است که تمدن بشری را در عصری نشان می‌دهد که انسان با درک صحیح از زندگی گروهی، به ساخت ابزارهای زندگی متمدن روی آورده‌است.

قدمت تپه پردیس را با تپه سیلک کاشان سنجیده‌اند و در اصل آثار کشف شده در این مکان تاریخی، هویتی جدید به دشت ورامین و حتی تهران بخشیده‌است.

در نخستین کاوش‌های صورت گرفته در سال ۱۳۸۳ آثاری از هزاره‌های چهارم، پنجم و ششم قبل از میلاد کشف شد، آثاری از جمله سفال‌های زیبا و متنوع که بسیاری از این آثار موزه‌های ایران و جهان خودنمایی می‌کند.

کاوش‌هایی که در این تپه صورت گرفت مشخص شده که تپه باستانی پردیس قرچک متعلق به هزاره‌های پنجم و ششم پیش از میلاد بوده که آثاری از تمدن عصر آهن در آن یافت شده‌است.

کشف بسیاری از کوره‌های متعدد تولید سفال و نیز پیدا شدن چرخ سفالگری با استوانه ای از شاخ حیوانات در تپه پردیس قرچک متعلق به دوره سیلک دو، هزاره پنجم پیش از میلاد جامعه باستان‌شناسی فلات مرکزی را با اسرار بسیاری از زندگی آن دوران روبرو کرد.

تپه باستانی پردیس از دو قسمت تپه مرکزی و گورستان عصر آهن تشکیل شده که این گورستان به هزاره قبل از میلاد تعلق دارد.

هرچند که در ابتدای اجرای عملیات کاوش در این تپه باستانی تصور می‌شد که این منطقه به یکی از مهم‌ترین آثار و جاذبه‌های گردشگری و تاریخی استان تهران و کشور تبدیل شود و در ابتدا نیز اقداماتی در حفاظت و حراست از آن صورت گرفت ولی درسال‌های اخیرتوجه ویژه ای به آن صورت نگرفته و حضور گردشگران نوروزی می‌تواند رونق را بار دیگر به این منطقه بازگرداند.

تپه باستانی پردیس قرچک به شماره ۹۴۹۱ جزو آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده‌است.

جمعیت

در سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت شهری: ۱۹۱۵۸۸ نفر زنان: ۹۳۹۱۰ نفر مردان: ۹۷۶۷۸ نفر

و در آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ کل جمعیت شهرستان قرچک ۲۶۹۱۵۸ نفر که ۱۳۸٬۲۴۹ را مردان و تعداد ۱۳۰٬۸۸۹ را زنان تشکیل می‌دهد. همچنین این شهرستان دارای ۷۹٬۸۵۳ خانوار می‌باشد.

موقعیت

شهرستان قرچک در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده‌است. این شهرستان از سمت شمال شرق به شهرستان پاکدشت، از شرق، جنوب شرق و جنوب به شهرستان ورامین، از جنوب غربی، غرب و شمال غربی نیز به شهرستان ری محدود می‌باشد.

بخش‌ها

• بخش قرچک:

شهرها

• قرچک
• باقرآباد
• زیباشهر
• شهرک‌ها

▪شهرک طلاییه

▪شهرک الحدید

▪شهرک گلها

▪شهرک الغدیر

▪شهرک کارگر

▪شهرک فرهنگیان

▪شهرک امام حسن

▪شهرک زیتون

▪شهرک امام علی

• دهستان:
• دهستان محمدآباد
• دهستان ولی آباد
• شاه آبادی
• داود آباد

روستاها

• فردیس
• قشلاق جیتو
• قشلاق مشهدی ابوالحسن
• قشلاق مشهدی محمد
• قشلاق داود آباد
• امین آباد
• صالح آباد

اماکن

• مسجد جامع شهر قرچک
• این شهر دارای یک واحد دانشگاه پیام نور، یک واحد دانشگاه آزاد اسلامی و علمی کاربردی می‌باشد.
• پایانه مسافر بری قرچک
• پارک ولی عصر
• امامزاده عبدالله داود آباد
• پارک جنگلی زیباشهر
• بلوار طلائیه
• میدان‌های شهید ستاری و امام خمینی
• امامزاده بی بی زبیده
• امامزاده ابراهیم علیه السلام
• زورخانه علی بن ابی الطالب
• بیمارستان شهید ستاری

اماکن باستانی و تاریخی

• تپه هفت هزار سالهٔ فردیس
• تپه میل پوئینک
• روستای تاریخی داودآباد
• پل باقرآباد: این پل بر روی رودخانه جاجرود واقع شده‌است. کفن پوشان ورامین در سال ۱۳۴۲ نزدیک این پل کشته شدند. در نزدیکی این پل، کانالی با خشت و گل وجود دارد که توسط آن کانال آب را از زیر رودخانه عبور داده‌اند.

محله‌ها

محله‌های قدیمی: باقرآباد، داودآباد، روستای محمدآباد اعلاء، محمدآباد، منبع آب، مخابرات، فردیس، قشلاق فردیس، زیباشهر، باهنر و امین آباد

محله‌های جدید:شهرک محمودیه شهرک طلائیه، فرهنگیان، الحدید، یاس سفید، آریاشهر، کارگر، گلها، امام علی، امام حسن و زیتون، شهرک الهیه و شهرک کمیل

ورزش

باشگاه‌های قرچک

• باشگاه فوتسال شهید منصوری قرچک: یکی از باشگاه‌های فعال فوتسال در کشور ایران است که هم‌اکنون در لیگ برتر فوتسال ایران که بالاترین سطح فوتسال در ایران می‌باشد، به رقابت با دیگر تیم‌ها می‌پردازد. بازی‌های خانگی شهید منصوری و تمرین‌های تیمی در سالن ۷ تیر قرچک که متعلق به اداره ورزش و جوانان شهرستان قرچک می‌باشد برگزار می‌شود و در سال ۱۳۹۵ توسط مدیر عامل باشگاه به دانشگاه آزاد فروخته شد و از صحنه رقابت‌های ورزشی خارج شدند - باشگاه مقاومت قرچک که در رده بزرگسالان و امید در لیگ دسته دو کشور فعالیت می‌نماید و از سال ۱۳۹۲ به جمع خانواده ورزش شهرستان وارد شده‌است در سال ۱۳۹۵ به لیگ دسته یک کشور صعود نمودند و در سال ۹۶ به لیگ برتر فوتسال ایران صعود کردند.
• باشگاه فوتسال مقاومت قرچک: از سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را شروع نمود و در سال ۱۳۹۶ به لیگ برتر صعود کرد.

مشاهیر قرچک

• شهید سرتیپ منصور ستاری زاده روستای ولی‌آباد قرچک است. مزار این شهید بزرگوار در بهشت زهرا(س) تهران قطعه ۲۹ (سرداران)– ردیف ۱۶ – شماره ۱۲ قرار دارد.

• پاسدار شهید سرتیپ «عباس داورزنی» از فرماندهان گروه «دستمال سرخ‌ها» به فرماندهی سردار سرتیپ پاسدار «اصغر وصالی» بود که بيست و پنجم دی ۱۳۵۹ در گيلانغرب به درجه شهادت نائل شد. مزار این شهید بزرگوار در بهشت زهرا(س) تهران قطعه ۲۴ – ردیف ۱۷ – شماره ۱۴ قرار دارد.
• پاسدار شهید سرتیپ «مجید داودی راسخ» اردیبهشت ماه  ۱۳۴۳ در یکی از روستاهای قرچک به‌دنیا آمد. در سال ۱۳۶۰ فرماندهی بسج قرچک را به عهده داشت. وی در عملیات خیبر در حالی که فرماندهی یکی از گروهان‌های گردان قمربنی هاشم(ع) تیپ سیدالشهداء(ع) را به عهده داشت، به شدت مجروح گردید و یکی از پاهایش به علت خرد شدن استخوان حدود پنج سانت کوتاه شد و هجده ماه در زندان‌های موصل عراق طعم تلخ اسارت را چشید. سرانجام در سال ۱۳۶۴ به ‌دلیل معلولیت و مجروحیتی که داشت با همکاری صلیب سرخ آزاد و به میهن برگشت. اما دوباره به جبهه شتافت و فرماندهی گردان حضرت زهرا سلام الله علیها لشگر ۱۰ سیدالشهداء را به عهده گرفت و پانزده تیرماه ۱۳۶۶ در عملیات نصر۴ (ماووت عراق) به درجه شهادت نائل آمد.  مزار این شهید بزرگوار در بهشت زهرا(س) تهران قطعه ۲۹ (سرداران)– ردیف ۲ – شماره ۷ قرار دارد.

• پاسدار شهید سرتیپ «حسن ایرلو» سفیر تام‌الاختیار و فوق‌العاده جمهوری اسلامی ایران در یمن و از اعضای نیروی قدس سپاه پاسداران بود که در ۲۰ آذر ۱۴۰۰ به کرونا مبتلا شد و وزارت خارجه ایران مقدمات بازگشت او به ایران را بعد از گذشت یک هفته با یک هواپیمای عراقی فراهم کرد و سرانجام بامداد ۳۰ آذرماه ۱۴۰۰ بر اثر جراحات ناشی از آثار جراحت شیمیایی در دوران دفاع مقدس به شهادت رسید. مزار این شهید بزرگوار در امامزاده صالح(ع) تجریش قرار دارد.

• سردار شهید «حسین ایرلو» فرمانده گردان تخریب تیپ المهدی(عج) روز بیست و پنجم اسفند ماه سال ۱۳۶۳ در شرق دجله به شهادت رسید. مزار این شهید بزرگوار در بهشت زهرا(س) تهران قطعه ۲۷ – ردیف ۱۲۱ – شماره ۷ قرار دارد.
• سردار شهید «اصغر ایرلو» در سال ۱۳۶۳ فرماندهی بسج قرچک را به عهده داشت. وی جانشین فرمانده گردان حضرت علی اصغر(ع) لشگر ۱۰ سیدالشهداء روز دوازدهم اردیبهشت ۱۳۶۵ در منطقه فکه به شهادت رسید. مزار این شهید بزرگوار در بهشت زهرا(س) تهران قطعه ۲۷ – ردیف ۱۱۴ - شماره ۹ قرار دارد.

جستارهای وابسته

• زیباشهر
• منصور ستاری
• شهرستان قرچک

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ. (همچنین منبع جمعیت)
• مختصات و ارتفاع از فالینگ‌رین.
• سایت شهرداری قرچک http://www.gharchak.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=0&PageId=189&codeV=1&tempname=Template5 بایگانی‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine