نعنا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
←‏گونه‌ها: زدودن پیوند بی‌مورد
Zohreh Zare (بحث | مشارکت‌ها)
۳ ویرایش‌ها
اضافه کردن مطلب در مورد عوامل موثر بر گلدهی و مشخصات گیاه
خط ۲۸: خط ۲۸:


'''نعنا قرمز''' گونه‌ای از نعنا است که در لبه رودخانه‌ها و در جریان آب‌های ملایم و کم‌عمق، و در کنار اب انداز و استخر های مصنوعی ابی(به مازندرانی اندون) می‌روید و چون برگ‌هایش قرمزرنگ اند به این نام خوانده می‌شود.
'''نعنا قرمز''' گونه‌ای از نعنا است که در لبه رودخانه‌ها و در جریان آب‌های ملایم و کم‌عمق، و در کنار اب انداز و استخر های مصنوعی ابی(به مازندرانی اندون) می‌روید و چون برگ‌هایش قرمزرنگ اند به این نام خوانده می‌شود.

== مشخصات ==
گونه های [[نعنا]] متعلق به خانواده Lamiaceae هستند و به طور گسترده در اروپا، آسیا، آفریقا، استرالیا و آمریکای شمالی پراکنده هستند. گیاهانی از این جنس را می توان در محیط های متعدد و متنوع یافت. داده های اخیر بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی، سیتولوژیکی و ژنتیکی نشان داده است که جنس ''Mentha'' را می توان به 42 [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]]، 15 [[هیبرید]] و صدها [[زیرگونه]]، [[جوره (گیاه‌شناسی)|واریته]] و [[رقم (کشاورزی)|رقم]] طبقه بندی کرد. در واقع، طبقه بندی نعنا بسیار پیچیده است و همیشه یک اتفاق نظر وجود ندارد. بیشتر گونه های نعناع چند ساله هستند، حاوی [[اسانس]] هستند و به طور گسترده به عنوان محصولات صنعتی برای تولید اسانس کشت می شوند. برگ‌ها، گل ‌ها و ساقه ‌های گونه ''Mentha'' به ‌طور سنتی به ‌عنوان [[دم‌نوش|دمنوش ‌]]<nowiki/>ها و ادویه ‌های گیاهی در بسیاری از غذاها برای افزودن عطر و طعم استفاده می‌شوند.<ref name=":1">{{Cite journal|last=Salehi|first=Bahare|last2=Stojanović-Radić|first2=Zorica|last3=Matejić|first3=Jelena|last4=Sharopov|first4=Farukh|last5=Antolak|first5=Hubert|last6=Kręgiel|first6=Dorota|last7=Sen|first7=Surjit|last8=Sharifi-Rad|first8=Mehdi|last9=Acharya|first9=Krishnendu|date=2018-09-04|title=Plants of Genus Mentha: From Farm to Food Factory|url=http://dx.doi.org/10.3390/plants7030070|journal=Plants|volume=7|issue=3|pages=70|doi=10.3390/plants7030070|issn=2223-7747}}</ref>


== گونه‌ها ==
== گونه‌ها ==
خط ۶۲: خط ۶۵:
* ''Mentha satureioides''
* ''Mentha satureioides''
* ''Mentha vagans
* ''Mentha vagans

== عوامل موثر بر گلدهی ==
طول روز: اگر چه آنها گیاهان روز بلند هستند، [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] های ''Mentha'' با پاسخ بسیار بیشتر ''M.'' ''citrata'' نسبت به نور از نظر رشد ساختارهای تولید مثلی متفاوت هستند.<ref>{{Cite journal|last=Farooqi|first=A.H.A.|last2=Samgwan|first2=N.S.|last3=Sangwan|first3=R.S.|date=1999|url=http://dx.doi.org/10.1023/a:1006248019007|journal=Plant Growth Regulation|volume=29|issue=3|pages=181–187|doi=10.1023/a:1006248019007|issn=0167-6903}}</ref>

دما: دمای مطلوب برای رشد و گلدهی نعنا بین 21 تا 26 درجه سانتیگراد است.<ref name=":1" /> دوره گلدهی ''M. aquatica'' مربوط به دوره ای است که دما اغلب بین 25 تا 30 درجه است، یعنی دمایی که در آن فعالیت علوفه جویان بالاتر است. از سوی دیگر، تولید کم [[گرده]] احتمالاً به دلیل ویژگی ‌های گیاه ‌شناسی ''M. aquatica'' می باشد. از ویژگی های کلیدی کاربرد این گیاه می توان به دوره گلدهی طولانی، تقویم گل تکمیلی و تولید [[شهد]] عالی اشاره کرد.<ref>{{Cite journal|last=De Laet|first=Chloé|last2=Olszewski|first2=Tomasz K.|last3=Grison|first3=Claude|date=2019-08-30|title=Melliferous potential of Mentha aquatica|url=http://dx.doi.org/10.1080/00218839.2019.1656160|journal=Journal of Apicultural Research|volume=58|issue=5|pages=714–719|doi=10.1080/00218839.2019.1656160|issn=0021-8839}}</ref>

نور: نور [[دیود نورگسیل|LED]] قرمز-آبی باعث افزایش عملکرد [[اسانس]] نعنا تا چهار برابر و افزایش [[فتوسنتز]] و وزن تر گیاه در مقایسه با شرایط مزرعه شد. یافته‌ ها نشان می‌دهد که [[دیود نورگسیل|LED]] می‌تواند ویژگی ‌های اقتصادی گونه ‌های گیاهی را با تحریک [[متابولیسم]] گیاه بهبود بخشد. می توان پیشنهاد کرد که تابش نور قرمز در غیاب نور قرمز دور به طور مداوم باعث تحریک [[فیتوکروم]] ها، گیرنده های نوری کنترل کننده افزایش طول گره، انتقال گل و گلدهی می شود.<ref>{{Cite journal|last=Sabzalian|first=Mohammad R.|last2=Heydarizadeh|first2=Parisa|last3=Zahedi|first3=Morteza|last4=Boroomand|first4=Amin|last5=Agharokh|first5=Mehran|last6=Sahba|first6=Mohammad R.|last7=Schoefs|first7=Benoît|date=2014-02-28|title=High performance of vegetables, flowers, and medicinal plants in a red-blue LED incubator for indoor plant production|url=http://dx.doi.org/10.1007/s13593-014-0209-6|journal=Agronomy for Sustainable Development|volume=34|issue=4|pages=879–886|doi=10.1007/s13593-014-0209-6|issn=1774-0746}}</ref>

عناصر غذایی: طبق تحقیقاتی که انجام شد [[نیتروژن|نيتروژن]] داراي اثر معني داري در سطح 1 درصد بر رشد گياه بود، به طوري که بيشترين تعداد ساقه در بوته، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ، وزن خشک کل بوته و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و بيشترين ميزان عملکرد بيولوژيک مربوط به کاربرد 168 کيلوگرم در هکتار [[نیتروژن|نيتروژن]] خالص بود. بر اساس نتايج اين تحقيق، استفاده از 10 بوته در مترمربع به همراه کاربرد 168 کيلوگرم [[نیتروژن|نيتروژن]] خالص در هکتار بهترين تيمار براي توليد [[نعناع فلفلی]] بود.<ref>{{Cite journal|last=امير|first=طغرايي|last2=اميرحسين|first2=شيراني راد|last3=سيدعليرضا|first3=ولدآبادي|last4=مريم|first4=زارعي كوشكي|date=1388-01-01|title=تاثير سطوح مختلف تراکم بوته و ميزان نيتروژن بر برخي از صفات زراعي نعناع فلفلي (.Mentha piperita L)|url=https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=138682|language=Fa|volume=1|issue=2|pages=57–65}}</ref> همچنین محلول های مختلف هوگلند از طریق افزودن فسفر و پتاسیم بر شاخص های فیزیولوژیکی مانند ماده خشک ساقه (SDM) و برگ (LDM)، میزان [[تعریق]] (E)، محتوای [[کلروفیل]] (Chl) و سرعت [[فتوسنتز]] (PSN) در [[نعناع فلفلی]] تأثیر می گذارد.<ref>{{Cite journal|last=DORIN|first=CAMEN|last2=DRAGOMIR|first2=CARMEN|last3=POPESCU|first3=COSMIN|last4=IANCU|first4=TIBERIU|last5=STANCIU|first5=SORIN|last6=LUCA|first6=ROXANA|last7=HĂDĂRUGĂ|first7=NICOLETA|last8=MOATĂR|first8=MIHAELA|last9=NISTOR|first9=ELEONORA|date=2019-08-20|title=Study regarding the influence of fertilization on some physiological index and biochemical composition of peppermint oils (Mentha piperita L.)|url=http://dx.doi.org/10.25083/rbl/24.4/676.683|journal=Romanian Biotechnological Letters|volume=24|issue=4|pages=676–683|doi=10.25083/rbl/24.4/676.683|issn=2248-3942}}</ref>


== کاربردها ==
== کاربردها ==

نسخهٔ ‏۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۹

برای دیگر کاربردها، نعنا (ابهام‌زدایی) را ببینید.

نعنا
پونه آسیایی
رده‌بندی علمی
فرمانرو: گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده): گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده): دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده): آستریدها
راسته: نعناسانان
تیره: نعناعیان
تبار: Mentheae
سرده: Mentha
L.
گونه نماد
نعناع زینتی
Species

متن را ببینید

مزرعه نعناع تنگ طه

نعنا[۱][۲] (نام علمی: Mentha) گیاهی است از رده دولپه‌ای‌های پیوسته گلبرگ که سردسته تیره نعناعیان و از سبزی‌های خوراکی است. این گیاه تمام اسانس‌ها و خواص پونه را دارد؛ ولی برگ‌هایش کرک کم‌تری دارند و بریدگی‌های کنار برگ‌های آن بیش‌تر از پونه و اسانس آن نیز ملایم‌تر است.

نعنا گیاهی است علفی با ریشه هوایی و ساقه‌های مستقیم و چهارگوش و زیرزمینی. ساقه و برگ‌های خوش‌بوی آن خوراکی و دارویی است و گاهی گل‌های رنگین دارد.[۳]

برگ‌های آن به طول ۳ تا ۵ سانتی‌متر، متقابل، نیزه‌ای یا دوکی است، حاشیهٔ آن دارای بریدگی‌های عمیقی است، بریدگی‌های کناره آن نوک تیز است. کرک برگ‌های نعنا کم است. نعنا سبز معمولاً در سرتاسر جهان کشت می‌شود، این گیاه حاصل تبدیل و ماندگاری بوته گیاه ریحان چند ساله می‌باشد. این گیاه در نواحی شمال ایران و اطراف تهران به حالت وحشی و پرورشی می‌روید.[۴][۵]

نعنا قرمز گونه‌ای از نعنا است که در لبه رودخانه‌ها و در جریان آب‌های ملایم و کم‌عمق، و در کنار اب انداز و استخر های مصنوعی ابی(به مازندرانی اندون) می‌روید و چون برگ‌هایش قرمزرنگ اند به این نام خوانده می‌شود.

مشخصات

گونه های نعنا متعلق به خانواده Lamiaceae هستند و به طور گسترده در اروپا، آسیا، آفریقا، استرالیا و آمریکای شمالی پراکنده هستند. گیاهانی از این جنس را می توان در محیط های متعدد و متنوع یافت. داده های اخیر بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی، سیتولوژیکی و ژنتیکی نشان داده است که جنس Mentha را می توان به 42 گونه، 15 هیبرید و صدها زیرگونه، واریته و رقم طبقه بندی کرد. در واقع، طبقه بندی نعنا بسیار پیچیده است و همیشه یک اتفاق نظر وجود ندارد. بیشتر گونه های نعناع چند ساله هستند، حاوی اسانس هستند و به طور گسترده به عنوان محصولات صنعتی برای تولید اسانس کشت می شوند. برگ‌ها، گل ‌ها و ساقه ‌های گونه Mentha به ‌طور سنتی به ‌عنوان دمنوش ‌ها و ادویه ‌های گیاهی در بسیاری از غذاها برای افزودن عطر و طعم استفاده می‌شوند.[۶]

گونه‌ها

  • پونه (گیاه) Mentha pulegium
  • منتا رکوینی Mentha requienii
  • نعنا آبی Mentha aquatica
  • پونه آسیایی Mentha longifolia
  • نعنا زینتی Mentha spicata[۷]
  • نعنا سیبی Mentha suaveolens
  • نعنا کوهی Mentha piperita
  • نعنا وحشی Mentha arvensis
  • نعنا آبی – یا نعنا مرداب
  • نعنا وحشی – یا نعنا ژاپنی
  • نعنا آسیایی
  • نعنا استرالیایی - نعنا رودخانه
  • نعنا کانادنسیس
  • نعنا سروینا - پونه هارت
  • نعنا برگاموت – نعنا لیمویی
  • نعنا کریسپاتا - نعنا برگ چین‌دار
  • نعنا کونینگامی
  • نعنا داهوریکا -
  • نعنا باریک - نعنا دیمنیک
  • نعنا فلفلی
  • Mentha asiatica
  • Mentha australis
  • Mentha canadensis
  • Mentha cervina
  • Mentha citrata
  • Mentha crispata
  • Mentha dahurica
  • Mentha diemenica
  • Mentha laxiflora
  • Mentha sachalinensis
  • Mentha satureioides
  • Mentha vagans

عوامل موثر بر گلدهی

طول روز: اگر چه آنها گیاهان روز بلند هستند، گونه های Mentha با پاسخ بسیار بیشتر M. citrata نسبت به نور از نظر رشد ساختارهای تولید مثلی متفاوت هستند.[۸]

دما: دمای مطلوب برای رشد و گلدهی نعنا بین 21 تا 26 درجه سانتیگراد است.[۶] دوره گلدهی M. aquatica مربوط به دوره ای است که دما اغلب بین 25 تا 30 درجه است، یعنی دمایی که در آن فعالیت علوفه جویان بالاتر است. از سوی دیگر، تولید کم گرده احتمالاً به دلیل ویژگی ‌های گیاه ‌شناسی M. aquatica می باشد. از ویژگی های کلیدی کاربرد این گیاه می توان به دوره گلدهی طولانی، تقویم گل تکمیلی و تولید شهد عالی اشاره کرد.[۹]

نور: نور LED قرمز-آبی باعث افزایش عملکرد اسانس نعنا تا چهار برابر و افزایش فتوسنتز و وزن تر گیاه در مقایسه با شرایط مزرعه شد. یافته‌ ها نشان می‌دهد که LED می‌تواند ویژگی ‌های اقتصادی گونه ‌های گیاهی را با تحریک متابولیسم گیاه بهبود بخشد. می توان پیشنهاد کرد که تابش نور قرمز در غیاب نور قرمز دور به طور مداوم باعث تحریک فیتوکروم ها، گیرنده های نوری کنترل کننده افزایش طول گره، انتقال گل و گلدهی می شود.[۱۰]

عناصر غذایی: طبق تحقیقاتی که انجام شد نيتروژن داراي اثر معني داري در سطح 1 درصد بر رشد گياه بود، به طوري که بيشترين تعداد ساقه در بوته، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ، وزن خشک کل بوته و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و بيشترين ميزان عملکرد بيولوژيک مربوط به کاربرد 168 کيلوگرم در هکتار نيتروژن خالص بود. بر اساس نتايج اين تحقيق، استفاده از 10 بوته در مترمربع به همراه کاربرد 168 کيلوگرم نيتروژن خالص در هکتار بهترين تيمار براي توليد نعناع فلفلی بود.[۱۱] همچنین محلول های مختلف هوگلند از طریق افزودن فسفر و پتاسیم بر شاخص های فیزیولوژیکی مانند ماده خشک ساقه (SDM) و برگ (LDM)، میزان تعریق (E)، محتوای کلروفیل (Chl) و سرعت فتوسنتز (PSN) در نعناع فلفلی تأثیر می گذارد.[۱۲]

کاربردها

برگ نعنا
نعناع تنگ طه

آشپزی

ژله نعنا

در آشپزی از برگ‌های خشک یا تازه نعناع برای عطرنعنایی آن استفاده می‌شود. معمولاً اگر برای انبارش نعناع مشکلی وجود نداشته باشد، استفاده از برگ‌های تازه آن بر برگ‌های خشک شده ارجحیت دارد. برگ‌های نعنا دارای طعمی گرم، تازه، معطر، شیرین با طعم نهایی خنکی هستند و در چای، نوشیدنی، ژله، شربت، آب نبات و بستنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.[۱۳]

طب سنتی و آرایشی بهداشتی

نعناع در اصل به عنوان گیاه دارویی برای درمان درد معده و دردهای قفسه سینه مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.[۱۴] این گیاه در طب سنتی کاربردهای متنوعی دارد[۱۵] و همچنین تحقیقاتی ابتدایی در رابطه با احتمال کمک آن به درمان بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر نیز در حال انجام است.[۱۴]

جوهر نعنا موجود در روغن اسانس نعناع (۴۰–۹۰٪) ماده مورد استفاده در بسیاری از مواد آرایشی و برخی عطرها است. همچنین از جوهر نعنا و اسانس آن در رایحه درمانی برای درمان حالت تهوع پس از عمل جراحی استفاده می‌شود.[۱۶][۱۴]

اگرچه اسانس نعنا در بسیاری از محصولات مصرفی استفاده می‌شود، اما ممکن است در بعضی از افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند، و باعث بروز علائمی مانند گرفتگی شکم، اسهال، سردرد، سوزش قلب، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی اطراف دهان، آنافیلاکسی یا درماتیت تماسی شود.[۱۴][۱۷]

دفع آفت

روغن نعناع همچنین به عنوان یک حشره کش سازگار با محیط زیست به دلیل توانایی آن در از بین بردن برخی آفات رایج مانند زنبورهای وحشی، زنبورهای خرمایی، مورچه‌ها و سوسک‌ها استفاده می‌شود.[۱۸]

پانویس

  1. ↑ نعنا از واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای Mentha در انگلیسی و در حوزهٔ گیاهی است. «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان ـ دفتر هفتم، بخش لاتین». فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۵۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ فروردین ۱۳۹۱.
  2. ↑ واژه‌نامه parsi.wiki
  3. ↑ فرهنگ بزرگ سخن. مدخل نعناع.
  4. ↑ خواص سبزی‌های خوراکی / مرتضی نظری / انتشارات پیام آزادی / چاپ سوم /صفحهٔ 199
  5. ↑ گیاهان دارویی / دکتر زرگری /صفحه ی567
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Salehi, Bahare; Stojanović-Radić, Zorica; Matejić, Jelena; Sharopov, Farukh; Antolak, Hubert; Kręgiel, Dorota; Sen, Surjit; Sharifi-Rad, Mehdi; Acharya, Krishnendu (2018-09-04). "Plants of Genus Mentha: From Farm to Food Factory". Plants. 7 (3): 70. doi:10.3390/plants7030070. ISSN 2223-7747.
  7. ↑ «USDA GRIN: Mentha cordifolia Opiz ex Fresen». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۳.
  8. ↑ Farooqi, A.H.A.; Samgwan, N.S.; Sangwan, R.S. (1999). Plant Growth Regulation. 29 (3): 181–187. doi:10.1023/a:1006248019007. ISSN 0167-6903 http://dx.doi.org/10.1023/a:1006248019007. {{cite journal}}: Missing or empty |title= (help)
  9. ↑ De Laet, Chloé; Olszewski, Tomasz K.; Grison, Claude (2019-08-30). "Melliferous potential of Mentha aquatica". Journal of Apicultural Research. 58 (5): 714–719. doi:10.1080/00218839.2019.1656160. ISSN 0021-8839.
  10. ↑ Sabzalian, Mohammad R.; Heydarizadeh, Parisa; Zahedi, Morteza; Boroomand, Amin; Agharokh, Mehran; Sahba, Mohammad R.; Schoefs, Benoît (2014-02-28). "High performance of vegetables, flowers, and medicinal plants in a red-blue LED incubator for indoor plant production". Agronomy for Sustainable Development. 34 (4): 879–886. doi:10.1007/s13593-014-0209-6. ISSN 1774-0746.
  11. ↑ امير, طغرايي; اميرحسين, شيراني راد; سيدعليرضا, ولدآبادي; مريم, زارعي كوشكي (1388-01-01). "تاثير سطوح مختلف تراکم بوته و ميزان نيتروژن بر برخي از صفات زراعي نعناع فلفلي (.Mentha piperita L)". 1 (2): 57–65. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Check date values in: |date= (help)
  12. ↑ DORIN, CAMEN; DRAGOMIR, CARMEN; POPESCU, COSMIN; IANCU, TIBERIU; STANCIU, SORIN; LUCA, ROXANA; HĂDĂRUGĂ, NICOLETA; MOATĂR, MIHAELA; NISTOR, ELEONORA (2019-08-20). "Study regarding the influence of fertilization on some physiological index and biochemical composition of peppermint oils (Mentha piperita L.)". Romanian Biotechnological Letters. 24 (4): 676–683. doi:10.25083/rbl/24.4/676.683. ISSN 2248-3942.
  13. ↑ "Mentha". Wikipedia (به انگلیسی). 2020-01-20.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ "Peppermint Oil". NCCIH (به انگلیسی). 2007-03-01. Retrieved 2020-03-15.
  15. ↑ Jamila, Fakchich; Mostafa, Elachouri (2014-05-28). "Ethnobotanical survey of medicinal plants used by people in Oriental Morocco to manage various ailments". Journal of Ethnopharmacology (به انگلیسی). 154 (1): 76–87. doi:10.1016/j.jep.2014.03.016. ISSN 0378-8741.
  16. ↑ Hunt, Ronald; Dienemann, Jacqueline; Norton, H. James; Hartley, Wendy; Hudgens, Amanda; Stern, Thomas; Divine, George (2013-09). "Aromatherapy as Treatment for Postoperative Nausea: A Randomized Trial". Anesthesia & Analgesia (به انگلیسی). 117 (3): 597–604. doi:10.1213/ANE.0b013e31824a0b1c. ISSN 0003-2999. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  17. ↑ Bayat, Roian; Borici-Mazi, Rozita (2014-01-28). "A case of anaphylaxis to peppermint". Allergy, Asthma & Clinical Immunology. 10 (1): 6. doi:10.1186/1710-1492-10-6. ISSN 1710-1492. PMC 3912937. PMID 24472564.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر PMC (link)
  18. ↑ «Consumers Turn to Natural Pesticides - WSJ.com». web.archive.org. ۲۰۰۹-۰۸-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۵.

منابع

  • معین، محمد (۱۳۶۰)، فرهنگ فارسی، امیر کبیر این مقاله شامل بخش‌هایی به قلم محمد معین (درگذشته در ۲۱ تیر ۱۳۵۰) است. حقوق معنوی آن بخش‌ها برای محمد معین محفوظ است.
  • هوشیار، محمدجواد، خواص سبزی‌ها
  • کتاب خواص سبزی‌های خوراکی / تألیف:مرتضی نظری
  • گیاهان دارویی / دکتر زرگری
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نعنا&oldid=34187946»