کیقباد

برای روستایی با این نام، کیقباد (کلیبر) را ببینید.

کیقباد
آوردن رستم کی‌قباد را از البرز کوه
اطلاعات کلی
نام	کیقباد
نام‌های دیگر	کوی‌کوات (اوستا)
منصب	شاه
زادگاه	البرز کوه
ملیت	ایران
سایر اطلاعات
پیش از	کیکاووس
پس از	گرشاسپ
دوران سلطنت	۱۰۰ سال
نبردها	جنگ با توران
متحدان	مهراب، قارن
دشمنان	افراسیاب شماساس
خانواده
برگزیده	توسط زال
آورده شده	توسط رستم
نشانده شده	بر تخت کیان
فرزندان	کیارش، پشین، آرمین، کیکاووس، پرین
برادران	نوذر، تهماسب

کی‌قَباد (کوی‌کَوات) اوستا، اولین شاه از سلسلهٔ کیانیان است. پس از مرگ گرشاسپ آخرین شاه از شاهان پیشدادی، با اینکه طوس و گستهم، پسران نوذر، زنده بودند و دودمان فریدون هنوز از میان نرفته بود، زال پس از مشورت با موبدان و بزرگان ایران، یکی از نوادگان فریدون به نام کی‌قباد را که دارای فرّ ایزدی و برازندهٔ تاج و تخت کیان بود به شاهی برگزید. زال رستم را به البرز کوه فرستاد تا کیقباد را یافته به ایران بیاورد. پس از جلوس کی‌قباد بر تخت ایران، تورانیان که به ایران هجوم آورده بودند هزیمت یافته برگشتند.

قباد در تاریخ

در دوران ساسانیان خاطرهٔ هخامنشیان نیز از اذهان زدوده، از آن جمله نام‌های کورش، داریوش به فراموشی سپرده شده بود. در عوض قهرمانان اوستا را چون کوی‌کواد و کوی‌خسرو و کوی‌ویشتاسپ و غیره، چون پادشاهان باستانی ایران می‌پنداشتند. دوران سلطنت هخامنشیان در روایات شرقی قرون وسطا، تقربیا بالکل فراموش شده بوده و حتی دربارهٔ دولت پارتی یا اشکانیان نیز اطلاعات مبهم و مغشوش و مخدوشی وجود داشته‌است.

در تاریخ ایران باستان با دو نام قباد مواجه هستیم و ممکن است اوستا و متون دیگر سرگذشت هر یک با دیکری مخلوط کرده یا هر دو را یکی پنداشته باشند. اما در بین این دو شخصیت فقط یکی از ایشان ظاهراً به کیش زرتشت بوده و بسیار ستوده شده‌است. بار اول از قباد در دوران نوذر مشاهده می‌شود و آن زمانی است که افراسیاب ایرانیان را وادار به جنگ نموده و قباد پیر برادر قارن شاه ری دلاورانه وارد میدان می‌شود. صحنهٔ نبرد تن به تن بود، یک جنگجو ار توران و یک رزمنده از سپاه نوذر مبارز؛ ولی کسی از سپاه نوذر پا به میدان نمی‌گذارد عاقبت قبادپیر داوطلب به میدان قدم می‌گذارد:

بشد بارمان تا بدشت نبرد		سوی قارن کاوه آواز کرد
کزین لشکر نوذر نامدار		که داری که با من کند کارزار
نگه کرد قارن به مردان مرد		از آن انجمن تا که جوید نبرد
کس از نامدارنش پاسخ نداد		مگر پیر گشته دلاور قباد
دژم گشت سالار بسیار هوش		زگفت برادر برآمد به جوش

کی‌قباد شاهنامه

دومین قباد همان است که مقالهٔ مزبور متعلق به اوست. در دوران او هنوز ایران غرق دراغتشاش و آشوب بود و اغلب شاهان ایران به واسطهٔ زابلیان برگزیده و بر تخت شاهی جلوس می‌نمودند. اینک زوتهماسپ به سبب کهولت سن، که آن را هم نیز زال بر سر کار آورده بود در گذشت و تخت سلطنت ایران بدون شاه مانده‌است. در این زمان زال به فرزندش رستم این چنین فرمان می‌دهد:

به رستم چنین گفت فرخنده زال		که برگیر گوپال و بفراز یال
برو تازیان تا به البرزکوه		گزین کن یکی لشکر هم‌گروه
ابَر کی‌قباد آفرین کن یکی		مکن پیش او بر درنگ اندکی
به دو هفته باید که ایدر بوی		گه و بیگه از تاختن نغنوی
بگویی که لشکر ترا خواستند		همی تخت شاهی بیاراستند

منابع

• حسین، الهی قمشه‌ای. شاهنامه فردوسی. ترجمهٔ ناهید فرشادمهر. تهران: نشر محمد، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵. 
• جهان ارغیان تا بام صفی آباد علی اصغر طاهری صفی آبادی